Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

HURUŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

qarş. Ses-sese vererek hürmek, hamı birden hürmek. Kəndin itləri
hürüşüb, hər tərəfdən süvarinin üstünə tökülüşdülər. E.Sultanov. Birdən eşikdə itlər ağız-ağıza verib hürüşdülər. M.Hüseyn.

HUSEYNİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Azerbaycan klassik muğamlarından birinin adı.

HUSN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Gözellik, camal. O gö-zəlin hüsnündəki; Əzəməti şeirə gətir; Qəl-bindəki çırpıntını; Hərarəti şeirə gətir. M.Araz. // köhn. kit. özünden sonra gelen söze gözellik, yaxşılıq, meqbulluq, müsbet-lik menası verir; mes.: hüsn-qebul (yaxşı qebul, gözel qarşılama), hüsn-niyyet (yaxşı niyyet).
məc. Lezzet, dad. İlin hər fəslinin bir hüsnü var; amma qışın ləzzəti bir özgədir. C.Memmedquluzade. Burda min bir od yanarmış; Onun da öz hüsnü varmış. S.Vurğun.

HUSNXƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] İbtidai mektebde, şa-girdlerde gözel yazmaq verdişleri aşılamaq üçün keçilen tedris fenni. Hüsnxət dərsi. Hüsnxət dəftəri.
Müəllimlərin əksəriyyəti-nin hüsnxət qaydalarından xəbəri yoxdur, hərflərin ünsürləri və tənasübü haqqında məlumatsızdırlar. M.İbrahimov.

HUSN-RƏĞBƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Yaxşı, xeyir-xah, xoş münasibet. □ Hüsn-rəğbət bəs-ləmək
xoş, xeyirxah, yaxşı münasibet göstermek. Hüsaməddin Qətibənin
. Ata-bəy Məhəmməddən intiqam almaq fikirləri-nə hüsn-rəğbət bəsləyirdi. M.S.Ordubadi. Hüsn-rəğbətini qazanmaq
her hansı bir münasibetle birinde özüne qarşı xoş, xeyir-xah, yaxşı münasibet, sevgi hissi oyatmaq. [Reşid:] Qurbanqulu hünəri və məhəbbəti sayəsində cümlə kəndin hüsn-rəğbətini qazanmışdı. T.Ş.Simurq. Zabit qəhrəma-nanə bir vəziyyətlə Nəsir bəyin evindən çıx-dı. Nəsir bəyin hüsn-rəğbətini qazanmaq böyük səadətdi! Ə.Haqverdiyev.

HUZN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Keder, qem, qüsse. Bu səs insana hüzn gətirir.
Durnaların oxu-mağı Vaqifə hüzn gətirməyir və könlünü pə-rişan qılmayır.. F.Köçerli. Yoxsa hüzn dolu qəmgin səsində; Dostumun muradı, ürək sözü var? M.Rahim.
Hüznlə şeklinde zərf
kederle, qüsse ile: qemli, kederli, qüsseli. Hüznlə oxumaq.
Dərin hüznlə başsağlığı vermək.
[Gülse-nem] ağır-ağır nə isə çox dəruni bir hüznlə dedi.. M.Hüseyn. Şahmargil başlarını aşağı salıb hüznlə dayandılar. B.Bayramov.

HUZNAVƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər. hüzn ve fars.
..aver
getiren] klas. bax hüznlü. [Qetibe] əlvan çiçəkli xiyabanlar məhv olan bir xalqın yadi-garı kimi qalan köhnə qəbiristanlardan daha qorxulu və hüznavər idi. M.S.Ordubadi.

HUZNLU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Qemli, kederli; qüsseye, qeme, kedere batmış. Dizini qucaqladığı halda oturmuş hüznlü ana
. ayağa qalxdı. Ə.Əbülhesen. // Qem, keder, hüzn doğuran, keder ifade eden, kederlendirici, mehzun. Hüznlü nəğmə.
Meşənin hüznlü iniltiləri; Küləyin naləli vıyıltıları; Olü ağlaşmasın salır yada; San sızıldar tamam əşya da.
A.Sehhet.

