Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
İYNƏQABI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

İYNƏDAN is. İyne qoymaq
üçün balaca qutu.

İYNƏLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İynelemek"den f.is.

İYNƏLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
İyne batırmaq, ucu şiş bir şey batırmaq; sancmaq.
İyne ile bedene derman yeritmek, iyne vurmaq. [Uşaq dedi:] Doktor, məni də iynə-lə! Mir Celal.
İyne ile tikmek, yamamaq ve s. Yorğa-nın cırığını iynələmək.
Sancaqlamaq, bir-birine bend etmek, rebt etmek. Kağızları iynələmək.
məc. Sancmaq, acılamaq, qelbine
toxunmaq, toxunan sözler demek. [Əlyarov:]
Düzələn adam deyil. Əvvəldən vardı hüsn-
camalı, indi olub dəli Bayramalı!
deyə o
yenə Xəlili iynələdi. M.Hüseyn. Gülşən
Eyvazı sevdiyini nə qədər gizlətsə də, qızlar
bunu duyur, Gülşəni iynələməyə çalışır-
dılar. Ə.Veliyev.

İYNƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
İynesi olan (b ax iynə 3, 4, 5 ve
cı menalarda).
məc. Kinayeli, istehzalı, qelbe toxu-nan, acı. [Əşref] Zəkinin iynəli sözlərini xa-tırladıqca nəşəsizliyi daha da artır. A.Şaiq. [Müqim bey Cavanşire:] Axı, mən heç bil-mirəm, bu iynəli sözlər haradan sənin bey-ninə giribdir. S.Rehimov. Güldüm, dedim:
Nə yaman; İynəli diliniz var; Uşaqlar, ay uşaqlar! R.Rza.

İYNƏŞƏKİLLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax iynəvari.

İYNƏVARİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İyne kimi, iyneye oxşar, ucu şiş. İynəvari yarpaq.

İYNƏYARPAQ(LI) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Yarpaqları iyne şeklinde (şiş, iti) olan. İynəyarpaqlı ağac. Azərbaycanın yalnız bəzi meşələrində iynə¬yarpaqlı ağaclara rast gəlmək olar.
Adi şam növü iynəyarpaqlı və qarışıq meşələrdə ən geniş yayılmış şam növüdür. H.Qedirov.

İYNƏYARPAQLILAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Hemişeya-
şıl ve yarpaqları iyne kimi şiş ve ya inkişaf etmemiş halda olan çılpaqtoxumlu ağaclar ve kollar sinfinin adı.

İYRƏNC : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
özüne nifret doğuran, ikrah doğuran, qetiyyen xoşa gelmeyen, menfur, çox çirkin. [Zeynalın] üzü olduqca iyrənc bir hal almışdı. S.Hüseyn. Salman hava-lanıb pörtərək, eybəcər və iyrənc şəklə düş-dü. M.İbrahimov. [Casus] bayquş kimi boyunsuz, bədəninə görə yekə, lakin mütə-hərrik başını əcaib və iyrənc (z.) bir surətdə hərləyib,
. qapıya baxdı. M.Rzaquluzade.
məc. Rezil, yaramaz, alçaq, menfur.
.Mən sənə söz verirəm, artıq bu iyrəncyolu təqib etməyəcəyəm. M.S.Ordubadi. "Şam-dan bəy" komediyasında da yazıçı bizi keç-mişin iyrənc tiplərindən birisi ilə tanış edir.
M.Arif.

İYRƏNCLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İyrenc şeyin hal ve key-fiyyeti; çirkinlik. // İyrenc şey, iyrenc here-ket; rezalet, yaramazlıq, alçaqlıq. Atamgil həyətdəki iyrəncliyi görən kimi söhbəti kəsdilər. Ə.Veliyev.

İYRƏNDİRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İyrendirmek"den f.is.
İYRƏNDİRMƏKf. İyrenmesine, nifretine sebeb olmaq, ikrah etdirmek, çiyrendirmek.

İYRƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"İyrenmek"den f.is.

İYRƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Mezac qebul etmeyen, xoşa gelmeyen şeyden ikrah etmek, diksin-mek, nifret etmek, göre bilmemek, çiyren-mek. İyrənmişəm ağzının suyundan; Qatran qoxusugəlir buyundan. M.Ə.Sabir.
.Zeynəb Xudayar bəydən elə iyrənirdi, necə ki, insan qurbağadan iyrənər. C.Memmedquluzade. Mən dünyada hər şeydən artıq yaltaq adam-lardan iyrənirəm. M.S.Ordubadi.

İYSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Heç bir iyi, etri olmayan. İysiz çiçək.

İYSİZLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Heç bir iyi, etri olmayan şeyin hal ve keyfiyyeti.

İYŞƏKİLLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax iyvari.

İY-TOZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

iyi-tozu qalmamaq
eser-elameti qalmamaq, heç bir izi qalmamaq, tamam yoxa çıxmaq, izsiz itmek. Vaxtilə gör-düyün şeylərin iyi-tozu qalmayıb.
[Sultan bey:] Qoy bir o arşınmalçı gözümə görün-sün, ona mən bir patron çaxım ki, iyi-tozu qalmasın. ü.Hacıbeyov; iyi-tozu görün-məmək
qetiyyen hiss olunmamaq, varlı-ğından heç bir eser-elamet olmamaq. Burada da onların iyi-tozu görünmür.

İYÜL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] Teqvim ilinin yeddinci ayı. İyul ayının axırında Dilicanın ətrafındakı yaylaqlarda sakin olan el-oba bir vaxtda dolur Dilican dərəsinə. F.Köçerli. Göydən yerə od yağdıran iyul günəşi çoxdan günor-ta yerinə qalxmış, hətta bir az da qərbə sarı əyilmişdi.. M.Hüseyn.

İYÜN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] Teqvim ilinin altıncı ayı. İyun gecəsi sərinləşdikcə, elə bil [İkram] üşüyür, boynunu içinə çəkib getdikcə daha çox büzüşürdü. Ə.Əbülhesen. Bayırda gözəl ilıq dağ yerlərinə məxsus yüngül təravətli bir iyun sabahı açılırdı. M.Rzaquluzade.

İYVARİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. İye oxşar, iy kimi. İyvari ağac. İyvari mil.

İZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
İnsan ve ya heyvan ayağından seth üzerinde qalan nişane; lepir. Canavar izi. Qarın üstündə dovşan izi var.
Talada quzu gördüm; Bir maral izi gördüm; Endim bulaq üstünə; Sevdiyim qızı gördüm. (Baya-tı). Dəvə ləpirindən, ayaq izindən; Yolların sinəsi oyuq-oyuqdur. R.Rza. Un ələnmiş kimi ağımtıl, sarı şoran torpağın üzərində təzəcə ceyran izləri aydın görünürdü. M.Rzaquluzade. // Bir şeyin hereketinden sonra seth üzerinde qalan çuxurluq, xett, şırım, elamet ve s. Maşın izi.
Abşeron yarımcəzirəsinin dərya kənarında olan daş-ları üstə araba çərxlərinin izi görünməkdə-dir. H.Zerdabi.
Her hansı bir şeyden qalan ve onun keçmiş varlığına şehadet eden nişane, eser, qalıq, eser-elamet. O gözdə incə bir sirr var, bilinməz; O necə baxışdır, izi silinməz. A.Şaiq.
.Qocalığın mənfur izlərini təşkil edən qırışıqları ən əla kirşanlar və boyalar örtə bilməsə də, şamların işığı lazımınca örtə bilər. M.S.Ordubadi. Daşlarda, qaya-larda izi qaldı; Uzaqlaşan hər əsrin. O.Sarıvelli. // ümumiyyetle, bir hadisenin, keyfiyyetin ve s.-nin olmasına şehadet eden hal, elamet, nişane, qalıq. Cinayətin izləri. Müharibənin izləri.
Hüseynəli əminin söhbətləri mənə böyük bir xəyanətin izlərini nişan verirdi. M.S.Ordubadi. Xəlilin üzün-dəki təbəssüm izləri silinib getdi. M.Hüseyn. Analar mübariz sıraya dursun; Dünyadan qan izi kəsilsin deyə. N.Refibeyli.
Yol. [Hafize xanım Qurbana:] Yolun-dan, izindən azma! Ə.Haqverdiyev. [İblis:] Hakim o sənin hissinə, idrakinə
. əfsus! Ayrılsan izindən olur əğyar ilə mənus.
H.Cavid.
0 İz açmaq iz buraxmaq
1) yeri qal-maq, özünden sonra elameti qalmaq. Amma o, yenə də daş kimi hərəkətsiz qaldı. Birdən üçüncü qamçı alnında qara bir iz buraxdı. M.Hüseyn. Qan [Cavadın] keçə çəkməsin-dən axaraq qar üzərində iz buraxırdı. Ə.Veliyev. Alnında izlər açdı əzabları xış kimi; İnlədi çöldə bitən yaralı qamış kimi. B.Vahabzade; 2) derin tesir etmek, derin intiba buraxmaq. [Yaralı zabit:] Hələ sən, ah, sən! Sənin kədərin; Məndə bir iz buraxdı xeyli dərin. H.Cavid. Qızla anası arasında olan bugünkü söhbət Dilbərin xatirində dərin iz buraxdı. Ə.Sadıq. İz azdırmaq
- 1) esas meseleden, metlebden, fikirden yayındırmaq, uzaqlaşdırmaq. Qorxmazın izahatından sonra Saleh öz-özünə bu cür nəticə çıxartdı:
Əvvəlki suallar, nə təhər deyirlər, iz azdırmaq üçün imiş, əsil mətləb axırıncısıdır? Ə.Veliyev; 2) b ax iz itir-mək. İz itirmək izi itirmək
bir cinaye-tin, hadisenin, işin üstü açılmamaq üçün elamet ve nişanelerini yox etmek, ört-bas-dır elemek, gizletmek. Buna görə də əhali öz qorxusundan küçədəki meyitləri toplayıb quyulara tökməklə izi itirmək istəmişlər. M.S.Ordubadi. İz izləmək
izini axtarmaq. çıxım gədiklərdən, izin izləyim; Ucalardan alçaqları gözləyim. "Koroğlu". İzə düşmək
- yoluna düşmek, yolunu tapmaq. çıxıbdır düzə ceyran; Düşübdür izə ceyran; çox tər-lan ovlamışam; Görünmür gözə ceyran. (Bayatı). İzi itirilmək
yox edilmek, mehv edilmek, elli-ayaqlı itirilmek. Camaatın halına ağlayan, onun dərdinə dərman axta-ranların nəsli kəsilir, izi itirilirdi. H.Sarabski. İzinə düşmək
bir şeyin olduğu yeri öyre-nib bilmek, bir şeyin bu ve ya diger yerde olduğunu tesdiq eden melumat elde ederek,
onun dalısınca getmek. Müqim bəy izinə düşdüyü işi açmamış,
. heç zaman məsələni örtülü qoyub əl götürmək istəmirdi. S.Rehimov. [Qurd Kerim:] Zindandan qaç-mışam bu dağlara mən; İzimə düşərək tut-dular məni. S.Rüstem. [Ovçunu] [dağlara] aşağıdan qalın aran meşələrində izinə düş-düyü bir maral çəkib gətirmişdi. Ə.Mem-medxanlı. İzini azdırmaq
bax iz azdır-maq.
.Ola bilsin ki,
. izləyən var. Yəqin izini azdırmaq istəyir. Ə.Memmedxanlı. İzini itirmək
1) b a x izi itirmək; 2) qes-den çaşdırmaq, sapdırmaq, izini azdırmaq. İzini tutmaq
izi ile getmek, teqib etmek. [Peridux xanım] atın ləpirinin izini tutub, birbaş gəlib çıxdı çarhovuzun qırağına. (Nağıl). Uşaqlar izi tutub getməyə başladı-lar. İ.Əfendiyev. Nə izi var nə tozu
var-lığına delalet eden heç bir eser, heç bir ela-met, heç bir nişan yoxdur.

İZAFƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax izafi. Mən şairin evinə xəbər vermədən getmişdim, çünki ona izafə xərc vermək istəməmişdim. M.S.Ordubadi. [Me-herrem bey:] Bəli, bir çox bu kimi izafə xərc-lər aramızda adət olmuşdur. S.S.Axundov.

İZAFƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] dilç. Teyini söz birleş-mesi.

İZAFİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Artıq, elave. İzafi xərc. İzafi söz.
[Mirze Salman:] Amma hər biri-sinə yarım milyondan artıq izafi xərc eləmi-şik. S.Rehimov.
0 İzafi dəyər iqt.
muzdlu fehlenin emeyi ile onun öz iş qüvvesinin deyerinden artıq yaradılan ve kapitalist terefinden havayı menimsenilen deyer.

İZAH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Bir fikri, eseri ve s.-ni yazılı ve ya şifahi şekilde aydınlaşdırma, anlatma, şerh etme, beyan etme; şerh, be-yan. [Arif:] Artıq yetişir, anladım, izahə nə hacət; Qarşımdakı İblis imiş, eyvah, nə dəh-şət! H.Cavid. İndi daha Fatmanın nə suala,
. nə də Sadıq kişinin izahına ehtiyacı qal-mışdı. Mir Celal. [Reşid dedi:]
.Dediyim sirrin izahı məhz həmin gündən başlandı. İ.Hüseynov. □ İzah etmək
anlatmaq, şerh etmek, açmaq, beyan etmek. Məsələni izah etmək. Kitabın çətin yerlərini izah et-mək.
Komissar hadisəni izah etdi. M.Rza-quluzade.