تورکجه

[آد] ارک سؤزلویوندن یاخشی یارالانماق اوٌچون آشاغی داکی سؤزجوقلرین آچیقلامالارینی گؤزدن گئچیرمک آیدینلادیجی اولاجاقدیر: ارک سؤزلویونده قیْساتمالار، ارک سؤزلویونده اؤنسؤز، ارک سؤزلویونده یازی قایدالاری،، ارک سؤزلویونده فیپا، ارک سؤزلویونده قایناقلار، ارک سؤزلویونده آلینما سؤزلرین یازیلیشی، ارک سؤزلویونده اؤزللیکلر،

ارک سؤزلویونده اؤزللیکلر : تورکجه تورکجه

[آد] ویژگیهای فرهنگ ارک(حاوی بیش از 115000 لغت):--
ارائه توضیحات بزبان ترکی برای کلیه لغات ومعادل های فارسی و انگلیسی برای واژه های اصلی و جدید(حدود 80000 مورد).--
شرح بیش از 1500 اسامی گیاهی همراه با معادلهای علمی.--
شرح بیش از 1200 اسامی جانوری همراه با معادل های علمی.--
قیدنامهای¬زیباو متداول¬در زبان¬ترکی¬برای¬دختران¬و پسران¬و معانی آنها(15000 مورد).--
قیدنام¬شهرو روستاهای¬آذربایجان¬ودیگرمناطق¬تُرک نشین ایران (حدود13000 مورد).--
قید نام کوهها (موقعیت،ارتفاع)، رودها (طول، شیب، دبی)، (حدود5000مورد).--
ارائه تلفظ واقعی¬اکثر توپونیم-های¬مناطق¬ترک¬نشین همراه با ترکیب جمعیتی و بررسی های ائتیمولوژیک.--
ارائه اطلاعات مختصر در مورد دانشمندان، شاعران، بزرگان ملل ترک (حدود1000مورد)--
ریشه یابی(بررسی های اتیمولوژیک) برای اکثر واژه ها.--
مقایسه لغات ترکی امروزی و زبان سومری.--
تطابق کلمات با لغات «دیوان ¬لغات ¬الترک» (نوشته محمود کاشغری ¬در قرن 5 هجری).--
تطابق کلمات با لغات کتیبه های اورخون (قرن اول هجری).--
تطابق¬کلمات¬با لغات-سنگلاخ (نوشته¬میرزامهدی¬خان¬کاتبِ¬نادرشاه-افشار،قرن12هـ).--
تطابق¬کلمات¬با لغات¬صحاح¬-العجم (نوشته هندوشاه¬ نخجوانی¬درتبریز،قرن7هجری).--
تشریح لغات انگلیسی و فارسی اخذ شده از زبان ترکی در حد امکان.--
قید تلفظ کلمات و بویژه اسامی خاص با حروف جدید آذربایجانی (لاتین).--
-

