Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
ÇAPILMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. çapacaq, balta ve s. ke-serti ile parçalanmaq, doğranmaq, yarılmaq, yaxud yaralanmaq. Qəhrəmanın sol üzü çapıl-mışdı. Ə.Veliyev. [Merminin bir qelpesinden]
[aşpazın] üst dodağı çapılıb, dişləri qırılmışdı. Ə.Əbülhesen.

ÇAPI(R)TMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çapı(r)tmaq"dan i.is.

ÇAPI(R)TMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

i. çapmaq, berk sürmek (adeten at haqqında). Yenə çapırdacaq atını külək; İsti ocaqları soyudacaqdır. S.Vurğun. [Ağsaqqal kişi:] İndi necə deyərlər, hər fiırıl-daq kəndlinin başındadır, qardaş, yetən atını çapıdır. Mir Celal.

ÇAPIŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. çapmaq işi, çapma (at haqqında). Tərlan qızğın bir çapışla irəli atılır, qabağına nə gəlirsə vurub keçirdi. Ə.Memmedxanlı.

ÇAPIŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"çapışmaq"danfi.is.

ÇAPIŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

qarş. At çapmaqda yarışmaq. Budur, aşağıdan üçüncü dolaydan başıyu-xarı iki atlı çapışır. C.Memmedquluzade. [Hesen:] Gəl çapışaq,
deyə yoldaşım təklifi etdi.. Mən irəlidən, Həsən arxadan atların başını buraxdıq. S.S.Axundov.
...çaplı Adeten silah adlarının evveline getirilerek, onların lülelerinin diametrini (ölçüsünü) gösterir; kalibrli. İriçaplı top (pulemyot). Ortaçaplı tüiəng.
.At qoşul-muş toplar, iriçaplı pulemyotlar vaqonlar-dan düşürüldü. I.Şıxlı.

ÇAPQIN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Soyğunçuluq meqsedile si-lahlı basqın; quldurluq, çapovulçuluq, yol-kesme, çapqınçılıq. Qubernator həmişə de-yirdi:
çaparxanaların hər birində Rəhim bəy kimi mənim bir adamım olsa, yolda heç bir çapqın olmaz, qurd qoyun ilə otlar. Ə.Haqverdiyev. Jandarmların rəhmsiz sifiə-ti, çapqın, talan, qanlı xəncərlər [Telli xala-nın] gözü önündə olmuşdu. Mir Celal.

ÇAPQINÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. çapqınla meşğul olan adam; quldur, soyğunçu, çapovulçu, yolke-sen. çapqınçı dəstəsi.

ÇAPQINÇILIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax çapqın. Əslən mühit və şəraitə görə gözüaçıq olan bu namuslu arvad böyük analıq duyğusu ilə başa düş-müşdü ki, bu çapqınçılıq, oğurluq elə belə qalmayacaq. Ə.Əbülhesen. çAPMA "çapmaq"danfi.is.

ÇAPMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

i.
çapacaq, balta, külüng ve s. ile parçalamaq, doğramaq. Ət çapmaq. Odun çapmaq.
Belə ki, hansı kənd Şurasının ada-mı harada işləyəcək, nə qədər iş görəcək, torpaq qaldıracaq, daş çapacaq, meşə çı-xaracaq
hamısı nəzərə alınmışdı. S.Rehimov.
Iti sürmek (atı). Odur atlılar dəstə-dəstə, ya tək-tək uzaqdan görsənirlər. Bir qeyriləri də şəhərdən çıxıb aşağı tərəiə ça-pırlar.. C.Memmedquluzade. // Süretle get-mek, qaçmaq (at). Hara belə çapırsan?
At kişnəyir, çapır, toz qopur dağdan; İştə bir hənirti gəlir uzaqdan. A.Sehhet. // Qaçıb getmek. Bəli, elə o lazımdır ki, Məşədinin gözü sataşsın övrətin qıçlarına, tez çapacaq mollanın yanına ki, fiilan övrəti al mənə! C.Memmedquluzade.
Zorla ve ya başqa yolla var-yoxunu elinden almaq; talamaq, soymaq, çapıb-ta-lamaq. [Hacı Nuru şair:] Avar ləzgisi altmış il bundan əqdəm Xanbutayın sərkərdəliyilə Nuxunu gəlib çapdığını nəzm etmişəm. M.F.Axundzade.
Keserti ile, iti bir şeyle yaralamaq.
.Mahmud ayağını balta ilə çapdı. Z.Xelil. [Şemsi] buradan yıxılıb üzünü çapmışdı. H.Seyidbeyli.