HUZR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"üzr" sözünün canlı dilde işlenen forması (b a x üzr
cü menada). Hüzr yeri-nə gələnlər ev sahibinə başsağlığı verib da-ğılanda Molla Sadıqla Cahandar ağanın baxışları ani olaraq bir-birinə sancıldı. İ.Şıxlı. □ Hüzr yeri
bax üzr yeri ("üzr"-de). Hüzr yerinə getmək.
[Nermine] anası-atası ilə Əsəd babanın hüzr yerinə gəldi. B.Bayramov.

HUZUR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] klas.
ön, qabaq, piş-gah. □ Hüzur(u)na
yanına, qabağına, önüne. Hüzuruna çağırmaq. Hüzuruna gəlmək. Hüzuruna heç kəsi qəbul etmir.
[Pirverdi bey Keble Qulameliye:] Bu saat oğlun Mustafanı, get, gətir cənab nəçərnikin hüzuruna. C.Memmedquluzade. [Vaqif:] Axund, xanın hüzuruna getmək çağı deyil-mi? çemenzeminli. Hüzurunda
yanında, qabağında, önünde. Hüzurunda oturmaq. Hüzurunda danışmaq.
Xidmətçilər Hü-seynqulu ağadan qorxub hüzurunda titrə-yirdilər. S.S.Axundov. Gör nələr yaradır hökmü dövranın; Leyla hüzurunda dayanmış xanın. B.Vahabzade. Hüzurundan
yanın-dan, qabağından, önünden. Elə ki məclis qur-tardı, hamı dağıldı, Cünun da durub paşa-nın hüzurundan mürəxxəs oldu. "Koroğlu".
Hazır olma, orada olma. Hiss edirdim ki, mənim hüzurum və söhbətim [Ağaver-dini] narahat edir. S.Hüseyn.

X : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaycan elifbasrnrn on ikinci herfi. bax xe.

XAB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] klas.
Yuxu. Gecələr gözlərim xabı görməmək; Ol siyah nərgisi-məstanədəndir. M.P.Vaqif. Dayansın qar-şıda, gətirsən tabı; Ayıltsın qəflətdən, unut-sun xabı. Aşrq Əlesger. □ Xabi-qəflət klas.
bax qəflət yuxusu ("qəflət"de). Ey qafil xortdan, bu nə xabi-qəflətdir ki, uyubsan? Ə.Haqverdiyev. Sənə molla çalır lay-lay, yatırdır xabi-qəflətdə; Səni yar eləyir huri-lər ilə baği-cənnətdə. Ə.Nezmi. [Derviş:] Bəşərsən, zəhmətkeşsən, halını qan, ömrünə yan, olma biiman, xabi-qəflətdən oyan,
dəmbədəm deyən Ruqiyyə idi, Ruqiyyə. A.Divanbeyoğlu.
məc. Qeflet yuxusu, cehalet, avamlrq. □ Xabi-cəhalət klas.
bax xabi-qəflət. Tərpənmə, amandır, bala, qəflətdən ayılma; Açma gözünü, xabi-cəhalətdən ayılma. M.Ə.Sabir.

XABANERA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[isp.] İspaniyada geniş yayrlmrş Kuba xalq reqsi ve onun havasr.

XACƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] köhn. Sarrqlr efendi, molla, seyid. Ey xacə, çalış surəti-zahirdə qəşəng ol! Istərsən özün surəti-mənada cəfəng ol! M.Ə.Sabir.

XACƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] bax xədim
ci mena-da. Cariyələr Qətibənin yanında gələn iki nə-fərxacəni qıdıqlayıbgülürdülər. M.S.Ordu-badi. □ Xacə eləmək
bax xədim eləmək ("xədim"de). [Settarxan Bağrrxa-na:]
.Gördüyümüz o dəhşətli mənzərələr, o burun-qulaqlar, o kəsik başlar, xacə elə-dikləri o yazıq adamın nərəsi
. gözümün qabağında canlanırdı. P.Makulu.

