Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

REALlZƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] Satma, satılma; satıb pula çevirme, satılıb pula çevrilme. Istehsal olu-nan məhsulun realizəsi. □ Realizə edilmək
satılıb pula çevrilmek. Realizə etmək
satıb pula çevirmek.

REALlZM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat. realis
maddi, heqiqi]
Heqiqi veziyyeti, şeraiti, imkanları ve qüvvelerin nisbetini derketme bacarığı.
Obyektiv varlığı ve onun tipik xüsu-siyyetlerini düzgün eks etdirmekden ibaret bedii idrak üsulu, habele edebiyyat ve ince-senetde heqiqi varlığı daha dolğun, daha düz-gün, daha real eks etdirmeyi bir meqsed ola-raq qarşısına qoymuş cereyan. M.F.Axund-zadənin realizmi. Rəssamlıqda realizm.
N.Vəzirov və Ə.Haqverdiyevin əsərlərinin yaraşığı, hətta onların gücü, belə, həyata, varlığa sadiq olmalarında, ifadənin, bədii təsvirin həqiqiliyində, realizmindədir. M.İb-rahimov.
XIX esr felsefesinde idealizme zidd cereyanları göstermek, müasir burjua fel-sefesinde ise bir qayda olaraq bezi cereyan (mes.: neorealizm, tenqidi realizm ve s.) terefdarlarının öz idealist mahiyyetlerini ört-basdır etmek üçün işletdikleri termin.
Umumi mefhumların eşyalardan qabaq ve onlardan asılı olmayaraq mövcud oldu-ğunu iddia eden orta esr dini-idealist felsefi cereyanının adı.
0 Sosializm realizmi tar.
sovet bedii edebiyyatı ve incesenetinin, dünya inqilabi edebiyyatının yaradıcılıq metodu. Sosializm realizminin erkən sələfləri. Tənqidi realizm
senetin inkişafinda müsteqil merhele teş-kil eden, başlıca xüsusiyyeti gerçekliyin de-rin ve düzgün eks etdirilmesi, kapitalizm quruluşu qüsurlarının ve ziddiyyetlerinin if-şası, demokratik sosial idealların esaslandırıl-masından ibaret olan bedii cereyan. Tənqidi realizmin böyük ustaları.

REALLAŞDIRILMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Reallaşdmlmaq"dan f.is.

REALLAŞDIRILMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Heyata keçirilmek. // Heyata keçirilmek üçün şerait yaradılmaq.

REALLAŞDIRMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Reallaşdırmaq"dan
f.is.

REALLAŞDIRMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Heyata keçirmek, gerçekleşdirmek. // Heyata keçmek üçün şe-rait yaratmaq.

REALLAŞMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Reallaşmaq"dan f.is.

REALLAŞMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Heyata keçmek, heyata keçirilmek, real bir şekil almaq; gerçekleş-mek. // Heyata keçirilmek üçün şerait ya-ranmaq.

REALLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Obyektiv mövcud olan varlıq; gerçeklik, heqiqilik.
Real olma, heqiqilik, heyatilik. Siyasə-tin reallığı.

REÄLNI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[rus., esli lat.]: realni məktəb
ci il inqilabından evvelki Rusiyada: tedris planında tebii ve deqiq elmlere çox yer verilen, qedim diller keçilmeyen orta mekteb. Qadir şəhərdən, oxuduğu realni məktəbdən qəsəbəyə tətilə gəldiyi vaxt bunu görürdü. Ə.Əbülhesen.

REANİMÄSIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [lat.] Klinik ölüm ve-ziyyetinde olan insanın canlanmasına yö-nelmiş bedbext hadise, xestelik neticesinde heyat elametli orqanların qefleten itirilmiş funksiyalarının berpası üçün tedbirler kom-pleksi.

REBUS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [lat.] Fiqurlar, işareler ve resm-ler vasitesile düzeldilen tapmaca.
REçİTATİ&#
V [ital. recitatio] mus. İntona-siya ve ritm cehetden ifadeli nitqe yaxın olan vokal musiqi eser forması; hava ile deyilen deklamasiya.

REDÄKSlYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat. redaction
qaydaya, seliqeye salma]
Metni işleme ve düzelt-me, redakte etme. Protokolun son redaksi-yası. Əsərin redaksiyasını mütəxəssisə tap-şırmaq.
Her bir neşrin (kitabın, mecmuenin ve s.-nin) neşrine rehberlik. Professorun re-daksiyası altında dərslik. // Hemin işe reh-berlik eden heyet, orqan. Baş redaksiya. Re-daksiya şurası. Redaksiya heyəti.
Bir fikrin, tezisin, müddeanın bu ve ya diger şekilde ifadesi, ifade forması. Nizam-namənin
cüparaqrafınınyeni redaksiyası.
Her hansı bir bedii, musiqi ve b. eserin, yaxud onun ayrıca bir hissesinin variantı. Romanın yeni redaksiyası. "Ildırımlı yol-larla" baletinin yeni redaksiyası.
Dövri metbuat orqanının çapa hazırlan-masına rehberlik eden emekdaşlar kollek-tivi. "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetinin re-daksiyası. // Metnin elyazmasını işleyib çapa hazırlamaqla meşğul olan işçiler qrupu.
Redaksiya emekdaşlarının işlediyi bina. Redaksiyanın ünvanı.

REDAKTƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [lat.] bax redaksiya
ci menada. Yaxşı bir şerimi redaktə vaxtı; "Hələ qalsın!"
deyə qoydu kənara. X.Rza. □ Redaktə etmək
her hansı bir metni yoxlamaq ve düzeltmek, sonuncu defe işle-yerek çapa hazırlamaq. Əlyazmasını redaktə etmək.

REDÄKTOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.]
Her hansı bir işi (ki-tabı, qezeti, jurnalı ve s.) redakte eden adam (bax redaktə). Əsərin redaktoru. Texniki redaktor.
Kitab, jurnal, qezet ve s.-nin neşrine rehberlik eden, onun mezmununu tesdiq eden şexs. Qəzetin redaktoru. Baş redaktor. Məsul redaktor.
Jurnalın təşəbbüskarı, təş-kilatçısı və redaktoru C.Məmmədquluzadə "Molla Nəsrəddin" imzası ilə müntəzəm su-rətdə felyetonlar, baş məqalələr dərc edirdi. M.Ibrahimov.

REDAKTORLUQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Redaktorun fealiyye-ti, işi, vezifesi. Sabirin "Nizədar" imzası ilə çap etdirdiyi satiralarının hamısı
cü ildə yazıçı Seyid Hüseynin redaktorluğu ilə buraxılan "Bütün əsərlər"ə əlavə olunmuş-dur. M.Memmedov.

REDÜKSİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat. reducere
qaytarmaq, geri çekmek]
xüs. Mürekkeb haldan sade hala keçme, bir şeyin bu ve ya başqa cehet-den azalması, zeiflemesi.
biol. Beden üzvünün öz funksiyasını itirmesi ile elaqedar olaraq ölmesi, hecmce kiçilmesi, quruluşunun sadeleşmesi. Gözün reduksiyası.
kim. Maddenin oksidden temizlenib berpa olunması, oksidden azad olması.
tex. Her hansı bir kemiyyetin azalması, kiçilmesi. Buxar təzyiqinin reduksiyası.
dilç. Müeyyen fonetik veziyyetde sesin zeiflemesi.

REDÜKTOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [lat.] Maşının tekerleri herekete getiren hissesi.

REDÜT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fr.] Müdafie üçün kvadrat, düzbucaqlı ve ya çoxbucaqlı formasında dü-zeldilmiş qapalı sehra istehkam tikilisi.

REFERÄT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat. referre
meruze etmek, melumat vermek]
Elmi eserin, oxunmuş kitabın ve s. şifahi ve ya yazılı qısa mez-munu, xülasesi. Referat yazmaq.
Ədebi ve başqa mexezlerin icmalına hesr olunmuş her hansı mövzuda meruze.

REFERATİV : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [lat.] Kitab, meqale ve s.-nin mezmununu qısa referat şeklinde ifade eden. Referativ jurnal.

REFERENDUM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat. referendum
melu-mat verilmeli] Xüsusi ehemiyyetli dövlet meselelerinin helli üçün ümumxalq sorğusu, ümumi rey sorğusu. Konstitusiya haqqında referendum.

REFERENSİYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Firma ve ya müessi-senin alım-ödeme qabiliyyetinin şehadetlik zemaneti.

REFERENT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat. referentis
melumat ve-ren] Bir idarede, teşkilatda müeyyen mese-leler üzre melumat ve meslehet veren ve-zifeli şexs. Referentlə məsləhətləşmək. Na-zirliyin referenti.

REFLEKS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat. reflexus
inikas, eksetme]
fiziol. Canlı orqanizmin qıcıqlanmaya, te-sire qarşı eseb reaksiyası. Heyvanlar aləmi anadangəlmə reflekslərə, instinktlərə malik-dir. M.Axundov.
kit. Bir hadisenin doğurduğu ikinci ha-dise, onun neticesi, eksi; inikas, netice.