Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

HIPERTÖNIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] tib. Hipertoniya xesteliyi olan, qan tezyiqi normadan yuxarr olan adam.

HIPERTONIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [yun.] tib. Hiperto-
niyaya, qan tezyiqinin artmasrna aid olan, onunla bağlr olan. □ Hipertonik xəstəlik
arteriya damarrnda qan tezyiqinin artmasr neticesinde baş veren xestelik.

HIPERTONIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun. hyper ve tonus
gerginlik] tib.
Qan tezyiqinin artmasr.
Hipertonik xestelik, qan tezyiqinin artmasr.

HIPNOTIZM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr. esliyun.]
Hipnoza xas olan hallarrn mecmusu.
B a x hipnoz
ci menada.
Başqasrna tesir etmek bacarrğr. HIPNöZ [yun. hypnos
yuxu]
İnsanda
ve ali onurğalr heyvanlarda adeten sözle, baxrşla telqin neticesinde emele gelen yarrmyuxululuq halr. Kütləvi hipnoz və müx-təlif "möcüzələr" göstərmək ta qədimdən məlum olan adi bir şeydir; hind sehrbazları bunu xüsusilə bacarırmışlar və indi də ba-carırlar. Ə.Haqverdiyev. □ Hipnoz etmək
bax hipnozlamaq.
Telqin vasitesile yatrrtma, habele ya-trrdrlanrn iradesine (müalice meqsedile) tesir gösterme; hipnozla müalice. // məc. Cazibe, cazibe qüvvesi. Hipnoz kimi təsir etmək.

HIPNOZÇU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Başqasrnr hipnoz halrna getiren adam; hipnozla müalice eden hekim.

HIPNOZLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Hipnozlamaq"dan f.is.

HIPNOZLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Telqin vasitesile hip-
noz veziyyetine getirmek, hipnoz etmek. Xəstəni hipnozlamaq. // məc. İradesini elinden almaq, sezdirmeden öz iradesine tabe etmek, öz tesiri altrna salmaq.

HIPOTENÜZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] riyaz. Düzbucaqlr üç-bucağrn düz bucaq qarşrsrndakr terefi.

HIPOTONIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[yun.] tib. Qan tezyiqinin azalmasr, aşağr düşmesi; habele toxuma-larrn, orqanlarrn tonusunun azalmasr.

HIRS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Qezeb, hiddet, acrq, qeyz. Izzət qüssədən və Məhəmmədhəsən əmi hirsindən başladılar Əhməd kimi ağlamağa. C.Memmedquluzade.
◊ Hirs bağırsaqlarını (bağırsağını) kəsmək
berk hirslenmek, hiddetlenmek, qezeblenmek. Hirsi təpəsinə (başına kəl-ləsinə) vurmaq
berk hiddetlenmek, çox hirslenmek, qezeblenmek. Cümşüd bəy qulaq asdı, qulaq asdı, hirsi təpəsinə vurdu və birdən-birə səsini ucaldıb dedi.. E.Sultanov. Hirsi tutmaq
hirslenmek, qezeblenmek, acrğr tutmaq. [Sultan bey:] Mənim də hirsim tutar, vurub öldürərəm. U.Hacrbeyov. Hirsi yatmaq soyumaq
hirsi keçmek, qezebi keçmek, sakitleşmek. Xan eşikağasının sözlərindən mütəəssir olub, hirsi yatdı. çemenzeminli. Sədrin hirsi so-yudu. S.Rehimov. Hirsindən dodaqlarını (zəncir cilov) çeynəmək (gəmirmək)
çox berk hirslenmek, qezeblenmek. Mah-mud hirsindən dodaqlarını çeynəyib, öz kişiliyini göstərməyi və arvadı evdə kötək-ləməyi qət etdi. B.Talrblr. Hirsindən qov-rulmaq
hirsinden, acrğrndan ne edeceyini bilmemek, hirs boğmaq. Hirsini basmaq (boğmaq yemək)
hiddetini, hirsini yatrrtmaq, özünü saxlamaq, hirsini, acrğrnr büruze vermemeye çalrşmaq. Ha adam is-təyir hirsini yesin, dinməsin, insanı öz ba-şına qoymurlar, dindirirlər. C.Memmedqu-luzade. Elman hirsini boğub, Ceyran xanı-mın dalınca baxdı. M.Hüseyn.

HIRSLƏNDIRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Hirslendirmek"den
f.is.

HIRSLƏNDIRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Qezeblendirmek,
hiddetlendirmek; qezeblenmesine, hirslen-mesine sebeb olmaq; qeyzlendirmek.

HIRSLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Hirslenmek"den f.is. HIRSLƏNMƏK f. Hiddetlenmek, qezeb-
lenmek, qrzrşmaq, acrğr tutmaq. Uşağa hirs-lənmək. Eşitdiyi sözdən hirslənmək.
[Şir-aslan] Dadaş Lələşovu görüb hirsləndi, tez dönüb Ağbulaq kəndindən çıxdı. S.Rehimov. Tapdıq bir qədər hirslənmişdi. Onu evə çağırmadıqlarına görə ata və anasına çox acığı tutmuşdu. Ə.Veliyev.

HIRSLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Hiddetli, acrqlr, qezebli, hirslenmiş. Hirsli kişi.
[Meşedi Qezenfer:]

Məşədi, sənin bu aşnaların nə hirsli adam-lardır? U.Hacrbeyov. [Mahmud] hirsli arvaddan əvvəlcə qorxdu. Ə.Əbülhesen. // zərf Hirsli-hirsli. Hirsli danışmaq. Hirsli cavab vermək.
Nazir yerindən durmayıb, üzünü Salmana tutub hirsli soruşdu.. Ə.Haqverdiyev. övrət hirsli girir ərinin otağına və başlayır bu cür məzəmmət elə-məyə:
A kişi, sən olasan Allah, bu kitabları və kağızları tulla cəhənnəmə. C.Memmed-quluzade. // Hirs, acrq, qezeb ifade eden; qezebli, acrqlr. Hirsli nəzər. Hirsli görkəm.
- Geniş açılmış qırpımsız, hirsli gözləri gördükdə [arvada] elə gəldi ki, kişi heç bir an da yatmayıb. İ.Hüseynov.
məc. Şiddetli, keskin, coşqun. Hirsli hava. Hirsli dəniz.
Axşamdan bəridir kön-lümdə yenə; Hirsli fırtınalar, qasırğalar var. S.Vurğun.
hirsli-hirsli zərf Hirsli halda, qezebli-qezebli, hiddetlenerek, acrqlr-acrqlr; qezeb-le, hirsle, hiddetle. Hirsli-hirsli danışmaq.
- Qara bəy hirsli-hirsli Oruca baxdı. Ə.Veliyev. [Reşid:] Canbalayevin hirsli-hirsli bir-birinə sıxılmış dodaqları, zəhmli gözləri təsəvvürümdən silinmirdi. İ.Hüseynov.

HİS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Yanan bir şeyden çrxan kesif tüstü. Ocağın hisi. Tonqalın hisi.
Yel əs-dikcə fənərin hisi artdı, işığın dairəsi get-gedə kiçildi, zəiflənən alov qaranlığın qüv-vətli pəncəsində boğuldu.. S.Rehimov.
Hemin tüstüden eşyalarrn üzerine qo-nan qara çöküntü; qurum. Pəncərənin hisini təmizləmək.
Sağ tərəfdə isə taxtası köhnə və hisdən qaralmış bir qapı vardır. H.Nezerli. Yazısı pozulmuş kağız hisdən sapsarı saral-mışdı. B.Bayramov. □ His basmaq (bağla-maq)
üzerinde qurum emele gelmek, his-den qaralmaq. [Qehremanrn] fikri yenə də dolana-dolana hərəkət edir,
. ağacları his bağlamış damda dayanırdı. S.Rehimov. Mətbəxin divarlarını his basmışdı. Ə.Sadrq.

HİSXANA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Balrq, et ve s. hise verilen yer, sex ve s.

HİSLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Balrğr, eti ve s. saxlamaq üçün hise vererek qurutma. Balıq emalında elektriklə hisləmə üsulu tətbiq edilməkdədir.
"Hislemek"den f.is.

HİSLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
His buraxmaq, his ele-mek, az tüstülemek. Pilətə hisləyir. Külün içində gözlər hisləyir.
Hisleme üsulu ile qurutmaq (b ax his-ləmə
ci menada).

HİSLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Hislenmek"den f.is.

HİSLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Tüstülenmek, yaxşr yanmadrğrndan his buraxmaq. Tonqal his-lənir. Ocaq hislənirdi.
Əhməd şüşəsi his-lənmiş (f.sif.) lampanın fitilini aşağı çəkib, işığı öləzitdi. İ.Şrxlr.
His çekmek, hise bulanmaq, hisden qaralmaq. Lampanın şüşəsi hislənmişdir.
Babalarımızın bu köhnə "imarət"ə (qara dama) nədən "qara" adı verdiyini bilirsi-nizmi? Iki şeydən: biri, üstünə tökülən qara torpaqdan, o biri, tüstüdən içərisi hislənib, qurum tutaraq qaralmağından. S.S.Axundov.

HİSLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
His veren, yaxşr yanmayrb his eleyen; tüstülenen. Hisli təndir.
Dağ başı səsli qalar; Ocağı hisli (z.) qalar; Yemək ilən dost olan; Illərlə küslü qalar. (Bayatr). Hisli lampanın işığında bir neçə adam işləyirdi. Q.İlkin.
His çekmiş, his basmrş, hisden qaral-mrş, hisle örtülmüş. Hisli qazan. Hisli tava.
Kürsünün altında var: üzüqoylu çevrilmiş bir qazan, bir çanaq, içində qatıq, bir qara, hisli çaydan. C.Memmedquluzade.