ارک سؤزلویونده اؤن سؤز : تورکجه تورکجه

[آد] بو کتاب اصلینده تورکجه بیر سؤزلوک اولاراق آچیقلامالاری آیدین شکیلده وئریلمه‏سینه چالیشیلیبدیر، بونونلا یاناشی کتابی ایران شرایطینده عمومی¬لشدیرمک اوچون اصلی لغتلره فارسجا معنالاردا آرتیریلیب، خصوصیله فنی سؤزلرده معنالارین داها گئنیش آیدینلاشماسی اوچون اینگلیزجه معادللر چوخ یارارلی گؤرونموشدور، یئنه¬ده علمی جهتدن لاتینجه اولان بین المللی کلمه‏لر بیتگی و دیرگی آدلاری اوچون یئری گلدیکجه وئریلمیشدیر، اشاره اوْلوندوغو کیمی فارسجا معنیلر یالنیز اصلی سؤزجوکلر اوٌچون وئریلیبدیر و اؤزللیکله اؤزل آدلار و یئر آدلاری اوٌچون فارسجا معنی وئرمک اصلی کلمه نین تکراریندان باشقا بیر شئی دئییلدی بو اوٌزدن او کلمه¬لرکی اؤزل آد«اآ»، «ب¬آ» و تاریخی آدلار «خ» شکلینده نشان¬وئریلیبدیر اونلارا فارسجا معنی وئریلمه¬ییبدیر و یئنه¬ده ترکیبی آدلار و عبارتلره فارسجا معنی¬لر وئریلمه¬ییبدیر چونکی بوجور معنالار کتابین حجمینی چوخ¬چوخ یوخاری آپارابیلردی، و اوْ کلمه¬لر¬کی عینا فارس دیلیندن آلینیب ویا عینا اورادا ایشله¬نیر، اونلارادا معنی وئرمک چوخ آیدینلادیجی گؤرونمور، و بوجور حاللار (فا:إ) علامت ایله نشان وئریلیبدیر.--کتابدا اولدوقجا سؤزجوکلرین-سؤیله¬نیشی،یئنی¬لاتین حرفلرله¬یازیلیبدیر،البتده¬کتاب-حجمینین¬گرکسیز یئره چوخالماماسی اوٌچون یالنیزجا اصلی سؤزلر و اؤزللیکله سؤیله¬نیشلری قوُشقولو ویا چتین کلمه¬لر لاتین حرفلرله یازیلیبدیر، البتده بیلگی-سایاردا یارارلانماق اوٌچون سؤزلوک، ¬لاتین¬حرفلرله یازیلمیشدیر کی آیریجا تهیه ائتمک اوْلار.--بونلارین یانی‏سیرا ائتیمولوژیک آلانیندادا اشاره‏لر وار. اشاره اولوندوغو کیمی بیر دؤوره، فنی، بیتگی و دیرگی آدلارین توپلاماغا باشلارکن گؤردوم بو لغت‏لرین کؤکونو و گئچمیشینی تانیمادان دوزگون یازیلا بیلمه‏سی و معنالانماسی و خصوصیله اک‏لر واسطه‏سیله گئنیشله‏نیب یئنی حاللارا گلمه‏سی، مومکون اولمایاجاق، بو اوزدن اوزون مدّت لغت کتابلارینی و یانیندا تاریخ کتابلارینی اوخویوب آراشدیرماغا باشلادیم.--ائتیمولوژیک¬آراشدیرمالاردا سوْن ایللرده تورکجه یایینلانان اثرلردن بول بول فایدا آلینمیشدیر، فارس کؤکلو لغت‏لر اوچون ان چوخ، دهخدانین کتابی قایناق کیمی ایشله‏نیب، اینگیلیزجه سؤزلر اوچون‏ده تورئندایک-وهئریتئیج¬سؤزلوکلری¬استفاده ¬اولونموشدور، انگیلیزجه
سؤزلرین ¬ائتیمولوژیک ¬آراشدیریلماسی ¬آشاغیداکی
اساسلارا دایاناراق یازیلمیشدیر: اینگیلیزجه ¬و تورکجه-سؤزجوکلرین¬کؤک اوْخشارلیغی،سؤزلرین¬گئچمیشده¬کی-وبوگونکو بنزرلیکلری، بو دیللرده لغتلرین بیر و یا نئچه هجا اوْلدوقلاری، لغتلرین تحلیلی دیللرین آراسینداکی اوْرتاقلیغی، اؤزللیکله اینگیلیزجه فارسجا عربجه و لاتینجه‏ده اوْرتاق اولماسی،‌ بو لُغت‏لرین آدلارین آپاردیغیمیز کتابلاردا قانیتلانماسی و بونون مستند و دلیل‏لره دایانماسی، اسکی‏لیگی، اؤزللیکله بو سؤزلرین اسکاندیناوی دیللرینه منسوبلوغو، نهایتأ شخصی حیس، دوُیو، بیلگی و مطالیبین بیربیرینه باغلی‏لیغی، ائتیمولوژیک آراشدیرمالاردا گؤز اؤنونه آلینمیشدیر.
-آیری¬بیرمطلبه¬اشاره¬ائتمکده یارار واردیر،ایلک نظرده یئرآدلاری¬نین حجمی¬نین چوْخلوغو اوْنلارین سؤزلوکده گتیریلمه¬سینی سورقولاییر، اؤزللیکله مثلا هشتری ویا میانا کندلری هربیری 5 صفحه¬لیک یئر توتور، ولی بیر سیرا مسایلی نظره آلیرساق بو آدلارین بورادا گتیریلمه-سی نه فقط دوْغال بلکه واجب گؤروندو، چونکی:
بعضی اونودولموش اصیل و گؤزل لغتلر یالنیز یئرآدلاریندا اؤزونو گؤستَریر وبونلارا ال تاپماق اوٌچون یئرآدلارینین دوٌزگون آراشدیریلماسی گره¬ییر، مثلا اؤروش، ارگنه، و یوزلرجه بوجور لغتلره اشاره ائتمک اوْلار.
یئرآدلارینین معنالانماسی¬خالق¬طرفیندن ان ماراقلی و دقت چکیجی کلمه¬لردن ساییلیر و یازارلارین بونا اؤنم وئرمه¬لری آیدینلادیجی اولابیلیر،( بونو هئریتئیج کیمی سؤزلوکلرده¬ده گؤرمک¬ اولور).
آذربایجان یوردونون اؤزل زنگینلیکلری،شفاهی ادبیات و فولکلورونون گئنیش اولماسی عینا یئر آدلاری حاققیندادا صادقدیر و بو بیلیم قوْلو، فولکلور بیلیمینین بیر بوداغی کیمی گؤرونمه¬لیدیر و اؤزللیکله اگر هر شخص یالنیز بیر کندده اوْلان داغ، دره، باغ و
..آدلارینا توجه ائدرسه بؤیوک لغت و فولکلور خزینه سینه ال تاپمیشدیر دئیه-بیلیریک
یئرآدلاری لغت¬باخیمیندان بؤیوک ذخیره-کیمیدیر و پهلوی دؤنمی¬تحریفه¬معروض قالماسی سببیله یئرآدلارینین دوٌزگون یازیلیش و معنالانماسی اؤنم داشیییر.
یئر آدلاری ایلک نظرده چوخ گؤرونسه¬ده، کلی باخیشدا بئیله¬دَییل، مثلا هشتری ویا میانا کندلری هربیری 5 صفحه¬لیک یئر توتوبدور، بونو نظره آلارساق کی مثلا «اوٌرَک»سؤزو«آذربایجان¬دیلی¬نین ایضاحلی¬لُغتی» کتابیندا 10 صفحه¬لیک، ویا «باش»سؤزو، تورک¬دیل-قوُرومو سؤزلوگونده 5صفحه¬لیک¬حجمی¬واردیر،حال بوکی هشتری یئرآدلاری 5 صفحه¬ده ان آزی 15 باشلیق آلتیندا وئریله¬رک بالاجا لغتلر کیمی اوْلاراق اوْخوماغی¬دا حوصله آپاریجی اوْلمایاجاق.
یئرآدلارینین بوٌتؤو حجمی(معنالار دیْشیندا)بوکتابدا 6٪ قدَر دیر بوُ اوُزدن اونلاری سؤزلوکدن آیریجا گتیریلمه¬سی ائیله بیر دئییشیکلیگه سبب¬اوْلموردو و اؤزللیکله یئرآدلاری¬نین، تورکجه لغتلرین ایچینده اولماسی، معنا آختارما باخیمیندان یارارلی گؤرونمکده دیر، بو مطلب عیناً شخص آدلاری اوٌچون ده گئچرلیدیر.
-بو کتابدا «*1320» سؤزو گونش 1320 ایلدن قاباق باشلایان، نئچه ایل سوٌرن، و سونوجلاری
28 ده یایینلانان ایران چاپیندا گئنیش ساییملامایا اشارتدیر. یئرلَشیم یئرلرینین اوْزامانکی نفوسو هم ایندیکی جمعیت له مقایسه¬ده وهم کندلرین بعضی یانلیش پروقراملامالارلا نه¬گونه دوشدوگونو گؤز اؤنونه قوْیور،و چوخ¬کندلره باخدیقدا ایندیکی¬نفوس60 ایل بوندان اوّلکی نفوسدان قات¬قات آشاغیدیر،اشاره اولونمالیدیرکی شهر عنوانی آلتیندا یازیلان هر کند تورک کندی ساییلیر و آیری ائتنیک-اولورسا کندآدیلا بیرلیکده¬اشاره اولوناجاق،آچیقدیرکی-کند آدلاری¬مستقل لغت شکلینده، یالنیزجا معنالاماق اوٌچون یازیلیبدیلار و کندآدلارینین¬چوخو ساده¬جه¬شهر عنوانلاری¬آلتینداقئید اوْلونوبدور)،یئنه¬ده¬اشاره¬اولونمالیدیر کندلرین¬ قاباغیندا ش1320جی¬¬ایلی نفوسو ایندیکی-کندآدلارینین قاباغیندا یازیلیبدیر و آیریجاهرشهراوٌچون سوْن بؤلومده،1320جی ایلده اولان و ایندیکی کند آدلاریلا تطابق وئریله¬مه¬ین آدلار مستقل حالدا (ش1320*) کندلری عنوانیله وئریلیبدیر.
