Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
İMKAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Her hansı şerait daxi-linde bir işin heyata keçirile bilmesi, müm-künlük, mümkün olma. Nə dildə olsa olsun elm olsun xəlqi-aləmdə; Deyildir bir dilə məxsus, var hər dildə imkanı. S.Ə.Şirvani.
.Kömək etmək imkanı əldə ikən, bu

vəzifədən boyun qaçırmaq
. insanlıq sifətini itirmək deməkdir. M.S.Ordubadi.
.Asanlıq-la odun gətirməyə imkan vardı. Ə.Əbülhe-sen. // Əlverişli şerait. □ İmkan gözləmək
- bir işi heyata keçirmek üçün elverişli şeraitin yaranmasını gözlemek, fürset gözlemek. İmkan olmamaq
mümkün ol-mamaq, müyesser olmamaq. Səni görsəm özüm ilə həsədimdən ölərəm; Bu səbəbdən mənə vəslin dəxi imkan olmaz. S.Ə.Şirvani. İmkan tapmaq
bir işi heyata keçirmek üçün elverişli yol tapmaq, fürset tapmaq. [Qaçaqlar] kütləvi talana imkan tapa bilmə-dilər. M.S.Ordubadi. [İnsanlar] boğazlarına keçmiş fəlakət zəncirini qırıb atmağa heç bir yol və imkan tapa bilmirdilər. Ə.Abasov. İmkan verməmək
mane olmaq, yol ver-memek, qoymamaq. İmkan yaratmaq (vermək)
bir işi heyata keçirmek üçün elverişli şerait yaratmaq, yol vermek. Ayıq ol, döyüşə yaratma imkan; Hər kiçik iş üçün tökülməsin qan. A.Şaiq. Qadınına gəldikdə onun yaşaması üçün geniş imkan yaratma-lısan. M.S.Ordubadi. İmkan yoxdur
müm-kün deyil, ola bilmez, imkan xaricindedir.
Bir şeyin heyata keçmesine kömek eden elverişli şerait. Maddi imkanlar. Ya-şamaq, çalışmaq, oxumaq üçün hər cür im-kan və şərait yaranmışdır.
Təsərrüfatın daxili imkanlarından geniş istifadə edilir. (Qezetlerden). // İqtidar, qüvve, vesait. Mirzə Səfərin vəziyyəti mənə aydın məlum-dur və uşaqlarını öz xərci ilə oxutmağa onda imkan var. Ə.Haqverdiyev.
◊ İmkan daxilində
ne qeder imkan varsa, güc çatdığı qeder.
.Imkan daxilində bəzi ədəbi mülahizələr söyləmək istəyirəm. S.Rehimov. İmkan xaricində olmaq
- mümkün olmamaq, heyata keçirmeye güc, bacarıq çatmamaq, bacara bilmemek.
. O zamankı dünyanın ən böyük paytaxtını piyada gəzmək imkan xaricində idi.
M.S.Ordubadi.

İMKANLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İmkanı olan, mümkünü olan, iqtidarı olan.

İMKANSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
İmkanı olmayan, müm-künü olmayan. Imkansız adam.
İmkansızdır şeklinde
mümkün de-yil, qeyri-mümkündür, çox çetindir. Xəstə¬liyin əlacı imkansızdır. öhdəsindən gəlmək imkansızdır. □ İmkansız olmaq
mümkün olmamaq. Əhali o qədər qəzəblənmişdi ki, on-ların qabağını almaq imkansızdı. P.Makulu.

İMKANSIZLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Qeyri-mümkünlük, mümkün olmama, imkan olmama, çox çetin olma; bir işin yerine yetirilmesi üçün imkan ve şerait olmadığı hal. Gözəl Təliə, insanı bu qədər düşünməyə məcbur edən yeganə bir şey vardısa, o da imkansızlıqdır. M.S.Ordubadi.

İMLA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Her bir edebi dil üçün qebul edilmiş vahid ve düzgün yazı sistemi; orfoqrafiya. □ İmla qaydaları
her hansı bir dilde düzgün yazma qayda ve üsulları. Imla dərsi. Imla xatası.
Möhtərəm ədibi-miz ingilislərin imlasının adını qoyur "əcib", amma bizim imlaya heç olmasa "bir az əcib" də demək istəmir. C.Memmedquluzade.
Şagirdlere orfoqrafiya verdişlerini ve savadlı yazmağı öyretmek meqsedi ile on-lara deyib yazdırma işi. □ İmla demək
de-yib yazdırmaq, dikte etmek. Müəllim imla deyir, uşaqlar da qələmlərini mürəkkəbə ba-tırıb başlarını yana əyərək yazırdılar. M.Arif.

İMMANENT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [latıncadan] kit. Bir şe-yin ve ya hadisenin daxilen öz tebietine xas olan, ondan doğan; daxili. Kapitalist isteh-salının immanent qanunları.