HİSLİ-PASLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

HİSLİ-TOZLU sif. dan. His-pas (his-toz) basmrş, hisli; çirkli. Hisli-paslı (hisli-tozlu) qapı. Hisli-paslı (hisli-tozlu) otaq.
[Mahmud:] Axı bura xalis be-hiştdir, o hisli-paslı daxmada nə görübsən? Ə.Haqverdiyev. [Bayram kişi:] çox adam bizim bu qumlu bağları, hisli-tozlu [Abşe-ronu] bəyənmir. M.Rzaquluzade. // məc. Kir-li, çirkli; üz-gözünü, üst-başrnr çirk basmrş. Hisli-paslı uşaq.

HİS-PAS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

top. dan. His çirk, kir. Qazanın his-pasını yumaq.
Hisdən-pasdan qaralıb sifətini itirmiş
. taxta bufet, kim bilir, neçə nəsli o dünyaya ötürmüşdü. B.Bayramov.

HİSS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Bax duyğu. [Rüstem bey Sofya xanrma:] Hiss təbiət zəkasının təzahürüdür, təbiət istədiyini hiss vasitəsilə görür. çemenzeminli. Səbrlə, tədbirlə ölçüb-biçmədən; Ağla güvənmədik, hissə güvəndik. B.Vahabzade. Görən doğrudanmı insan qəlbinin; Incə hisslərinə toxunmur şeir? M.Araz. □ Hiss etmək
bax duymaq. Aclıq hiss etmək.
Əri Cavad tamam qışı xəstə yatıb, indi isə qıçlarında bir qədər qüvvət hiss edib dedi.. Ə.Haqverdiyev. [Əmine:] Heyrətindən şillənin ağrı-acısını belə hiss etmədi. Ə.Əbülhesen.
məc. Sevgi, mehebbet. Hadisə Qadiri elə çaşdırmış, ruhunu və qəlbini elə sıxmışdı ki, elə bil, o gözəl qıza olan hissi və duy-ğuları da indi onun yadından çıxmışdı. Ə.Əbülhesen.
öz duyğularr, teessüratr esasrnda bir şeyi apaydrn, hessaslrqla qavrama, derk-etme bacarrğr. Gözəllik hissi.
Güman olunmasın ki, Münəvvər xanımda qadınlara xas olan qısqanclıq hissi zəif idi. Mir Celal. □ Hissə qapılmaq
bax hissiyyata qapılmaq ("hissiyyat"da). Şirzad hissə qapılan, yəni, Salmanın dediyi kimi, qəlbən şair idi. Hissə qapılanda da ürəyi yaz sə-hərinin üfüqləri kimi açılırdı. M.İbrahimov. [Selim:] Hissə qapılmaq məndə də var, Zərnişan! B.Bayramov.

HISSƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Tamrn bölündüyü par-çalardan her biri; qisim. Binanın bir hissəsi. çayın aşağı hissəsi.
Şirvan Şimali Azərbaycanın bir hissəsidir. M.S.Ordubadi. [Kiçikbeyim] günün müəyyən hissəsində şəhərin ətrafını dolanırdı.. çemenzeminli.
Mən ki sənəm, mən ki sənəm; tanımadın? Dəfn olunmuş bir hissənəm; tanımadın? M.Araz. // Bölünen bir şeyden hereye dü-şen pay. Hərə öz hissəsini götürdü. Onun hissəsini ayırıb verin.
Vahid, tam bir sistemin (orqanizmin, mexanizmin ve s.) terkib elementlerini teş-kil eden şeylerden her biri. Ehtiyat hissə-ləri. Maşın hissələri.
Şofer
. motorun əvəz edilməsi lazım gələn hissəsini alıb gətirmək üçün getmiş, təsadüfən oradan keçən başqa bir maşınla geri qayıtmışdı. S.Hüseyn. çatışmayan və yaxud düzəldilməyi vacib olan bəzi hissələr Keşlədə hazırlanırdı. H.Seyidbeyli. // Her hansr eserin üzvi parçasr, qismi, fesli. Romandan bir hissə. Sonatanın son hissəsi.
[Seymur] rəssamlıq məktəbinə gəlib, birbaş tədris hissə müdi-rinin otağına girdi. H.Seyidbeyli.
Əlahidde qoşun vahidi. Aviasiya his-səsi. Tank hissəsi. Hissə komandiri.
Doğ-rudur, bir dəfə Rüstəm kişi ayağından yara-landı, lakin sağalıb yenə hissəsinə qayıtdı. M.İbrahimov. Istehkam hissələrinin əlində kifayət qədər vəsait olmurdu. Mir Celal.
hissə-hissə sif. ve zərf Tam, bütöv halda deyil, hisselere ayrrlmrş halda; hisselerle, tike-tike. Tarlanı hissə-hissə şumlamaq. Romanı hissə-hissə çap etmək.
Qoşun hissə-hissə olub istirahət edirdi. S.Rehimov. Heç şey hissə-hissə ölümə təslim olan bir bədəni yaşada bilməyəcəkdi. M.İbrahimov.