-بو کتابدا چوخو آمار مرکزی نشریاتیندا اولدوغو کیمی ییغجام حالدا داغ، چای و بعضا کند آدلارینا اشاره اولونوبدور و البتده¬اونلارین موقعیتیده قیساتما حرفلرله بلیرله¬نیبدیر، بیرسیْرا یئرآدلاری حاققیندا دئییلمه¬لیدیرکی بورادا یئرلی اهالینین سؤیله¬نیشی امکان یئترسیزلیگیندن دولایی بلیرلنمه¬ییبدیر،بوحاقدا یالنیز بونو دئیه¬بیله¬ریک¬کی بئیله-لیکله بوجور یئر آدلاری آراشدیرماجیلارا قایناق کیمی ساییلاراق، شُبهه¬لی آدلار یئرلی گنجلر و آراشدیماجلارجا آراشدیرما موضوع¬سو اولابیلیر، اؤزللیکله بوجور یئرلرین هربیرینده چوخلو چؤل،تپه،دره،یوْل،باغ،زمی،یورد، بولاق،داغ، دوٌزلوک،یایلاق...آدلاری¬نین توْپلانماسی هریئرده چالیشقان¬ گنجلرین عهده¬سینه دوشور(اؤرنک اوچون باسمینج یئر آدلارینا باخماق اولار) و شکسیز بوکلمه¬لر، لغت باخیمیندان دیلیمیزده اؤنملی قایناق کیمی یارارلی اوْلابیله¬جکدیر(دقّت: یئرآدلاریندا سؤیله¬نیشی خالق دیلینده بللی¬اولان آدلارلا مرکزِآمار نشریاتیندا اولان آدلار بیر بیریندن فرقلی علامتلرله بلیرله¬نیبدیر بئیله¬کی دوٌزگون سؤیله¬نیشلر نقطه ویرقول «؛» علامتیله و یالنیز نشریات و کتابلاردان یازیلان آدلار ویرقول «،» علامتیله مشخص اولوبدور،آیدیندیرکی آراشدیرماجیلار بوعلامتلره دقت¬ائده¬رک اوٌز وئرن ¬یانلیشلیقلارا گؤز یوممامالیدیلار)، یئر آدلارینین بوتونونه ال تاپماق اوٌچون «یئر آدلاری» سؤزونه رجوع ائتمک اولار.--تورک-شخصیت،یازار و شاعرلر ایلکجه¬هربیری¬یاریم ویا بیرصفحه¬لیک¬تانیتمالارلا وئریلمیشدی، بو موضوع سبب اولموشدو کتابی حجمی بؤیوک مقداردا چوخالسین، نهایت اونلارین قیساجا بیر و ایکی جُمله¬لیک معرفی سینه قرار وئردیم و عین حالدا هر مورد ده قایناقلاردا آدلارلا بیرلیکده وئریله¬رک اوخویوجولار اوٌچون قیلاووُز کیمی یارارلی اوْلابیلر.
-کتابی حاضرلاماق اوٌچون چوخ بیلگینلر منه قیلاووُز کیمی اولاراق یول گؤسته¬ریبلر، یئری واردیر بو انسانلارا تشکّرومو بیلدیرم،جنابلار:پروفسورصدیق، اسماعیل¬هادی، ¬سیامک-حسینعلیزاده، بهروزایمانی،محمدرضاهیئت، مهندس-رفرف، مختلف قایناقلاری منیم اختیاریمدا قویاراق و یول گؤستردیکلری اوچون بؤیوک تقدیره لایقدیلر. جناب باوفا، احرار انتشاراتی¬نین مُدیری کتابین¬چاپی اوٌچون زحمت چکیبلر و اؤز عایله¬م فرانک، سحر، سهند و جناب ابراهیم¬جواهرکلام و عایله¬سی کتابین ¬حاضیرلانماسیندا هر جوره¬سینه یاردیمجی اولوبلار، خانم رشیدی کتابین تایپیندا کؤمک ائتدیکلری اوچون و جناب آسیابی و جناب فرزانه¬دن کتابین تنظیمله¬مه¬سینده یوْل گؤستَریجی اولدوقلاری اوچون تشکّر ائدیرم، تبریزده، مرکزی، تربیت و میرداماد کتابخانالارینین ایشله¬ینلریندن¬کی منه کتابلاردان یارالانماغا اوْلدوقجا امکان-یارادیبلارتشکّرائتمه¬لی¬یم،آچیقدیرکی قایناقلاردان سؤزآچیلیرکن یئری¬واردیر رحمتلیک¬پروفسورزهتابی¬دن یادائدک¬کی یازدیغی¬تاریخ کتاب¬ایله آذربایجان¬تاریخینه، سؤزجوک¬و یئرآدلارینا یئنی¬آنلام قازاندیراراق چالیشانلارا آیدینلادیجی چیْراق¬کیمی اولدو و یئنه¬ده پروفسور هیئت و پروفسور صدیق حاققیندادا بئیله سؤزلری سؤیله¬مک اولار و بئیله¬لیکله بو بؤیوک¬عزیزلری بیرداها خاطرلامیش اوْلورام.--یئری واردیر اوْ عزیزلردن کی ائلئشتیری¬لرینی یازیلی اولاراق منه یئتیریبلر و کتابین یئنیدن دوٌزنله¬مه-سینده منه یاردیمجی¬ اولوبلار یاد ائدیب و جنابلار سیامک¬حسینعلیزاده، اسماعیل¬هادی، علی¬خالط¬آبادی، دوکتور بوُداغی، دوکتورحسینقلی¬سلیمی، و اونلاردان کی سؤزلو اولاراق کتابین ایلک چاپی¬نین ایرادلارینی منه دئییبلر، تشکر ائدم.
-منیم دانشگاهی تحصیلاتیم سولاما و آخاجلاما (آبیاری و زهکشی) اوْلدوغو اوٌچون دایما ایرانین مختلف بؤلگه¬لرینده بؤیوک اکین یئرلرینده، مختلف پروژه¬لرده فنی و ناظرلیک بؤلومونده ایشله¬یه¬رک، واخت اولدوغوندا یئرلی اهالی¬دن یئرآدلارینین دوٌزگون سؤیله¬نیشنی سوْروشاراق بیر یئره توْپلایاردیم، چوخونون آدینی بیلمه¬دیگیم بو انسانلارا بؤیوک تشکّر بوْرجلویام، اؤزللیکله بیر سؤزه دئیینمه¬لی¬یم¬کی یئر آدلارینی توْپلارکن ان¬اویقون یئرلردن بیرینی کند مسیرلرینده ایشله¬ین مینی¬بوس و سواری دوراق¬لارینی گؤردوم چونکی بو جور یئرلرده معمولا بوتون کندلردن مینی¬بوس¬لاردا اولاردی و یئرآدلارینی تقریبا هرکندین اؤز اهالیسندن ویا ان یاخین قونشو کند اهالی¬سیندن سوروشماق اولوردو بوجور آراشدیرمالاردا ان ایلگینج موضوع بئیله-ایدی¬کی وقتی مینی¬بوس¬لاردا یئر آدلارینی سوروشاردیم اورادا اولان خانیم¬لار داها چوخ رغبتله و عین حالدا داها آیدین جاوابلار وئرردیلر و بعضا کندلرده توکانلارا ویا یوللاردا اکین یئرلرینده ایشله¬ینلرین یانینا گئدیب یئرآدلاری حاققیندا سوروشاردیم و خانیملارین¬دا اولدوغو حالدا یئنه¬ده¬همان وضعیتله قارشیلاشیردیم، البتده بو افرادی نه تانیییردیم و نه امکان اولدوکی آدلارینی سوروشام و اونلاردان یالنیز بیر نئچه¬سینی یاخیندان تانییارکن بعضی¬لرینین¬ده تصادفی حالدا آدلارینی سوروشوراق بورادا قئید ائدیرم بلکه آزجادا اولسا اونلاریندا زحمتلرینی و بو کتابا ایلگیلرینی بورادا عکس-ائتدیرمیش¬اولام: قئید اولونمالیدیرکی پارانتئز ایچینده یازیلان شهر و کند آدلاری بو انسالارین عاید اولدوغو و یئرآدلاری حاققیندا یاردیم ائتدیکلری بؤلگه¬لردیر: جنابلار: همت¬جعفرزاده، حسین¬ملکی، یعقوب¬اسماعیلی، علی¬جعفرزاده، حمیدرضا احمدی (قره¬ضیاالدین)، غلامرضا غلامرضاشندی (اوُرمیه)، عزیز قویونچی (خوی)، احدگلی(مراغا-چیْلاغای)، احدی(سایینقالا)، اسماعیل¬قربانی¬مرام (باهار
خلیل¬کوٌرد)، انصاری (قوشاچای)، باقر بایرامپور (سراب)، حاج¬عباس-لکیان(سلماس)، حیدرشاهی (سایینقالا)، جبرئیل پروری (کیوی)، رامین عابدی (عجب¬شیر- قُبادلو)، رجب شهابی (سراب-داراب)، عبدی،عظیمی،ابراهیمی (قوْشاچای)، علی¬محمودی (اوُرمیه- شئین¬آوا)، عین¬اله¬میرزاپور (تبریز-اسفنگره)، یعقوب مردی (داش¬آتان)، فیروز (سارای)، قادر سپهبد و فاضل (بوْستان آباد)، لطیف حسین پور (اورمیه)، مولایی (تبریز-کلیبر)، مهدی علیزاده (ارد¬بیل)، نورمحمد- مجید سرْلی و 10 نفره یاخین سواری سوٌروجولری (تورکمن- گنبد)، هادی احمد زاده (گنبد- یَنقاق)، خلیل خان محمدی (سلماس)، رسول بِهگُزین (ماکی)، ناصرصادقی (اردبیل- بولقاوا)، شعبان نجفی (اردبیل)، ابراهیم نصیری (اردبیل)، حاجی¬علیشان¬جاهد و برات محبوب (اردبیل- زئیوه)، کمال واهبی (خیاو-خاراوان)، ایمانپور (خالخال)، سجادآباریان( خیاو)، قُربان اصغرزاده (خیاو-بوْران)، داوُد اوُجارودی- علی-محمدی (گئرمی)، حسینی، رضاپور (سولدوز)، حصاری (بُجنورد)، حسین¬مودی (بجنورد-تاتارشهرکی)، فلّاحی(تاروُم)، حمید توکّلی(گرماب)، مهری-جعفری (ماهنشان)، حمیدی(اوُجان)،--