ÇAPOVUL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

B a x çapqın.
B a x çapqınçı. çapovul Osman paşa; Şirvanı tutdu daşa. M.Müşfiq. Görünür, rəis yaylaqda asayiş düzəldəcək, çapovulların qabağını alacaqdı. Mir Celal.

ÇAPOVULÇULUQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax çapovul
ci me-nada. [Qazan xan Quldurbaşıya:] Sənin oğul-larını əllərində qılınc çapovulçuluqda, bas-qınçılıqda tutdum, yataqdan gətirmədim, qorxaq tülkü! M.Rzaquluzade.

ÇAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [rus.] tar. Padşah; rus padşahı. çar istibdadı.
çar zamanı idi, istibdadın ən şid-dətli, ən qızğın vaxtı idi.. E.Sultanov. çarın orduları ikinci dəiə; Hücuma başladı Bakı tə-rəiə. S.Vurğun.

ÇARDAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fiars.]
B ax talvar
ci me-nada. Əlli qədəm bir-birindən aralı çadır-ların aşağı tərəiində ağacdan bir çardaq tikilib.. M.F.Axundzade. Həyətin küncündə, çardağın altında bir çılpaq ağ at bağlan-mışdı. C.Memmedquluzade.
B a x talvar
cü menada. Gəzəcəkdir qədəm-qədəm bağımı; Görəcəkdir üzümlü çardağımı. A.Sehhet. Nənəqız vedrəni gö-türüb, böyürdəki krandan doldurdu və qapı-dakı təkcə əncir ağacının və çardağa qaldı-rılan tənəklərin dibinə su tökməyə başladı. S.Rehimov.

ÇARDAQLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sii. çardağı olan, talvarlı.
çardaqlı həyət. çardaqlı ev.

ÇARƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fiars.]
Bir şeyin elde edilme-sine, bir neticeye gelmeye, çetin bir mese-lenin helline mane olan engelleri aradan qaldırmaq üçün lazım olan çıxış yolu; tedbir, vasite, elac. □ çarə aramaq (axtarmaq, görmək)
çıxış yolu axtarmaq, elac aramaq. [Telli] ağır bir şeyin altında qalmış kimi əzilir, qurtarması üçün çarə arayırdı. S.Hüseyn. çarə etmək (tapmaq, qılmaq)
çıxış yolu tapmaq, veziyyetden çıxmaq, elac tapmaq. [Gülsenem:] Ay Piri baba,
. bizə bir çarə qıl. S.S.Axundov. [Mirze Celil] özü də bilmirdi neyləsin, nə cür çarə tapıb, işin içindən çıx-sın. Ə.Veliyev. çarəsi kəsilmək
çaresiz qalmaq, elacı kesilmek, çıxış yolu tapmamaq. Padşahın çarəsi kəsildi, qızı keçələ verdi. (Na-ğıl). Aslan bəyin hər yandan çarəsi kəsildi. A.Şaiq.
Əlac, kömek, yardım. Dərdini yazıb deyirsən ki, şəhərinizin həkimlərinin heç biri sənə bir çarə edə bilmədilər. C.Memmed-quluzade. [Zehra:] Daha bir çarəyox, keçən keçmiş; çünki Sənan ürəklə and içmiş.
H.Cavid.
0 Başına çarə qılmaq (görmək)
bax baş. Dosta layiq yoxdu, Zakir, sovqatın; Gör başına çara bu gündən belə. Q.Zakir. Nə çarə
ne etmeli, ne etmek olar, ne ede bi-lerik, ister-istemez razı olmalıyıq.

ÇARƏSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zəriƏlacsız, elacı kesilerek, mecbur olaraq, naçar. Durdum, mağaranın ağzından içəri baxdım. Bir şey görmədim, ça-rəsiz mağaraya girdim. A.Şaiq. Rəna gedən zaman dönüb baxdı qız; Neyləyə bilərdi, bax-dı çarəsiz. M.Rahim. □ çarəsiz qalmaq
mecbur olmaq, elacsız qalmaq, elacı kesil-mek. Novruz çarəsiz qalıb atları açdı. N.Nerimanov. Kor Seyid əvvəl buna razı olma-yırsa da, sonra çarəsiz qalaraq Məsməni Ba-kıya göndərir. S.Hüseyn. // sii. Başqa bir çıxış yolu olmayan, helli mümkün olmayan; naçar.
sii. çaresi, elacı olmayan, müalice olu-na bilmeyen; sağalmaz. çarəsiz bir xəstəlik.
çarəsiz dərdə loğman da acizdir. (Ata. sözü). Kor, şil, kar, çolaq, şikəst və hər cür çarəsiz dərdlərə düşən xəstələr o pirə gəlib "şəfia" tapırdılar. E.Sultanov.

ÇARƏSIZLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. çaresi, elacı, çıxış yolu olmayan bir veziyyet; elacsızlıq, acizlik. Oz çarəsizliyindən utanan xalq məbhut çocuq-lar kimi yan-yörəsinə baxırdı. Ə.Əbülhesen.

ÇARGAH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Azerbaycan klassik muğamlarından birinin adı. Dinləsin səsini bir çargah kimi; Qarılar, qocalar, yeni nə-sillər! M.Müşfiq.

ÇARGO(V) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] köhn. Dörd öküz qoşulmuş araba, cüt. [Tubu Hesene:] Bircə de görüm, sən cüt əkən vaxt ağa gəlib sənin çargovuna minəcəkdirmi? Ə.Haqverdiyev.

ÇARGÜL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.] Dördbucaq(lı).
.Blindaj təqribən üç kvadratmetrlik, üç xır-da pəncərəli, çargül bir otaqdan ibarətdi. çemenzeminli. Qonaqlar gözəl, çargül xalçaya maraqla baxırdılar. Mir Celal.

ÇARHOVUZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars. ça(ha)r ve ər. hövz] Böyük hovuz. [Qulu:] Ağa, bağçada çarho-vuza su buraxmışdım. S.S.Axundov. Bəzi hə-yətlərdə su quyusu və çarhovuz görünərdi. H.Sarabski.

ÇARHOVUZLU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. çarhovuzu olan, bö-yük hovuzlu. çarhovuzlu həyət.

ÇARX : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
öz oxu etrafinda fırlan-maqla minik ve ya başqa neqliyyat vasiteleri-ni herekete getiren (dendeneli ve ya bütöv şekilde) daire; teker. Araba çarxı. Velosiped çarxı. Avtomobilin çarxı.
Bir yerdə bir ara-ba atını yıxılmış, ya bir arabanı oxundan və ya da çarxından sınan görsəydi, [Qurbanqulu] dərhal kömək edərdi.. T.Ş.Simurq. Qatarın çarxları durmadan dönür; İşıqlar görünmür, işıqlar sönür. N.Refibeyli.
Müxtelif mexanizmlerde, qurğularda he-
reketi ötüren ve nizama salan çarxşekilli his-
se. Dəzgahın çarxı. Dişli çarx.
çarxlar hər-
lənir, xam pambığın çiyidini bir tərəfə çıxarır,
mahlıcını bir tərəfə qalaqlayırdı. Ə.Veliyev.
Keser aletleri itilemek üçün dairevi
bülöv daşı olan alet. Bıçağı çarxda itiləmək.

ÇARXÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Keser aletleri çarxda (
cü menada) itilemekle meşğul olan adam
usta. [Adil:] Səhər tezdən alverə çıxan kimi bir çarxçını küçədə əylədim. B.Bayramov.