İMMİQRÄNT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [lat.] Mühacir, bir ölkeden köçüb başqa ölkede yaşayan.

İMMÜN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [latıncadan] tib. biol. Yolu-xan xesteliklere ve müeyyen zeherlere qarşı qorunma qabiliyyeti olan. Insanın ömrü ərzində keçirdiyi müxtəlif xəstəliklərin nəticəsində onun qanında həmin xəstəlik törədən mikroblara qarşı xüsusi immun
bio-loji maddələr əmələ gəlir ki, bunlar da or-qanizmi eyni bir xəstəliklə ikinci dəfə xəs-tələnməkdən qoruyur. H.Tağıyev.

İMMUNİTET : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[latıncadan] tib. biol. Or-qanizmin yoluxma xesteliyine tutulmamaq qabiliyyeti.

İMMUNİZÄSİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] tib. biol. İmmuni-
tet yaratma (b a x immunitet).

İMMUNLUQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. tib. biol. Yoluxucu xes-teliklere ve bezi zeherlere qarşı qoruna bil-me qabiliyyeti.

İMPERÄTOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] Padşahın, hökmdarın en yüksek titulu ve bu titulu daşıyan şexs;
padşah. [Bağır xan:] Siz imperator zabitini soymaqmı istəyirsiniz? E.Sultanov.

İMPERATORLUQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
İmperatorun ti-tulu, adı. // İmperatorun hökmdarlıq etdiyi dövr, müddet.
Bir imperatorun idaresi altında olan dövlet, ölke; hökmdarı imperator titulu da-şıyan dövlet. Roma imperatorluğu.
III Dövlət duması çar imperatorluğunun tərki-binə daxil olan millətlərin ən ibtidai hüqu-qunu daha artıq məhdud edən bir sıra qa-nunlar keçirtdi. "SSRİ tarixi".

İMPERATRİÇƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
İmperatorun arvadı.
Qadın imperator.

İMPERİÄL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] köhn. 10 manatlıq rus qızıl pulu (
ci ilden);
ci ilden sonra (inqilaba qeder) 15 manat deyerinde olan qızıl pul. Pinəçilər bafta taxar boynu-na; Imperial tökər vərəq oynuna. Q.Zakir. [Xonça qabının] içinə oğlan evi bir əlbəsəlik ipək parça, iki imperial və onun əmsalı bir şey qoyub qaytaracaqlar. R.Əfendiyev. [Muzdur] iki yüz imperialın neçə manat ol-duğunu ha çalışdısa, hesab edə bilmədi. S.M.Qenizade.

İMPERİALİST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr.]
İmperializm ve te-cavüz siyaseti yürüden inhisarçı kapitalın nümayendesi olan iri kapitalist. Müharibə qızışdıran imperialistlər.
İmperialist monopoliyalar.

İMPERİALİZM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr.] Kapitalizmin XIX esrin axırında ve XX esrin evvelinde daxil olduğu en yüksek ve axırıncı merhelesi; iri inhisarlarla seciyyelendirilen xammal men-beleri ve xarici bazarlar uğrunda özge ölke-leri tutmaq, özge xalqları istismar etmek, dünyanı yeniden bölüşdürmek üçün böyük kapitalist ölkeleri arasındakı müharibe siyaseti.

İMPERİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.]
Başında imperator duran monarxist dövlet.
İri imperialist müstemlekeçi dövlet. Britaniya imperiyası.
ci il inqilabı Rusiya imperiyasında yaşayan bütün xalq-ların həyatında yeni dövr açdı. M.İbrahimov.

İMPİÇMENT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ing.]
Vezifesinden kenarlaşdırma.
Mühakime etmek.

İMPORT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ing. esli lat.] bax idxalat.

İMPOTENSİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [lat.] Cinsi gücsüzlük.

İMPRESSARİO : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ital.] Konsert, tama-şa, qastrollar teşkil eden işbaz.

İMPRESSİONİST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr.]
İmpressionizm terefdarı olan ressam, musiqiçi, yazıçı.
İmpressionizm mahiyyetinde olan, im-pressionizm üçün seciyyevi olan; şexsi te-essürat ve ehval-ruhiyyeye esaslanan. Im-pressionist əsər. Impressionist musiqi. Ədə-biyyatda impressionist meyillər.

İMPRESSİONİZM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr.] XIX esrin ikinci yarısında burjua incesenetinde meydana gelmiş cereyan (bu cereyan terefdarları realizmi redd edir, ictimai meselelerden qaçır, eserlerinde şexsi ehval-ruhiyye ve teessüratlarını vermeye çalışır ve mez-munun zererine olaraq formaya heddinden artıq fikir verirdiler).

İMPROVİZÄSİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] Hazırlaşmadan şeir, ya nitq söyleme, hava oxuma ve ya musiqi çalma; irtical. Vəznsiz musiqiyə bun-lar daxildir: ladlar üzərində vokal və çalğı gəzişməsi (improvizasiya). ü.Hacıbeyov.