ارک سؤزلویونده فیپا : تورکجه تورکجه

[آد] عنوان کتاب:--آذربایجان تورکجه سی ارک سؤزلویو(فرهنگ ارک)--تالیف: اسماعیل جعفرزاده--تلفن مؤلف:
-ناشر: انتشارات احرار تبریز، مدیر نشر: کریم باوفا--تیراژ: 1000 جلد (دو جلدی) / تعداد صفحات: 2050 صفحه وزیری / سال چاپ 1389/ سلسله انتشارات--حق چاپ مشترکاً برای ناشر و مؤلف محفوظ است--این کتاب برابر مجوز اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی در تبریز به چاپ رسیده است--انتشارات احرار--کد پستی 5563973844 / تلفن و نمابر:
0411 / همراه:
-نشانی پست الکترونیک
com.ahrar_public_tabriz@yahoo-- (عضو شماره 4 تعاونی ناشران استان آذربایجان شرقی)
-بهاء دوره دو جلدی
280000 ریال—[email protected]

ارک سؤزلویونده قایناقلار : تورکجه تورکجه

[آد] قایناقلار (فا: مآخذ)--
آذربایجان دیلینین ایضاحلی لُغتی، (بهزاد بهزادی1376 و لاتین حرفلریله چاپ اوْلموش یئنی سؤزلوک).
-
تورکجه¬سؤزلوک،تورک-دیل¬قورومو، 1986Türkce sözlük. Türk dil kurumu
baskı ankara
-
آراشدیرمالار و گؤروشلر (بو کتابین یازارینین گزدیکلری و یئرلی اهالی-دن ائشیتدیگی یئرآدلاری، باخ: یئرآدلاری)--
اسماعیل هادی، ترکی هنر است، ناشر: احرار، 1374 (فارسجا)--‌
اسماعیل هادی، دیل دنیز، ناشر: اختر تبریز، 1386 (فارسجا)--
‌اسماعیل هادی،فرهنگ ترکی نوین، ناشر: احرار،
-
اوْرهان گوٌدول، قوُتالمیش اؤزتورکلر-استانبول، اوْجاق 2003، پی.دی.اف. لشدیرن:مهران بهاری، orhan güdül--
امید نیایش، آلتایلاردان سهندیمیزه، 1382 (تورکجه)--
اوْلجاس¬سُلیمانوف، شوُمئرنامه، کؤچورن‏سیماصمدی، ناشر: اختر
-
ایوازطاها، نئجه یازاق، یارپاق قزئتی،
(تورکجه)--
بیژن نیک بین، گذشته چراغ راه آینده است، تهران 1381 (فارسجا)--‌
بارتولد، تاریخ ترکهای آسیای میانه، غفار حسینی، ناشر: توس
-‌
بارتولد، خاورشناسی، ترجمه حمزه سدادور، ناشر: ابن‏سینا
-‌
باغرو (عارف رفیعی)، بوُلقاوار و یایچی و باغرو‏سیرا داغلاری،
-
بهاءالدین¬اگل،امپراتوری بزرگ هون، ترجمه علی داشقین، تبریز
-
بهرام اسدی،‌ آختاریش‏لار و آراشدیرمالار، ناشر: یاز، اورمیه،
-
بهروز خاماچی،‌ طواف سهند، تبریز، ناشر: ذوقی 1368 (فارسجا)--
بهروز خاماچی،‌ قلعه های تاریخی آذربایجان،تبریز، 1371 (فارسجا)--
بهزاد بهزادی،آذربایجان دموکرات، دانشجویان دانشگاه تهران
-
بهزاد بهزادی،فرهنگ آذربایجانی فارسی، تهران ، ‌
-
بهزاد بهزادی، آذربایجانجا فارسجا سؤزلوک، تهران ، ‌
-
آرازاوْغلو،تاریخ-مختصرآذربایجان،ترجمه¬عیسی¬یگانه، آبتام، تهران
-
پرویز زارع شاهمرسی، فرهنگ ترکی فارسی و تاریخ زبان ترکی،
-
پرویز یکانی زارع (ائلیار)، مُعرفی شهرهایی از آذربایجان ، اختر،
-
پناهی، دده قوقود و ادبیات دونیامیز، تبریز، ناشر: ائلدار،
-
پیوترووسکی، اورارتو، ترجمه رشید برناک، ناشر: اندیشه نو،
-
تورک دیل قورومونون تخصصی سؤزلوکلری، آنکارا--
جواد هیئت،‌ آذربایجان ادبیات تاریخینه بیر باخیش، تهران،‌
-
جواد هیئت، آذربایجان شفاهی خلق ادبیاتی
-
جواد هیئت، تورکلرین تاریخ و فرهنگینه بیر باخیش
-
جواد هیئت،‏سیری در تاریخ زبان و لهجه های ترکی،
-
جواد هیئت، وارلیق درگی‏لری، ‌تهران، ‌
-‌
حسن بگ هادی، آریْن، ‌تبریز، 1382 (تورکجه-لاتین)--
حسن دمیرچی، آذربایجان موغاملاری، تبریز، 1379 (تورکجه)--
حسن زنده دل مجموعه ایرانگردی آذربایجان شرقی
(فارسجا)--
حسن عمید، فرهنگ فرسی عمید. (فارسجا)--
قراملکی، تحلیل زبان ترکی آذربایجانی به طریق ریاضی، تهران
-
حسین خوش باطن، زبان ترکی از دیدگاه رده شناسی، تبریز
-
حسین¬زاده،آتالار سؤزو، کؤچورن:قاسمی، تبریز 1381 (تورکجه)--
مُغانلو، جاذبه های گردشگری سرعین، ناشر: باغ اندیشه1382 (فارسجا)--
حسین¬فیض الهی وحید، فرهنگ نامهای زیبای ترکی، یاران،
-
حسین گوٌنئیلی، دده قورقود، تهران، 1378 (تورکجه)
-
حمید صبری، آذربایجان شناسی،آذرشهر، تبریز، ناشر: هماآذر،
-
داشقین، فرهنگ ترکی (سؤزلوک)، ناشر: یاران، 1382 (تورکجه)--
داشقین، یازیشما،چاغریلار، قوُتلامالار، یاس تؤرنلری (تورکجه)--
دانلُپ، تارخ خزران، ترجمه محسن خادم، ناشر: ققنوس،
-
رحیم رئیس نیا، آذربایجان در‏سیر تاریخ ایران،‌‌ ناشر: نیما،
-
رسول آذر، بازی و اهمیت آن در یادگیری،‌‌ ناشر:احرار،
-
رشیدالدین¬فضل¬اللـه، اوْغوزنامه، شوٌکوراووا- خامنه،1384 (تورکجه)--
رشیدالدین فضل اللـه، جامع التواریخ دوجلد- کریمی
-
رضا شعبانی، دستور زبان ترکی ، ناشر: ‌نیما،
-
رضا غفاری، آذربایجان خانیم شاعیرلری، تبریز 1380 (تورکجه)--
رضا غفاری، تورک آدلار سؤزلویو، تبریز، ناشر: شعاع،
-
رفیق اؤزدک،‌ تورکون قیزیل کیتابی‌، کؤچورن: شیزری، گلشن،‌1372 türkler`in altln kiabı--
محمودزاده، معانی بعضی از اسامی کهن و ایرانی در زبان کردی،
-
رنه گروسه، امپراطوری صحرانوردان‌،میکده، ، 1379 (فارسجا)--
روشن خیاوی،‌ فرهنگ سومر‌، ناشر: بخشایش، 1384 (فارسجا)--
روشن¬خیاوی،فرهنگ¬تاریخی¬تطبیقی¬زبانهای¬اورال-آلتائیک‌،1383(فارسجا)--
ریچاردتایر، شاهسون های مغان، ترجمه حسن اسدی، اختران،
-‌
زهره وفایی، بازیهای محلی تبریز، ‌نامها و نامیده ها، شاهسونلر، مزدک
-‌
زهره¬وفایی، گئییملر، ‌قابلار، ‌پئشه‏لر، سایالار،‌ دعاها، ‏سینامالار، شاهسئون‏لر--
ساندراس، گیلگمیش داستانی، چئویرن فرهود مشروطه چی،
-
سعید فرجی خویی، جستاری تحلیلی تاریخی در مشروطه آذربایجانی، ناشر: ستوده، 1386 (فارسجا)
-
سلیمان¬نورالهی،سؤز بازاری ، قوُم شهری، ناشر: اندیشه ماندگار
-
عون الهی، اوْرتا عصرلرده تبریز شهرینین تاریخی، همت¬جو، یاران.
-
صمد چایلی،فرهنگ اسامی روستاهای¬و کوه های آذربایجان،اختر
-
صحاح العجم، ‌هندوشاه نخجوانی،غلامحسین بیگدیلی، ‌تهران،
-
صدیق، برگزیده متون نظم ترکی، تبریز، اختر،
-
صدیق، شیخ صفی الدین اردبیلی، تبریز، اختر،
-
صمدچایلی،اؤنجولوم،اوُمای، دیللن سازیم، تبریز، ناشر: اختر،
-
صمد چایلی، نگاهی به واژه های اساطیری آذربایجان، تبریز،
-
صمد سرداری نیا،‏سیری در تاریخ آذربایجان، ناشر: اختر
-
صمد ظهوری، شعر صنعتی ایران تورکجه ادبیاتیندا، ‌عروض اؤلچوسو،، ‌هجا وزنی تبریز 1362 (تورکجه)--‌
باباپور، تورکجه هجا وزنی، رب القلم، ‌تهران، 1371 (تورکجه)--
قنبر حقیری، بهرام اسدی، ایران آشیقلاری، اوُرمیه، 1384 (تورکجه)
-
عادل ارشادی فرد،فرهنگ واژگان ترکی، ‌اردبیل،
-
آریانپور، فرهنگ فشرده فارسی انگلیسی، ‌تهران، 1362 (فارسجا)--
عبدالاحد بهراد، فرهنگ نامهای آذربایجانی، ‌تبریز،
-
عبداله اوْغلو، فرهنگ نامهای ترکی، ناشر: اختر،
-
علی آقا واحد، کلیات:زهتابی،ایمانی،فخیمی،اختر، 1386 (تورکجه)--
علیرضاصرّافی، کتابلار و مقاله لر.--
علی مشکینی، فرهنگ منتخب ترکی، ناشر: پورحسین،
-
علیرضاصرّافی، دیلماج درگی‏لری.--
فاروق سومر، اوْغوزها، آنادردی عنصری، حاج طلایی، گنبد،
-
فاروق سومر، نقش ترکان آناطولی درتشکیل و توسعه دولت صفوی،اشراقی-امامی، تهران 1371 (فارسجا)--
فرزانه، مبانی دستور زبان آذربایجانی، تبریز، 1371 (فارسجا)--
فضولی،دیوان-ترکی، دوزومله ین: امین صدیقی، تهران،
-
فیروز‏سیمین¬فر، نگاهی نوین به اسامی کهن در شهرستان میانه، اختر--
قران کریم، آذربایجان تورکجه¬سیله-ترجمه¬سی،مترجم:رسول¬اسماعیل¬زاده دوزال، قُم شهری 1377 (تورکجه)--
