Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

ƏĞYARLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. klas. Düşmenlik, reqiblik, yadlıq. Təneyi-əğyar çəkməkdir işim bir yar üçün; Kim, olub əğyarə yar, eylər mənə əğyarlıq. Füzuli.

ƏH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax eh.

ƏHALİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "ehl" söz. cemi]
Bir yer-de yaşamaqda olan adamlar; camaat. Şəhər

ƏHALİSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

əhalisi. Kənd əhalisi. Rayonun əhalisi.
Təb-rizdə bu saat qəhətlikdir və əhali çörək üzü-nə həsrətdir. C. Memmedquluzade. Əhalisi-nin çox qismi qışlaqda yaşayan bu böyük kənd, qarlar altında qalmış bir məzarıstana bənzəyirdi. S.Hüseyn. Biz öz məqsədimiz üçün yerli əhalidən dürlü yollar ilə istifadə etməli idik. H.Nezerli.
Bir ölkenin sakinleri, camaatı, xalqı. Əhalinin siyahıyaalınması. Əhalinin sayı. Əhalinin artımı.
Hökumət birinci dumanı buraxdı. Fevral ayında ikinci bir duma açı-lacağını əhaliyə elan etdi. ü.Hacıbeyov. Əhalinin xeyli qismi hələ cəbhələrdə vu-ruşurdu. Ə.Sadıq.

ƏHALİSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Əhalisi olmayan, ehali yaşamayan.

ƏHALİSİZLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Əhalisi olmama, ehali yaşamama.

ƏHATƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Ətrafını tutma, dövre-leme, dörd terefini tutma. Səlim adamların əhatəsində tərini silə-silə yeriyirdi. S.Rehi-mov. □ Əhatə etmək
1) bax əhatələ-mək. Şənbə günü sübhdən padşahlıq sarayını əhatə etsinlər və içəri daxil olub Yusif şahı təxtdən yerə salıb həlak etsinlər. M.F.Axundzade. Düşmənlər hər tərəfdən şəhəri əhatə etmişdi, şəhər darvazaları tamamən bağlanıb, dallarına qalın torpaq çəkilmişdi. çemenzeminli. Ətrafı düşmən əhatə edibdir. M.S.Ordubadi; 2) məc. qav-ramaq. Bütün məsələləri əhatə etmək müm-kün olmadı.
Görünür, mənim ərz etdiklə-rimi lazımınca əhatə edə bilməmişsiniz. M.S.Ordubadi. Mirzə Fətəlinin komediya-ları böyük ictimai məsələləri əhatə edən, komik planda ictimai xarakterlər yaradan klassik komediya əsərləri idi. M.Ibrahimov. Əhatə olunmaq
bax əhatələnmək. Bizim [Xezer] dənizinin suyu acı da olsa, hər bir tərəfdən quru ilə əhatə olunduğu üçün göl hesab olunur. H.Zerdabi. Bəsti gənclərlə əhatə olunmuş halda qapıdan içəriyə girdi.. Ə.Sadıq. [Ağbulaq kendi] sıl-dırımlı dağların geniş ətəyində yerləşərək hər tərəfdən meşə ilə əhatə olunmuşdur. S.Rehimov. Əhatəyə almaq
bax əhatə etmək. Faytonu əhatəyə aldılar. Iki milis qabaqda, iki milis arxada, ikisi də yanda dərəyə endilər. I.Şıxlı.

ƏHATƏEDİCİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Dövreleyici, her terefi qavrayan. Katib əhatəedici nəzəri ilə ətrafa nəzər saldı. Mir Celal.

ƏHATƏLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Əhatelemek"den fiis.

ƏHATƏLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Əhate etmek, ehateye
almaq, dövrelemek, dövreye almaq, dörd terefini tutmaq.

ƏHATƏLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Əhatelenmek"den f.is.

ƏHATƏLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Əhate olunmaq,
ehate edilmek, ehateye alınmaq, dövreye alınmaq, dörd terefi tutulmaq. Meyvə bağ-ları ilə əhatələnmiş güllü-bağçalı böyük həyətimizdə bizdən başqa iki əmioğlumun da ailəsi yaşayırdı. S.S.Axundov.

ƏHATƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif Geniş, herterefli, ehate dairesi geniş olan. Əhatəli əsər.
Belə oldu nəticə:
Daha əhatəli iclas çağırılsın; Yaxın bir gün; Ətraflı danışmaq üçün. R.Rza.

ƏHATƏLİLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Genişlik, hertereflilik.

ƏHD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
öhdesine alma, söz verme, üzerine götürme; and. Əhdini yerinə yetirmə.
Yadlar ilə sürər oldun səfanı; Tərk etdin iqrarı, əhdi, vəfanı. Q.Zakir. □ Əhd qılmaq (bağlamaq) klas.
bax əhd etmək. Əhd qıldın ki, cəfa kəsməyəsən aşiqdən; Aşiqi vədeyi-ehsan ilə məmnun etdin. Füzuli. [Seriyye:] Bir-biri ilə əhd bağlamışdıq, ölənəcən bir-birindən ayrıl-mayaq. C.Cabbarlı. Əhd etmək (eləmək)
söz vermek, and içmek. Əhd etdi dil ki, bağlana zəncir zülfünə. S.Ə.Şirvani.
.Əhd edib mən ürəklə and içdim. H.Cavid. Əhdə vəfa etmək
verdiyi sözü, ehdini, andını yerine yetirmek. [Seriyye:] Rüstəm, əhdinə vəfa et! C.Cabbarlı. [Minnet xanım:] Mən əhd eləmişdim ki, qonaqların içində üzümü [Mercan beye] göstərim, indi əhdimə vəfa edirəm. ü.Hacıbeyov. Əhdinizə vəfa edin; Pozmayın ilqarı, qızlar! Aşıq Hüseyn. Əhdə durmamaq
bax əhdindən dönmək (keç-mək). Əhdindən qaçmaq
bax əhdindən dönmək (keçmək). Nilufərəm, açmaram; Ətrim bica saçmaram; Yar yolunda baş qoysam; Oz əhdimdən qaçmaram. (Bayatı). Əhdindən dönmək (keçmək)
vedini yerine yetirmemek, sözüne emel etmemek, sözünden qaçmaq. [Şeref xanım:] Indi nə olubdur ki, əhdindən dönüb, qızını özyaşın-da yoldaşına verirsən?! S.S.Axundov. [Se-
riyye:] Hər cür əziyyətə, məşəqqətə, hətta ölümə də razı olub əhdimizdən dönməyək. C.Cabbarlı. Əhdinə vəfasız çıxmaq
vedini unutmaq, verdiyi söze emel etme-mek. Əhdə çıxsam vəfasız; Onda məni qına, yar! R.Rza. Əhdinə çatmaq
arzusuna çatmaq. Qoy öpüm al yanaqdan; Mən də çatım əhdimə. (Bayatı). Əhdi(ni) qırmaq (sındırmaq pozmaq)
bax əhdindən dönmək (keçmək). Zeynal yalan söyləyib Mehribanı aldatmaqla öz əhdini sındırır, şərtini pozurdu. S.Hüseyn. [Nüşabe:] Olsa yer, göy mənə qarşı əlbir; Pozmaram əhdi, sözüm birdir, bir! A.Şaiq. Gün çıxar, dağ-ların əriyər qarı; Pozulmaz dostların əhdi, ilqarı.. N.Refibeyli.
Sözleşme, ehdleşme, ehdname, müqa-
vile. Qardaşlıq əhdini yazmağa gəldim;
Köhnə haqsızlığı pozmağa gəldim. Ə.Cavad.
□ Əhd bağlamaq
razılığa gelmek, qerara
almaq, bir-birine söz vermek. Sən əhd
bağladın, ulduzlar oldu şahidimiz; Sitarələr
utanır indi, ey nigar, məndən. Şehriyar. Əhd
bağlanmaq
razılıq elde edilmek, qerara
alınmaq.
köhn. çağ, vaxt, zaman, dövr.
0 Əhdi kəsilmək
bax əhədi kəsilmək
("əhəd"de). [Qeşem:] Torpağı ki böldük, düşmənin əhdi kəsiləcək. Mir Celal.

ƏHDİ-CƏDİD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] din. Incilin ve Bib-liyanın xristianlığa aid olan diger kitab-larının adı.

ƏHDİ-ƏTİQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] din. Tövrat ve tefer-rüatı (Bibliyanın xristianlıqdan qabaqkı en qedim hissenin adı). Rəfayel tablosutək səh-nələri Əhdi-ətiqdən; Doymasan köhnə rə-fiqdən. Şehriyar.

ƏHDLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Əhdleşmek"den f.is.

ƏHDLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

qarş. Bir-birine söz ver-mek, sözleşmek, ehd-peyman etmek, bir-biri haqqında teehhüd altına girmek.

ƏHDNAMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. ehd ve fars.
..name] Müahidename, razılaşma kağızı, müqavile-name, bağlaşma. [Meşedi Kazımağa:] Döv-lətimizin əcnəbilərlə bağladığı təhqiramiz əhd-namə buna imkan vermirdi. M.S.Ordubadi. // Teehhüd kağızı. [Zeyd:] Düşməni məğlub və pərişan etdik. Söz verdi, on il bizimlə dava etməsin. Budur əhdnaməsi. ü.Hacıbeyov.

ƏHD-PEYMAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. ehd ve fars. pey-man] Bir-birine tenteneli suretde söz verme, ehdleşme. Bir xeyli zamandır, getdi gəlmədi; Əhd-peymanına qurban olduğum. Ə.Cavad. Mənə elə gəlir ki, bu söhbətlər əbəsdir. Belə əhd-peymanlar, nəsihətlər əbəsdir. S.Rüstem. □ Əhd-peyman bağla-maq
bax əhd-peyman etmək. Nigar xanım atasının yanından durub birbaş gəldi reyhanlığa, həmin yerdə ki Məstanla görüşüb əhd-peyman bağlamışdı. (Nağıl). Əhd-peyman etmək
bir-birine tenteneli suretde söz vermek, ehdleşmek, andlaşmaq. Iki həsrətli əhd-peyman edib ayrıldılar. "Aşıq Qerib". Istəyirsən səninlə bu barədə əhd-peyman edim. S.S.Axundov.

ƏHEY : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax ey. [Qazan xan:] Əhey, qul-durbaşı, təpə dalında nə durursan, ərsən irəli gəl!.. M.Rzaquluzade.

ƏHƏD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

əhədi kəsilmək (üzülmək)
berk yorulmaq, elden düşmek, gücden düşmek, taqetden düşmek, üzülmek; əhədini kəsmək (üzmək)
1) tamam elden salmaq, berk yor-maq, üzmek, şiddetli tesir etmek. Qızdırma əhədimi kəsdi. Soyuq əhədimi üzdü.
Sər-kərdə deyir:
Filan davada düşmən bizim lap əhədimizi kəsmişdi. "M.N.letif." Düş-mən padşahın qoşununun lap əhədini kəsdi. (Nağıl); 2) öldürmek. [Meşedi Ibad Ser-vere:] Qurban olasan bu altımdakı ham-bala, yoxsa əhədini kəsərdim. ü.Hacıbeyov.

ƏHƏMİYYƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Mühümlük, qiy-
metlilik, deyerlilik; rol, deyer. Məsələnin əhəmiyyəti. çıxarılan nəticələrin əhəmiy-yəti. Tədbirin əhəmiyyəti. Müzakirənin əhəmiyyəti.
..Ailədə məktəbəqədər tərbi-yənin xüsusi əhəmiyyəti vardır. S.Rehimov. □ Əhəmiyyət qazanmaq (kəsb etmək)
diqqeti celb etmek, nezere alınmasını teleb etmek, vacib olmaq. Məsələ çox böyük əhə-miyyət qazanmışdır. Əhəmiyyət vermək
çox lazımlı, çox deyerli, çox vacib hesab ederek nezere almaq, diqqet yetirmek. Məsələyə ciddi əhəmiyyət vermək; // mena vermek, fikir vermek. Onun dediklərinə çox əhəmiyyət vermə.
Mehriban onun hərə-kətinə əvvəlki qədər əhəmiyyət də vermirdi. S.Hüseyn. [Qarı] yolundakı saysız-hesabsız çiçəklərə əhəmiyyət vermədən dərəni kəsib keçdi. Ə.Memmedxanlı.

ƏHƏMİYYƏTLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Əhemiyyeti olan; mühüm. Əhəmiyyətli məsələlərdən biri. Əhəmiyyətli iş. Əhəmiyyətli hadisə. Əhə-miyyətli qərarlar.
Bakıda başlanan işlər bütün xalqın gələcək taleyi üçün çox əhəmiy-yətli idi. M.Ibrahimov. Məktəbin divar qəzeti özünə görə nə qədər vacib və əhəmiyyətli olsa da, o, əlyazması halında, özü də tək bircə nüsxə çıxarılıb divardan asılır. S.Rehimov. [Mahmudun] bu dedikləri
. əhəmiyyətli (z.) və etibarlı sayılırdı. Ə.Əbülhesen.