Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

ƏRƏFƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bayramdan evvelki gün, bayram axşamı. Bayram ərəfəsi. // Her hansı bir hadiseden qabaqkı vaxt.
[Cemile] özü-nə həyat yoldaşı intixab etmək ərəfəsində idi. S.Hüseyn. Atabəy məmləkətləri müha-ribə ərəfəsində idi. M.S.Ordubadi. Sonra isə o, sanki neft mədənlərində, buruqlar meşə-sində itmiş və müharibə ərəfəsində böyük bir mədənin müdiri vəzifəsinə qədər yüksəl-mişdi. Ə.Memmedxanlı.

ƏRƏGAC : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif ve zərf dan. Tezyetişen, tez emele gelen; tez ekilen. Ərəğac tarla.
Yağ, ağaclar çiçək açsın ərəğac; Başını, bəhrə verib, qoy yerə diksin hər ağac. S.Rüstem. Bir qədərdən qoçu qatmaq lazımdır, qoy quzu ərəğac olsun! S.Rehimov.

ƏRƏQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] klas.
Ter. Ol gülüzardə ərəqin xoş səfası var; Türfə budur ki, saziş edər atəş ab ilə. Q.Zakir.
B a x araq. Yürütməyin ərəqi məclis içrə badə ilə; Həramzadəni qoymun halalzadə ilə. Füzuli.

ƏRƏMİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Doğmayan, uzun müddet qısır qalan. Ərəmik inəkdən öküz olmaz. (Mesel). Kəllər və bəzən ərəmik (uzun müd-dət qısır qalan) camışlar iş və nəqliyyat hey-vanı kimi istifadə edilir, qocaldıqda, yara-landıqda və s. hallarda isə ətliyə təhvil verilir. A.Ağabeyli.
məc. Doğmayan, sonsuz. Əremik arvad.
Mehsul vermeyen, bar vermeyen,
bereketsiz. Ərəmik yer (torpaq).
məc. Faydasız, semeresiz, neticesiz.

ƏRƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. (adeten cem şeklinde).
Ər,
qoçaq, igid. Ərənlər kimi döyüşmək.
Ərənlər əlindən badə içdinmi? Bulanlıq çay-ları üzüb keçdinmi? "Aşıq Qerib". Əsrlər boyunca ərlər, ərənlər; Hünər dünyasından doymadı, getdi. S.Vurğun.
Dünyagörmüş, müdrik, ağıllı adam.
[Hecer:] Bizlərdə ərənlər üçə deyərlər.
S.Rehimov.
Dini etiqada göre Allaha ve övliyalara
yaxın olmaq şerefine nail olmuş adam.
çağıraram ərənləri, pirləri; Arzularam bi-
zim əziz yerləri. Aşıq Receb. Ərənlər söy-
ləyən, Allah yazanı; Duymadan yox olan
imana yazıq! Ə.Cavad. [Gülsenem:] Ərən-
lər mənə kömək,
deyə qıy çəkdi:
Ay ana,
mənə kömək! S.Rehimov.
Mövhumi tesevvürlere göre suda
yaşayan mövhum bir vücud. Suya söylə ərən
eşitsin, köməyinə çatsın. Yalan desən, səni suyun ərənləri vursun! (mövhumatçı qa-dınların dilinden).

ƏR-ƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Ardıc ağacı. Qəddintək nə ər-ər, nə şimşad olur; Onu görcək qəm-dən can azad olur. M.P.Vaqif. Qəddin şüm-şadı ər-ərdir, üzün qızılgüldən tərdir... Ren-cur. çayın kənarında cərgə ilə boy atmış ər-ərləri guya sünbüllər üstündə qarovul qoy-muşdular. Ə.Haqverdiyev. Ətrafında ər-ər ağacları düzülmüş xiyabanda bir neçə dəqiqə yol getdik. M.S.Ordubadi.

ƏRƏSAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "erse" söz. cemi]
Dini etiqada göre mehşer (qiyamet) günü yeni-den dirilecek insanların öz emellerine dair haqq-hesab vermek üçün toplaşacaqları yer, meydan.
məc. Davalı, iğtişaşlı, gurultulu hadise haqqında. A balam, bu nə ərəsatdır. // məc. Gurultulu tentene, bayram, şenlik. Küçəyə çıx, gör nə ərəsat var? □ Ərəsati-məhşər
bax ərəsat. Bir qiyamət qopurdu ki, lap ərəsati-məhşər. "Koroğlu".

ƏRƏŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Dirsekden barmaqların ucuna qeder olan uzunluq ölçüsü.

ƏRƏVÜŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. dan. Budama, ağacların bu-dağını kesme, yan-yöresini temizleme.
□ Ərəvüş etmək
budamaq, budağım kes-mek, yan-yöresini temizlemek. Ağacları ərəvüş etmək.

ƏRƏZƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. dan. Gecyetişen, gec emele gelen; gec ekilen. Ərəzən taxıl.
Əkin ki ərəzənə düşdü, məhsul az olacaq.

ƏRGƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Heddi-büluğa çatmış, lakin hele evlenmemiş ve ya ere getmemiş. Onun iki ərgən oğlu var.
Ziba hələ bir qədər də subay gəzə bilməzdimi? Yaxud Ziba özü üçün daha münasib bir ərgən oğlan seçə bil-məzdimi? S.Rehimov. Rəhmətliyin qızı, adam ərgən oğlana gedəndə bu qədər çəm-xəm eləməz ki.. Ə.Veliyev. Bəndalı gələndə, elə bil daş-divar da dilə gəlir, deyəsən, ər-gən oğlanla zarafatlaşırdı. Mir Celal.
□ Ərgən olmaq
evlenmek ve ya ere getmek vaxtı çatmaq.

ƏRGƏNLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Heddi-büluğa çataraq,
hele evlenmemiş oğlanın ve ya ere getme-miş qızın hal ve keyfiyyeti.
Yeniyetme qız ve oğlanların üzünde çıxan sızanaqlar.

ƏRGİN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Əriyib maye halına gelmiş, erinmiş, eridilmiş. Ərgin qurğuşun.

ƏRGİNLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Əriyib maye halına gelmiş şeyin halı.

ƏRĞƏNUN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [esli yun.] İçerisinde olan borulara körükler vasitesile hava verilerek çalınan klavişli böyük musiqi aleti; orqan. Ərğənun çalmaq.

ƏRİDİCİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. xüs.
Başqa maddeleri öz daxilinde eride bilen madde, mehlul. Aptek təcrübəsində əridici kimi ən çox su, spirt, efir və yağlar işlənir. R.Əliyev.
Metal eriden fehle.

ƏRİDİLMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Əridilmek"den f.is. Poladın
əridilməsi yeni üsulla
sürətli əritmə üsulu ilə başa çatacaqdır. (Qezetlerden).

ƏRİDİLMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Əritmek"den məch.

ƏRİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Sarı, etli, şirin, birçeyirdekli meyve ve bu meyvenin ağacı. Ərik ağacı. Ərik qurusu (qurudulmuş erik). Azərbaycan ərikləri sarı, narıncı və qırmızıyanaq olur.
Yay fəslində ərik, gavalı, böyürtkən dəyirdi. S.S.Axundov. Ərik və tut ağacları baş-başa verərək günün qabağını çətir kimi tutur, ya-şıl otların, tər yoncanın üzərinə sərin kölgə salırdı. İ.Əfendiyev. □ Ərik yağı
eriyin tumundan alınan yağ.
məh. Cır alça.

ƏRİKGÜLÜ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Sarı, çehrayı ve tünd-qırmızıya çalan çiçekleri olan bitki ve onun çiçeyi. Ərikgülü
. Azərbaycanda bir bəzək bitkisi kimi becərilir. M.Qasımov.

ƏRİKLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Ərik ağacları olan. Ərikli dərə.
Nəbi bu dəfə özünü ərikli dağına verir. "Qaçaq Nebi".
Terkibinde, içinde erik olan. Ərikli konfet.

ƏRİKLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Ərik ağacları olan bağ, erik
bağı.

ƏRİMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Ərimek"den f.is.

ƏRİMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Heraretin tesiri ile berk, yaxud donmuş haldan maye halına keçmek; ergin hala gelmek. Qar əriyir. Yağ əriyir.
Dağ başında qala var; Əriməyib hələ qar. (Bayatı). Ocağın yaxınlığındakı qar yığın-ları yavaş-yavaş əriyirdi. Ə.Veliyev. Əridi, töküldü hər tərəfdə qar; Söylədim, xoş gəl-din, bahar, ay bahar! M.Dilbazi. // Yanaraq azalmaq. Sam əriyir.
Eləmi yağ əridi;
Piltədə yağ əridi. (Bayatı). [Turxan bey:] Bir şam yanıb, əriyib də sönmək üzrə ikən. Xəyala sığmaz bir şiddət göstərir. H.Cavid.
Mehlulun içinde hell olmaq. Şəkər ça-yın içində əridi. Duz suyun içində əridi. Toz dərman məhlulun içində əridi.
məc. Arıqlamaq, zeiflemek, sınıxmaq. Xəstə gündən-günə əriyir. Yazıq bir həftə-nin içində əridi.
Qarı baxdı ki, əvvəlki şahzadə Mütalibdən bir ad qalıb. Elə əriyib ki, lap elə bircə quru nəfəsdi, gedir, gəlir. (Nağıl). [Böyükxanım:] Dağ kimi qızım yorğan-döşəkdə əriyib qalıb, rənginə bax-maq olmur. M.S.Ordubadi. [çepel:] Qız, bu nə gündür, sınıxıb əriyibsən? Mir Celal. □ Əriyib çöpə (muma şama) dönmək əriyib mum (çöp) olmaq
son derece arıqlamaq. Axır bu eşq odundan; Əriyib mum olmuşam. (Bayatı). [Mirze Turab:] Mən sizin dərdinizi çəkməkdən əriyib çöpə döndüm. B.Talıblı. [Yaqub] burada onsuz da əriyib şama dönmüşdü. S.Veliyev. Şam (mum) kimi ərimək
günden-güne arıqlamaq.
məc. Utanmaq, xecalet çekmek. Heç ərimirsən? Sənin yerinə mən əriyirəm.
Böh-tanını geriyə ud! Əriyərsən bir sözümdən. S.Vurğun.
məc. Yavaş-yavaş yox olub getmek, çekilmek, çekilib-getmek, itib-getmek, du-yulmaz olmaq. Zülmət əridi. Qaranlıq əri-yir.
Qanadlar yavaş-yavaş əriyib axırda tamam yox oldular. "Koroğlu". Hamı sakit durub xortdanın əriyib məhv olmasını göz-ləyirdi. B.Talıblı. Gecənin nə cür əridiyin-dən xəbər tutmayaraq birdən səhərin soyuq nəfəsini hiss etdik. Ə.Memmedxanlı.
məc. dan. üreyine yatmaq, lezzet al-maq, hezz almaq, valeh olmaq.
məc. dan. Cürbecür yollarla işe veril-mek, satılmaq. Bu yollarla çox mallar əridi.

ƏRİMƏZLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Ərimeyen şeyin hal ve keyfiyyeti.