کاظم عباسی، گؤروش، تبریز، 1379 (تورکجه)--
کریم مشروطه چی، ساغلام املا بیرلیگی اوُغروندا، تهران
-
کسروی تبریزی، آذری زبان باستان آذربایجان، تهران 1385 (فارسجا)--
محرم جعفرلی، داستان و میف، کؤچورن: احد آتش، ناشر اختر
-
میرزا ابوالقاسم¬امین¬الشرع-خویی(متوفای 1348 ق) تاریخ تهاجمات¬وجنایات¬ارامنه، اسماعیل‏سیمیتقو و سردارماكو درآذربایجان
-
محمد پیفون، فرهنگ آذربایجانی فارسی، ‌چاپ نوبهار، ‌
-
محمد تقی زهتابی، مُعاصیر ادبی آذری دیلی، ‌کیهان، ‌
-
محمد تقی زهتابی، ایران تورکلرینین اسکی تاریخی،‌‌تبریز،
-
محمد تقی زهتابی، علی کمالی، تئلیم خان، ‌ناشر: اختر، ‌تبریز،
-
محمد حافظ زاده، ارس در گذرگاه تاریخ، ناشر:نیا تبریز (فارسجا)--
حافظ زاده، ارسباران در گذر حماسه و تاریخ، مهدآزادی تبریز،
-
محمدرضا آقاپور، آذربایجان مدنیت اوْجاغی، 1381 (تورکجه)
-
محمدرضا کریمی، ائلیمیزین آجیان یاراسی (دکتر صدیق)
-
محمد سعید اُردوبادی،سالهای خونین،علیرضاتقی¬پور،ناشر:اختر
-
محمد سعید اُردوبادی، قانلی سنه‏لر، رسولوند، اندیشه نو،
-
محمد صادق نائبی، واژگان زبان ترکی در فارسی، ‌پیام،
-
محمد کانار،فرهنگ¬جامع-ترکی¬استانبولی¬به¬فارسی،ناشر: شیرین
-
محمدکانار،فرهنگ¬جامع¬فارسی¬به¬ترکی¬استانبولی، ناشر: شیرین
-
مرکز آمار ایران نشریاتی. (فارسجا)--
مسعود هاشمی (دکتر)، فرهنگ کشاورزی و منابع طبیعی،‌‌تهران
-
مغان، پیر و مغان، ناشر: دانشمند، 1379 (تورکجه)--
مقصود سمع سردرودی، یادها و نامها، تبریز
-
مولودسلیمانلی،سؤزایچینده¬سؤز،کؤچورن:ائل¬اوْغلو، اندیشه نو،
-
میرزا مهدی استرآبادی، سنگلاخ، ‌روشن خیاوی، ناشر: مرکز،
-
میرعلی‏سیدوف، قام شامان، مترجم: صمدچایلی، ناشر:اختر
-
میرهدایت حصاری، تورکجه قدیمی طبی کیتابلار، اندیشه نو،
-
گیلگَمیش¬،جرج اسمیت، 1378 (فارسجا)--
نادعلی-پیام،سککیزیوزایل¬آذربایجان¬تورکجه غزلی،ناشر: آسیا،
-
نباتی، دیوان‏سید ابولقاسم نباتی،‌صدیق، ناشر: احرار،
-
نوایی، محاکمة اللغتین، تورخان گنجه ایی، طهران 1327 (فارسجا)--
هادی کریمی، اسامی گیاهان ایران، تهران، 1374 (فارسجا)--
هادی هدایتی، تاریخ هرودت، کلی یو، ناشر: دانشگاه تهران،
-
هوشنگ جعفری زنگانلی، گوٌنش، ناشر: نیکان کتاب، زنجان
-
یورد- ابتکار صلح جهانی، باکو 2005 (فارسجا)--
دهخدا لغتنامه‏سی
-
ناصر پورپیرارین کتابلاری
-
محمد بندر ریگی-المنجد (عربی بفارسی)، تهران
-
حکمی افشار، واژه نامه فنی، تهران،‌1992 (فارسجا)--
زائورحسن¬اوْف،سکیفلر، مترجم: رضاجلیلی نیا،
çar skiflər
-
توحیدملک¬زاده دیلمقانی، تاریخ ده هزارساله سلماس و غرب آذربایجان غربی، تبریز 1384(فارسجا)--
بابایی،صادقزاده، جاذبه های‏سیاحتی مشکین شهر، ناشر: احرار
-
صمد سرداری‏نیا، مشاهیر آذربایجان، ناشر: ذوقی 1370 (فارسجا)--
صدیق، دکتر حسین محمدزاده، دیوان غریبی و
..تهران،
-
صدیق، دکتر حسین محمدزاده، آذر و آذری--
هیأت، دکتر جواد هیأت مقاله‏لری--
فهرستِ تطبيقي واژگان تركي با هزارگي--
اینترنت مقاله‏لری (اردشیرنصیری-خانیم¬خئیره¬نبسا،
..)--
نیکنام، ذوقی، تبریز در گذرتاریخ ،تبریز، انتشارات یاران،
-
صمد سرداری‏نیا،ایروان یک ولایت مسلمان نشین بود (فارسجا)--
توحیدملک زاده دیلمقانی، فجایع جیلولوق، تبریز، 1386(فارسجا)--
به باد خوجالی، اینام
-
م. باهاری مقاله‏لری (فارسجا- تورکجه)--
عسگرزینالی(آلتای)، سخنوران، آذرسبلان، 1376(فارسجا)
-
محمدرضا کریمی، قاراباغ شاعرلرمسکنی، زنجان 1382(نورکجه)
-
ایرج افشار سیسستانی،ابراهیم اسکندرنیا، آذربایجان غربی(فارسجا)
-
عشایر آذربایجان و ایلات مغان،جمشید اسماعیل پور، تبریز،
-
مسامره الاخبار و مسایره¬ الاخیار، آقسرایی،آنکارا 1943 ،تهران
-
آذربایجان تاریخی، رشیدبگ اسماعیل اوف، نریمانی، تبریز
-
طبقات ناصری، منهاج سراج--
اصطلاحات دیوانی، حسن انوری.--
تاریخ بیگدلی، دکتر غلامحسین بیگدلی، تهران،
-
آذربایجان در اوایل دوره پهلوی، توحید ملکزاده، نشر اختر،
-
شهرلر حاققیندا کتابلارشبستر(احمدسلیمی)، سیمای بناب(حسین بابک)، تسوج(نبیی)، مغان(قاسمی)،مرند(عزیزیان).--
سبلان، بابک، مشکین، مقصود اثنی عشری خیاوی، باغ اندیشه،
-
شهرستان هریس، فرزانه هریس، دفتر نشر نوید اسلام، قم،
-
تاریخچه¬اورمیه، رحمت الله¬توفیق؛ سرزمین زردشت، علی دهقان.--
شعرتونقالی، بهرام اسدی، اورمیه،
--¬قایناقلار-(لاتین¬حرفله):--
azərbaycan dilinin sinonimləri, ismail məmmədof, həsrət həsənof
-دیوان¬الغات¬تورک،محمود¬کاشغرلی، ‌دوزومله¬ین: بسیم¬آتالای،آنکارا،
Divanü lüğat-it-türk
-هئریتئیج سؤزلوگو، ‌اینگیلیزجه.
heritage dictionary
-
orhon yazitlari, talat tekin, ankara,
-
Sümer ve türk dillerinin tarihi ilgisi, osman nedim tuna, ankara,
-پولاد قایا، اینترنت
sumerian turkish comparision list, polat kaya,
-تورئندایک سؤزلوگو.
Thorndike-barnhard high school dictionary
-پولاد قایا، اینترنت
A english sumerian turkish dictionary, polat kaya,
-
Türk dilinin etimoloji söslügü, ismet zeki eyuboğlu, sosyal yayınlar, istanbul,
-
türk dövletleri tarihi, seferoğlu,müderrisoğlu, ankara,
-تورکجه اینگیلیزجه سؤزلوک ، اینترنت دورنا سایتی
www.durna.info
-
türk mitolojisi, murat uraz, düşünen adam yayınları,
-
türk mitolojisinin anahtarı, yaşar çoruhlu,
-
azərbaycan tarixi, prof. mail dəmirli, prof. Mahal məmmədli, bakı
-
azər xalqı, firidun ağası oğlo, bakı
-
ibnü-mühenna-lüğəti,abtullabattal,istanbul,
-
türkçe imla kılavuzu, ilyas örskaya,,istanbul,
-
türkçenin doğru kullanımıankara,
-
yabancı kelimelere karşılıklar, ankara
-
akçaabat yer adları, enver uzun, trabzon
-
azərbaycan toponimləri, əliyeva rubabə, bakı
-
əfqanistanda türk mənşə`li toponimlər, eyvazova, bakı
-
yeni tarama sözlügü-türk dil kurumu yayınları
-
tarama sözlügü(
8)-türk dil kurumu yayınları
-
derleme sözlügü(
12)-türk dil kurumu yayınları
-
oğuzlar-faruq sumər- a.turkcesinde və kril herflerle-ramiz əsgər-
-
fars dilinde a. Sözleri (kril herfle)-zərinəzadə
-
şamanizm- abdülkadir inan- türk tarih kurumu
-
iran türkleri- aşik muhitleri-kafkasyalı- erzrum-
-
türk edebiyati tarihi, seit kamal karaalıoğlu, istanbul,1980(3cild)--
türk edebiyati-amed kabaklı, istabbul, 1965(3cild)--
türk edebiyatında ilk mutasavvıflar, fuad köprülü--
türk tarihi,riza nur,istanbul, 1979(12cild)--
islam tarihi, hayati ülkü,istanbul,
-
islam ansiklopedisi-istanbul-
-
turklerin tarixi-dogan avcioglu-istanbul-
-
tacuttevarix-hoca sadettin efendi-ankara-
-
azərbaycan edebiyati tarixi(1,2)-bakı-
-
turk dunyasi el kitabi(1,2,3)-ankara-
-
oghuz destanı-zeki velidi togan-istanbul-
-
Azərbaycan izahlı coğrafi adlar luğəti,1960(kril alfabe ilə)--
güney A. dogusundaki yer adlari, qalibə gültəkin
-
Azərbaycan yer adlari, oronimiya, nadir məmmədov,bakı,
-
iran turk edebiyati antolojisi-kafkasyali(1,6)--
turkler ve turk dovletleri-kamuran gürün--