XACƏBAŞI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Keçmişde: herem-xana qadrnlarrna nezaret eden xedimlerin başçrsr. Bir neçə gün keçdi. Bir sübh sər-darın hərəmxanasının xacəbaşısı gəlib baş əyib məyus dayandı. Ə.Haqverdiyev.

XAÇ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xristianlrğrn remzi sayrlan ve bir-birini perpendikulyar olaraq qet eden iki milden ibaret sitayiş obyekti. Kilsələrin xaç-ları. Ağac xaç.
[Xanrm] soyuq əlləri ilə
boğazındakı xaçından bərk-bərk yapışdı, dua oxudu, Allahı çağırdı... Lakin ruhuna sükun gəlmədi. çemenzeminli. □ (Boy-nundan) xaç asmaq (boynuna) xaç sal-maq
dönüb xristian olmaq, xristianlrğr qebul etmek. [Müridler:] Şeyximiz satdı dini, imanı; öncə islama bir mürəvvic ikən; Xaç asıb çıxdı dinü məzhəbdən. H.Cavid. Dinin-dən əl çəkib o Şeyx Sənan; Boynuna bir anda xaç salmadımı? B.Vahabzade. Xaç vurma (çəkmə)
xristianlarda: icra edilen dini ayin. Bu zaman yanımdan ötən bir qarı; Uz tutub qəbrə baxır, xaç vurur. M.Rahim. Bacıların hər ikisi ayağa durub xaç çəkdi. Mir Celal. Xaç yürüşləri
bax səlib müharibələri ("səlib"de). Xaç suya salma
İsanrn dara çekilmesi xatiresine olaraq xristianlarrn yanvarrn 6(19)-da xaçr suya salmaq şek-linde icra etdikleri dini ayin (merasim).
Xaç şeklinde olan nişan, orden ve s.
◊ Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara cə-miyyəti
müharibeden ve tebii felaketden zerer çekmiş ehaliye yardrm göstermek üçün teşkilat.

XAÇAÇURAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xristian dini merasim-lerinden birinin adr, xaçr suya salma. Xaçaçuran bayramı.

XAÇÇİÇƏKLİ(LƏR) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Leçekleri xaç şeklinde olan bitkiler fesilesi. Xaççiçə-klilər fəsiləsinə bir sıra kələm, turp, vəzəri kimi qiymətli tərəvəz bitkiləri, xardal kimi yağlı bitkilər, mixəkgülü, şəbbugülü kimi bəzək bitkiləri daxildir. H.Qedirov.

XAÇLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Xaçlamaq"dan f.is.

XAÇLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xaç suyuna salma mera-simi icra etmekle xristian etmek. Onların ata-anası və Nadya xala evdə yox idi.. təzə doğulan çağanı xaçlamaq mərasiminə get-mişdilər. çexovdan.

XAÇLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Xaç taxmrş, xaçr olan. Xaçlı keşiş.
Is. mənasında, tar. Selib müharibeleri iştirakçrsr.

XAÇNİŞAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. tar. Xaçlr (
ci menada) (selib müharibeleri iştirakçrsr olan rrtsar pal-tarlarrna tikilen xaç nişanrna göre onlar bele adlanrrdrlar).

XAÇPƏRƏST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Xristian. Iki-üç həftə bundan qabaq xaçpərəstlərin pasxa bayramı idi. C.Memmedquluzade. [Molla Sadrq:] Xaç-pərəstlərin islam milləti arasında təfriqə sal-maq köhnəpeşəsidir. İ.Şrxlr.

XAÇVARİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Xaç şeklinde olan, xaça-oxşar, xaç kimi. Xaçvari nişan. Xaçvari yol.