ارک سؤزلویونده قیساتمالار : تورکجه تورکجه

[آد]--(فا: اختصارات) آ: آد، ایسیم (فا: اسم) noun--آتاسؤزو: آتالار سؤزو، ضرب المثل.--آنادولو: چوْخراق آنادولو تورکجه سینده ایشله نن کلمه، (کلمه مرسوم درترکی آناطولی).--آ-ی: آشاغی-یوُخاری، کند آدلاریندا آشاغی کند و یوُخاری کنده اشارتدیر (فا: سفلی/علیا).--ا.م: ا م (فا: اسم مصدر از فعل...) (فقط در معانی فارسی بکار میرود).--اآ: اؤزل آد، یئر(کند، داغ، چای)، حکومت، بوْی، ویا شخص¬آدی،خاص-ایسیم(فا:اسم¬خاص).proper noun--اا/ائتد: ائتدیرگن ائیلم، اجبار فعل، سببی فعل (فا: فعل سببی). Causative verb‏--اسکی: اسکی کلمه، گئچمیشده ایشله نن و ایندی ایشلک اولمایان کلمه.--این: اینگیلیزجه (فا: انگلیسی).--ب: گونباتان طرف، باتی، غرب(فا:غرب).--با:باغلاج، باغلاییجی¬سؤز(فا:حروف-ربط). conjunction--بل: بلسیز ائیلم، مجهول فعل، ائدیلگن (فا: فعل مجهول).--بوْش:بیر یئرلشیم یئرینین سکنه¬سیز اوْلماسینی گوسته¬ریر.--بی: بیتگی بیلمی (فا: گیاه شناسی). botonic--ت:دیوان¬الغات¬التورک، کاشغرلی محمودون کیتابیندا ایشلنمیش¬اولان-کلمه(فا:کلمه¬بکاررفته¬دردیوان¬لغات¬ترک)--تا: تاراما سؤزلوگونده ایشله نن کلمه (فا: کلمه بکار برده شده در لغتنامه تاراما).--تو: بیر یئرین اهالی سینین توٌرک اوْلماسینا تأکید اوٌچون ایشله نیر (البتده شهرلرین کند آدلارینی یازارکن ائتنیک اوٌچون اشاره قوْیولماسا اهالی نین توٌرک اوْلماسینا اشارت ائدیر و اوْ بیری ائتنیک¬لر قید اوْلوناجاق)، باخ: ی.تو، غ.تو.--توپلوم.ب:توپلوم بیلیمی (فا: سوْسیولوژی). sosiology--تو+کو: اهالی نین توٌرک و کوٌرد اولماسینا اشارتدیر ویا گئچمیشده بیر یئرین اهالی¬سی¬نین تورک اوْلوب سوْنرا--¬لار-بیربؤلومونون¬کوٌردلشمه¬سینه¬اشارتدیر.--تو-کو: گئچمیشده بیر یئرین اهالی¬سی¬نین تورک اوْلوب سوْنرالار کوٌردلشمه¬سینه اشارتدیر.--چوْ.آ: چوْغول آد،جمع آد (فا:اسم¬جمع). plural noun‏--ح: حضرت.--خ: تاریخی، بللی بیر تاریخی دؤنمده ایشله نن کلمه.--د: گوندوْغان طرف، دوْغو، شرق.--دا: خالق دیلینده دئییلن و یازین دا آز ایشلک اوْلان، (فا: کلمه ای محاوره ای).--دده: دده‏قوْرقود کتابیندا ایشله نن کلمه (فا: کلمه بکار برده شده در دده‏قوْرقود).
-دی:حئیوان تانیما بیلیمی، دیرگی بیلیمی(فا:جانورشناسی). zoology--دیل.‏ب: دیل بیلیمی (فا: گرامر). gramer--س: ائتگی سیز ائیلم، تاثیر سیز ائیلم، لازم فعل، دؤنوشلو فعل لرده بو حرفله نیشان وئریلیر. (بو حرف کلمه نین ایکینجی بؤلومونون ایلک حرفی اولاراق یازیلیب)، (فا: فعل لازم) intransitive--سس‏تق:یانسیما سؤز، سس تقلیدی اولان بیر کلمه(فا: کلمه تقلیدی).--سن: سنگلاخ سؤزلوگونده ایشله نن کلمه (فا: کلمه بکار برده شده در کتاب سنگلاخ).--سوُمرجه:سومردیلینده ایشلنمیش کلمه(فا:کلمه سومری).--ش: گوٌنش ایلی، شمسی ایل (فا: سال شمسی).--شع:شعر و ادبیات، آنجاق یازین دا و اؤزل لیکله دیوان شعری و ادبیاتیندا ایشله¬نن و دانیشیق دیلینده ایشلک اولمایان کلمه (فا: کلمه عمدتا به کاربرده شده در ادبیات منظوم). literature‏--ص: صفت، آدجیل.( فا: صفت) adjective--صح: صحاح العجم کتابیندا ایشله نن کلمه (فا: کلمه بکار برده شده در کتاب صحاح العجم).--ض: ضمیر،عوضلیک، آدجیل،آدلیق؟ (فا: ضمیر).--طب: ساغلیق بیلیمی(فا: طب). medicin--ظ: ظرف، قید، ائیلم جیل (فا: قید). adverb--ع: عربجه (فا: کلمه عربی).--غ.تو:اهالی¬نین¬ توٌرک اوْلماماسینا اشارت¬دیر، اهالی آیری ائتنیک قروُپلارداندیر.
-ف: فعل، ائیلم(فا: فعل).--(فا:...): بیر کلمه نین فارسجا وئریلن معنی سی (معنی داده شده به زبان فارسی).--(فا:إ): بیرکلمه نین توٌرکجه و فارسجادا عیناً بیر اوْلدوغونا اشارت ائدیر (کلمه مورد نظر در زبان ترکی و فارسی عیناً بکار برده میشوند).--فر: فرانسیزجا (فا: کلمه فرانسوی).--ف.س: سببی فعل (فا: فعل سببی از
../ فقط در معانی فارسی بکار میرود).--ف.م: مجهول فعل (فا: فعل مجهول از
../ فقط در معانی فارسی بکار میرود).--ق:قوُزئی طرف، شمال (کند موقعیتلرینی نشان وئرمک اوٌچون ایشله¬نیر).--قا:قارشیلیق¬لی¬فعل،مشارکه¬ و اوْرتاقلیق¬فعل(فا:فعل¬مشارکه).--قوْ::سونرادان قوْیما آد، اوُیدورما آد، یانلیش¬آد، قوْندارما آد (نامی که بیشتر در دوران پهلوی¬ها اشتباهاً ویا عمداً بصورت ساختگی و غیرواقعی درست شده و عمدتاً در کتابهای فارسی استفاده میشود، این علامت زمانی بکار برده میشود که در معنی ویا در شکل لغت تغییر اساسی صورت گرفته باشد).
-ک: کیلومتر.--ک.م: کیلومترمربّع.--گ: گوٌنئی طرف، جنوب.--گؤ: گؤی تورکجه ده ایشله نن کلمه (کلمه بکار برده شده در کتیبه های اورخون).--گؤی¬‏ب: گؤی بیلیمی، نجوم (آسترونومی). astronomy‏--ل: تاثیرلی ائیلم(بو حرف کلمه¬نین ایکینجی بؤلومونون
-ایلک حرفی اولاراق یازیلیب)، متعدی فعل (فا: فعل
-متعدی) transitive‏--لا: لاتینجه (فا: کلمه لاتین).
-م: میلادی ایل (فا: سال میلادی).--م.ق: میلاددان قاباق ایل (فا: سال قبل از میلاد).--مت: ساییش بیلیمی،ساییم بیلیمی، متئمتیک، ریاضی (فا: حساب، ریاضی). matematics--مج: مجازی(فا: مجازی).--مَس: مسیحی اهالی، بیر یئرلَشیم یئرینده کلدانی، آسوری و ارمنی قووملاریندان اوْلان اهالی یه اشارتدیر.--ن: اوٌنلم، ندا (فا: ندا).--هـ/ه¬ق: آیسال¬ایل، هجری ایلی(فا:سال هجری¬قمری).--ی¬تو:اهالی¬نین بیر بؤلومونون توٌرک اوْلماسینا اشارت¬دیر، «یاری تورک» (فا:ترک بودن قسمتی از اهالی).
-یئر.ب: یئر بیلیمی (فا: زمین شناسی). geology--یازار: شاعر، ادبیاتچی، تاریخچی(فا: نویسنده).--یازین: ادبیات ساحه سینده ایشله نن کلمه (فا: مربوط به ادبیات). literature‏--یاشام.ب: یاشام بیلیمی (فا: زیست شناسی). biologj--یو: یونانجا (فا: کلمه یونانی).
-*: بیر یئرلشیم یئرینین 1320 گوٌنش ایلینده نفوسو (بوُ علامت نشان وئریرکی بیلگیلر(موقعیت، نفوس، ائتنیک وضعیت) 1320جی ایله مربوط دور، آیری دؤنملره عاید اولان نفوس ساییمی آیریجا تاریخ ایله قید اولوناجاق).--×: کورد کندی، کوٌردلشمیش کند.--(...): بیر کلمه و سؤز اوچون آچیقلانان مطالب.
-/:بیر کلمه و سؤزجوکله باغلی اولاراق نئچه آیری مطلبی بیربیریندن آییران علامت؛ نئچه سئچه¬نک ویا بیربیرینه تبدیل اوْلابیلن ویا بیربیریندن تؤره¬نه¬بیلن سؤزلر.--:قیساخط»-»: بیربیرینه باغلی اوْلان ایکی¬کلمه¬نی آییرماق اوٌچون ایشله¬نیر، جمله¬یه تأکید اوٌچون اولینده قوْیولور.--: اصلی¬سؤزلری معنالاردان آییران علامت.--
اصلی کلمه¬لردن سوْنرا کروشه ایچینده یازیلان-- سؤزلر کلمه نین گرامری وضعیتینی و بیر دیله عاید-- اوْلدوغونو نشان وئریر(فا:خصوصیات گرامری و زبانی).--{‌...}:آکولاد ایچینده یازیلان سؤزلر، ائتیمولوژیک آچیقلامالاردیر (فا: توضیحات اتیمولوژیک).--،:ویرگول، مختلف سؤزلری بیربیریندن آییران علامت.
-؛:نقطه ویرگول، بیر اصلی کلمه¬یه باغلی آیری آیری مطالبی بیربیریندن آییران علامت، ائتیمولوژیک بحث لرده مختلف قایناق لارین سؤزلرینی بیربیریندن آییران علامت؛ یئر آدلاریندا فارسجا یازیلان کلمه¬لردن فرقلی اوْلاراق یئرلی اهالی دیلیندن ائشیدیلن و یازیلان سؤیله¬نیش/ بعضاً نئچه سؤیله¬نیشه راست گلنده ان دوٌزگون و چوخ دئییلن اوّلده یازیلاجاق.--«...»:بیرلغت¬و سؤزجوغون جمله ایچینده¬ایشلنمه¬سی¬اوچون وئریلن مثال و اؤرنک (فا:مثال داده شده در داخل جمله).--
اوٌست سایی، آچیقلامالاردان سوْنرا، قایناقلارا اشاره ائدیر »اؤرنک: آوار سؤزو 35جی قایناق-داندیر، اگر اوست¬سایی¬قیساخطله¬برابرآیری¬سایی¬ایله-گلریسه قایناغین صفحه¬سینه اشارت ائدیر، البتده ساییلار اراسیندا ویرقول اولورسا مختلف قایناقلارین نُمره سینی گؤستَریر (فا:اشارات¬مربوط به¬شماره در فهرست¬مآخذ).--
آلت¬سایی،بنزر سؤیله¬نیش¬لی ولی مختلف کؤک¬لره باغلی(سینونیم) لغت¬لری بیربیریندن آییریر (فا: اشارات مربوط به کلمات مشابه).--إ:
اصلی کلمه¬نی تکرار ائتمه¬مک اوٌچون ایشله¬نیر «(باباگنجه/ تپه¬إ)=(باباگنجه/ تپه باباگنجه)»؛
تورکجه¬ده ایشله¬نن کلمه عیناً فارسجادا ایشله¬نیرسه بو علامتله (فا:إ) نشان وئریله جک «آبریز abriz آیاق یوْلو (فا:إ).»؛
چای آدلاریندا،چای¬آدیلا چایین گئچدیگی کندین آدی بیر اوْلدوغوندا، اوْ آدی تکرار ائتمه¬مک اوٌچون پارانتئز ایچینده ایشله¬نیر.--b: بوْی، اوُزونلوق، چای و ایرماغین کیلومتر واحد ایله اوُزونلوغو، (فا:طول) length--km: کیلومتر.--q: چای و ایرماق دا آخان اوْرتالاما ایللیک سوُ مقداری،
-میلیون مترمکعب هر ایلده، (فا:دبی). capacity--m: متر.--s: اَییم، چای و ایرماق لاردا یوٌزده¬لیک اییم¬ه اشارت ائدیر، (فا: شیب). slope--smb: somebody--t~: to ask/ to cause somebody--آچیقلامالار:--کندآدلاری: کندآدلاری یازیلان یئرلرده، ایلکجه شهرستان و دیرناق ایچینده (بخش، کندیستان) آدی یازیلاجاق و سوْنرا کندلرین آدی و گونش 1320جی ایلده نفوسو وئریله¬جک، یئنه¬ده گره¬ییرسه تلفّظو ویا اوُیدورما آدی یازیلاجاقدیر، سؤیله نیشی اهالی دیلیندن ائشیدیلیرسه «؛» علامتیله و آیری حالدا «،» علامتیله بلیرله¬نه¬جکدیر.--داغ آدلاری: داغ آدلاری یازیلان یئرلرده، ایلکجه شهرستان و یئری گلدیکجه (بخش، کندیستان) آدی یازیلاجاق و داغ آدیندان سوْنرا دیرناق ایچینده ایلکجه داغین شهر مرکزیندن یؤن و فاصله¬سی و سوْنرادا داغ زیروه سینین یوکسکلیگی (دنیز سویه سینی معیار توتاراق) متر واحد ایله یازیلاجاق.--چای آدلاری:چای و ایرماق آدلارینی یازارکن ایلکجه آدی یازیلیر و سوْنرا دیرناق¬ایچینده چای¬ین¬کئچدیگی کند ویا تؤکولدوگو آیری چایین آدی یازیلیر و آردیجا چایین اوُزونلوغو کیلومتر واحد ایله و b علامت ایله و چایین اَییمی(شیبی) یوٌزده¬لیک مقدارلا s علامت ایله نشان وئریله¬جک،بیلگی¬وارسا ایللیک-سوُمقداریm3/sمترمکعب هرثانیه واحدینده q علامت ایله نشان وئریله جک.--
فعللردن «ق/ک» حذف¬ایله دوٌزه¬لن فعلی آدلار (اسم مصدر)، فعلله آنلامداش اوْلدوغو اوٌچون تکرار اوْلونماییب و فقط¬مستقل معنالی-اوْلدوغوندا قئیداوْلوب.--
اکلر یالنیز باش¬سؤز بؤلومونده وئریلیرکن سؤزجوکلر بؤلومونده قئید اوْلونماییبدیر.--

ارک سؤزلویونده یازی قایدالاری : تورکجه تورکجه

[آد]تورکجه کلمه‏لرین یازیلیشی: تورکجه¬نی یازماقدا، کلمه‏لرین هارادا بیرلشیب آیریلماسی و فتحه حرکه‏سینین نه¬سایاق یازیلماسی ان اؤنملی نُکته‏لردندیر، دقت اوْلونمالیدیر کی بوُ ایکی موضوع آیری آیری گؤرسنسه‏ده بیربیرلریله چوْخ یاخین ارتباط و ایلگی‏لری واردیر و بو ایکی مطلب دوٌزگون حلّ اوْلارسا دئمک اوْلار توٌرکجه‏نی یازماقدا بؤیوک چتین‏لیگی آرخادا قوْیاریق. لذا بوُ مقاله‏ده توٌرکجه الفبانی و‏سیرالاماسی‏نین تانیتیم‘یندان سوْنرا، ایلکجه بوُ ایکی مطلبه اشاره اوْلوناجاق.
-

توٌرک عرب الفباسی‏نین‏سیرالاماسی:
-عرب الفباسیندا مُعیّن دَییشیک‏لر اوْلوناراق توٌرکجه‏نی یازماغا نسبتاً اوُیقون الفبا تؤره¬نیر، بوُ الفبانین آدی توٌرک الفباسی¬--دیر، آنجاق فرقلندیرمه زامانی تورک عرب الفباسی دئییلیر و 32 حرفدن تشکیل تاپیر، البتده سسلی حرفلر »الف، و» حرفلری‏نین کؤمگیله یازیلیر و‏ سیرالامادا»آ» حرفی‏نین مجموعه ‏سینده قرار تاپیر، آشاغیدا بوُ‏سیرالاماوتورک-لاتین حرفلرله مُعادلی و همچینین سسلی حرفلرین مشخّصاتی وئریلیر.--الفبا‏سیرالاماسی (تورک عرب الفباسی):-- آ، ائـ، ا ( کلمه‏لرین اولینده: اَب- اَپ…اَو، اوْ، اؤ، اوُ، اوٌ، اه، ایْ، ای، اَی) ب، پ، ت، ث، ج، چ، ح، خ، د، ذ، ر، ز، ژ، س،ش، ص،ض، ط،ظ، ع،غ، ف،ق، ک،گ، ل، م، ن، و (کلمه اوْرتاسیندا و سوْنوندا: و، وْ، ؤ، وُ، وٌ)هـ،ی (قید ائتمه¬لی¬ییک: مختلف متن‏لرده »ایْ ı» حرفی »ایٍı » شکلینده‏ده یازیلیر ولی سُکون علامتی¬نین سئچیلمه‏سینده، اوْنون ساده¬لیگی، هامیجا تانیش اوْلدوغو و اؤزل¬لیکله هر ¬چاپ وسیله¬سی و بیلگی سایاردا راحتجه الده اولماسی مؤثرایدی).
-تورک¬لاتین¬الیفباسینین‏سیرالاماسی: Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Əə, Ee, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Qq, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz,,
-

کلمه‏لرین آیری آیری یازیلماسی:--کلمه‏لرله اکلرین هارالاردا یاپیشیق‏لی و هارالاردا آیری آیری یازیلماسی تارتیشما موضوعسو اوْلاراق، اوْنلارین ظاهری گؤرونوشو، اوْخونوشو و یازیلیشی¬نین آسان و چتین‏لیگی‘ندن آسیلی دیر:---اوْخونوشو آسانلاشدیرماق اوٌچون،مُستقل معنالی کلمه‏لر اوْلدوقجا آیری یازیلمالیدیر، اؤزل‏لیکله هرکلمه اکله¬بیرلیکده-- ان چوْخو اوٌچ هجادان چوْخ اوْلمامالیدیر، و چوْخ اوْلدوغو حالدا کؤک و اک آیریشیق یازیلمالیدیر، البتده اگر اصلی کلمه چوخ هجالی اوْلورسا بیرلیکده یازیلمالیدیر، اؤرنک:
--تک و جوٌت هجالی کلمه‏لر: داغلیق، بیلمن، یازیچی، بیلیمسل، آنلاملی، چوْبانلیق،، ییْغجام لاشدیرماق.---چوْخ هجالی کلمه¬لر: گله¬نک¬سل، دَییرمان¬چی، گئتمه¬لی¬ییک، یاپیشیق-لی، شهرلی¬لشمک، یابانجی¬لاشماق.
--بیتیشدیریجی سس¬سیز حرف: بیر کلمه‏یه یاپیشان اک، بیتیشدیریجی حرفله باشلانیرسا اصلی کلمه¬دن آیری
-یازیلمالیدیر (بوُ حالت فقط »ی،یْ» حرفلریله سوْنلانان کلمه‏لره شامل اوْلور، چوٌنکو اوْبیری سسلی حرفلر ذاتاً آیریشیق یازیلیرلار »ا،و،ه» و توٌرکجه‏ده »ئـ، ئ» حرفیله سوْنلانان سؤزجوک یوْخدور)، اؤرنک: (منسوبیت اکی، 3جو غایب شخص) گمی‏سی،بیری‏سی، (تاثیر‏لیک حال) گمی‏نی، دیلی‏نی، (یییه‏لیک حال) گمی‏نین، تانری¬¬نین،کتابی‏نین، تقی یئف، (زامان اکی) یئری¬ییر، (بیرینده= بیر+ین+ده).--- اگر کلمه »یی» حرف‏لریله سوْنلانیرسا اک¬لردن آیری یازیلماغی اوْخونوشو آسانلاشدیریر »چیی‏لیک، اییی‏لیک،»، اؤزل‏لیکله اوٌچ »ی» ویا آیری حرف، یان یانا گلیرسه کلمه و اک آیری یازیلمالیدیر، البتده یان یانا یازیلماغی توصیه اوْلونور: پیی¬ین، گئتمه‏لی‏ییک، سس¬سیز،
--اؤزل آدلار و اکلرین آیری آیری یازیلماسی اوُیقونراقدیر، بو قوُرال کلمه‏لرین آیدین اوْخونوشونا سبب اوْلور، خاصّ حاللاردا کاما علامتیندن-ده یارالانماق اوْلار: تهران¬دا، تهرانا/ تهران‘ا، خوْیون/ خوْی‘ون، کتاب‘یم.---سیرا سایی¬لار عدددن سونرا سس اوُیوم یاساسینا گؤره »جی،جیْ، جوُ، جوٌ» علامتی ایله نشان وئریلیر: »3جو (اوٌچونجو)، 5جی». اوْ بیری اکلر عئیناً یوُخاریداکی قورالا گؤره یازیلاجاق »20‏نی (ییرمی‏نی)، 3 وٌ (اوٌچو)».---مرکب ویا بیله¬شیک کلمه-لرین یازیلیشی: بوُجور کلمه¬لرده اگر مرکّب کلمه¬نین معناسی، آیری آیری کلمه¬لرین معناسیندان دوٌزه¬لیرسه کلمه¬لر آیریشیق، و اوْلدوقجا یان یانا یازیلمالیدیرلار»آغ¬ساققال، دمیریوْلو، بئش¬آچیلان، آذربایجان¬شُناس، آغری¬داغ»، آنجاق بیله¬شیک سؤزون معناسی تک تک کلمه¬لرین معناسیندان آیری اوْلورسا بوُ بندین ایلک یاساسینا اوْیقون و اوْلدوقجا یاپیشق¬لی یازیلمالیدیر: «آغداش کندی، ».---لی، لیق، چی، جی اکلری کلمه¬یه یاپیشیرسا(ایلک اک اوْلدوغوندا) گؤرکمی و اوْخونوشو یاخشی¬راق اوْلور و لار/لر اکلری آیریشیق ولی کلمه¬یه یاخین یازیلاندا گؤزلراق اوْلور «تهرانلی¬لار، اشکانلی¬لار، دلی¬قانلی¬لار، بیلگیلی، دیریلیک، آغاجلیق، آغاجچی¬لیق، گمیچی¬لیک، ان-اؤنملی¬لری».
-

اَ حرفی ویا فتحه حرکه‏سینین یازیلیشی (فتحه حرفی): فتحه سس‘ینی گؤسترمک اوٌچون مختلف قایدالار ایشله‏نیر، اوْنلارین ان اؤنملی‏سی اوْرتوقرافی سمیناری‏نین قرارینا گؤره موْرفئم و هجا قایدالاریدیر، بورادا ساده اوْلماغی و هامی‏نین طرفیندن راحتجه ایشله¬دیله بیلمه‏سی اوٌچون یالنیز هجا قایداسی ووُرقولاناجاقدیر.
--فتحه حرفی کلمه‏نین باشیندا » ا» و کلمه‏نین سوْنوندا »ه، ـه» شکلینده یازیلاجاق »الک ələk، دوٌیمه düymə».
--فتحه حرفی¬نین کلمه اوْرتاسیندا یازیلیشی: تورکجه کلمه¬لرده، کلمه باشیندا و سونونداکی ایکی سس¬سیز حرفین آراسینداکی حرکه فتحه ساییلیر وبو حالدا فتحه علامتی¬نی یازماغا گرک یوْخدور «گلمک، گله نک، اؤیرَتمن، وvə».
--تورکجه کلمه‏لرده بو قورالا اوُیمایان سؤزجوکلر چوخ آزدیر و متن‏لرده نادیرحالدا گؤرسه‏نیر، بوجور کلمه¬لرین یازیلیشینی آیدینلاتماق اوچون سُکون علامتیندن فایدالانا بیله‏ریک: (سرْت، برْک، درْد، گوٌلونْج، قوْرخونْج ).---کلمه اوْرتاسیندا، فتحه حرفلی باغلی هجالاردا ساده¬جه فتحه علامتیندن استفاده اوْلوناجاق، »اؤیرَتمن»، ‌ولی فتحه حرفلی-- آچیق هجادا اوْلدوقجا »ـه، ه» حرفی ایشله¬نه¬جک» اؤیره¬دیجی، گؤسته¬ریش»
--منسوُبیت اکلری: سوْنو فتحه حرفلی باغلی هجاسی اوْلان کلمه‏لره، منسوبیت اکی »ی» ویا آد حاللانما اکلری »ی، ه، ین،‏یه» یاپیشاندا بوحرفلر سسلی حرف اوْلدوغو اوٌچون کلمه‏نین سون سس¬سیز حرفی ایله بیر هجا تشکیل وئریر و سس‏سیز حرفدن قاباقکی فتحه، سوْنو آچیق هجایا تبدیل اولور »یمن/ یمَنی، الک/ الَگی»، بئیله حاللاردا فتحه‏نین »ه» شکلینده یازیلماغی کلمه‏نین اصلی شکلینی دَییشدیریر و کلمه‏نین اصلی فورمو بیربیرینه دَیمه‏سین دئیه، فتحه علامتیندن یارارلانا بیله¬ریک، » الک، الَگی ələgi ، چؤرک، چؤرَگی»، عکس حالتده، سوْنو فتحه حرفلی کلمه¬یه، منسوبیت اکی (سس¬سیز حرف) آرتیلیرسا اصلی شکل قوْرونمالیدیر »وظیفه¬م، دده¬م».
--عمومی حالدا اوستده¬کی قوُرالی بئیله ییغجاملاماق اوْلار:کلمه‏نین سوْن هجاسی سس‏سیز حرفله باشلایاراق آچیق هجالی اولورسا و اوْ هجادان قاباقکی هجا فتحه ایله سوْنلانیرسا ان گؤزل حالت بوُ فتحه‏نی دیاکریتیک علامت له گؤسترمکدیر، اؤرنک: اوٌرک/اوٌرَگی، هشتَری، مُشتَری، گؤستَری، سردَری؛ هشته¬سَر،
-

کلمه باشیندا سسلی حرفلرین یازیلماسی: کلمه باشیندا سسلی حرفلر الف له» ا» بیرلیکده یازیلاجاق، آیری یئرلرده تک اوْلاراق یازیلیر » اَ، ئـ، وْ، ؤ، وُ، وٌ، یْ، ی» مثال اوٌچون: » اَلlə، ائل el، اوْن on، اؤردک ördək، اوُن un، اوٌن ün، ایْلیق ılıq، ایلil، بئل bel، دوْن don، سؤنمک sönmək، دوُز duz، دوٌز düz، قیْز qız، میز miz.»--

دیاکریتیک علامت‏لرین یازیلماسی:---تورکجه کلمه‏لرده »وُ، وٌ، یْ» حرفلری فقط ایلک دفعه ایشلندیکده نشان وئریله جک »اوُلدوز/ اوُلدوُز، قوُرولموش/ قوُروُلموُش، دوٌزلوک/دوٌزلوٌک، قیْرینتی/قیْریْنتیْ » البته »وْ،ؤ» حرفی اوْلان¬کلمه‏لرده سوْنراکی»وُ،وٌ» حرفلرینین دیاکریتیک علامتلرینی سس اوُیوم یاساسینا گؤره یازماغا گرک یوخدور »دؤزوم/ دؤزوٌم»، اگر ایلک هجادا »او» حرفینین اوستونه علامت قویولماسا بو حرف »اوٌ» شکلینده اوْخونمالیدیر»اوزوم/ اوٌزوٌم»،قالین سسلی کلمه‏لرده یعنی »آ، ا» سسلی حرفلری اولان کلمه‏لرده »ایْ» حرفی‏نین دیاکریتیک علامتی‏نی سس اوُیوم یاساسینا گؤره قویماغا نیاز یوخدور »قالینتی/ قالیْنتیْ».---اشاره اولونمالیدیرکی یازیلاردا، »وv ، یy» حرفلری سس‏سیز حرف اوْلدوغو اوچون یانینداکی سسلی حرفله مشخّص اوْلونابیلیر (آیری دئییشله: هر سسلی حرفین یانینداکی »و، ی» حرفلری »وv ، یy» شکلینده اوْخونمالیدیر) و فتحه علامتینین قوْیولماسی بوُ حاللاردا آیدینلادیجی اولابیلیر.»اَیمکəymək، دَیرdəyər، آیریayrı، بَیbəy، دَوهdəvə»،--

ک، گ حرفلرین یازیلیشی:
--ک حرفی کلمه باشیندا و ساکن سس¬سیز حرفلردن سوْنرا اصلی شکلینده سؤیله‏نیرلر »کردی، کرکی» و آیری یئرلرده، »ه» حرفینه یاخین سؤیله‏نیلیر، هر حالدا یازیلیشی اصلی شکینده یازیلاجاق »گلدیک gəldih, gəldik»
--گ حرفی کلمه باشیندا و ساکن سس¬سیز حرفلردن سوْنرا اصلی شکلینده یازیلیب سؤیله-نه¬جک»گلین، گرگین، بیلگین»؛ «سسلی-حرف+ک»حرفیله¬بیتن¬کلمه¬لر،سسلی¬حرفله باشلانان اک-آلیرسا،ک¬حرفی ایکی سسلی حرف آراسیندا قالیر و سؤیله نیشی «ی» حرفینه دَییشیر، بئیله حالدا کلمه نین گؤرونوشو دَییشمه¬سین دئیه، ک حرفی گ شکلینده یازماغی تکلیف ائدیرلر البتده سوْن واختلار آذربایجان-یازیچیلاری لاتین آلفابه¬ایله یازیلدیغی کیمی ی یازماغی داها اوُیقون گؤروللر«دیلک، دیله¬ییم»؛ ایکی ایـ i آراسیندا «یy»سسی¬نین، گ اشاره¬سیله یازیلماسیدا بئله-دیر«اییید/ایگید،چییین/چیگین».
-

»خ، ق» حرفلری‏نین یازیلیشی و اوْخونوشو: »خ» حرفی تک¬هجالی کلمه‏لرین سوْنوندا و چوْخ هجالی کلمه‏لرین اوْرتاسیندا »خ» شکلینده یازیلیب اوْخوناجاق،ولی چوْخ هجالی کلمه‏لرین سوْنوندا »خ» شکلینده اوْخونسادا بوُ حرف »ق» شکلینده یازیلاجاق »اوْخوماق»،بوحالدا سسلی-حرفله باشلانان¬اک‘له،سوْن ق حرفی، غ حرفینه-دَییشیلیر«آیاق،آیاغی»(کلمه اورتاسیندا ق/غ حرفی-اولدوغو حالدا،اگر ایلک¬هجاسس¬سیز حرفله¬سونلانیرسا سونرا«ق»وایلک¬هجاسسلی حرفله¬سونلانیرسا سونرا«غ» اوخوناجاق «یوْرقان، قارقا، داغارجیق»؛ البتده¬ادبی-فورمادا تماما غ شکلینده¬یازیلماغینی¬چوخراق¬توصیه-ائدیلیر).--

«آ» و «ـه ه» حرفلرله بیتن فعل‏لرین یازیلماسی: بوُجور سسلی حرفلرله بیتن ائیلم (فعل) اک آلیرسا کلمه‏نین سوْن حرفی دَییشیک‏لیگه اوُغراماز «آنلایان/آنلاییرام (آنلیْیان و آنلیْییرام یانلیشدیر)، بیلمه-یَن (بیلمییَن یانلیشدیر)،».--

«ایi» حرفلریله باشلانان اک‏لرین یازیلماسی: «ایکن، ایسه، ایمیش، ایدی، ایله»؛ بوُجور سسلی حرفلرله باشلایان اکلر ایکی نوع (اصلی کلمه‏یه یاپیشیق ویا آیریشیق) یازیلابیلرلر، آنجاق آیری یازیلاندا اولینده الف حرفی گلمه‏لیدیر « گلرایکن/ گللریکن، بیلیرایسه/بیلیرسه، گؤزل ایسه/ گؤزلیسه، اوُشاق ایمیش/ اوُشاقیمیش».--

«ده/دا» سؤزجوغونون اک و باغلاج حالت‏لرینده یازیلیشی: بوُ سؤزجوکلر اک حالتینده یاپیشیق ویا کلمه‏یه یاخین، باغلاج حالتینده مستقل سؤزجوک اوْلدوغو اوٌچون کلمه¬دن آیری یازیلیر «کتاب حسن¬ده-دیر، حسن ده گلدی، »--

«کی» سؤزجوغونون اک و باغلاج حالت‏لرینده یازیلیشی: بوُ سؤزجوک اک حالتینده یاپیشیق ویا کلمه‏یه یاخین یازیلیر و سس یاساسینا اوُیوملو اوْلور آنجاق باغلاج حالتینده مستقل سؤزجوک اوْلدوغو اوٌچون کلمه¬دن آیری یازیلیر و اوُیومسوز اوْلور «اوْگوٌنکو آداملاری بیرده گؤردوم، اوْگوٌن کی آداملای گؤردوم اوْنلارلا دانیشدیم».--

«می» سوْر اک اینین یازیلیشی:هرحالتده آیری و سس یاساسینا اوُیوملو اوْلور «گلدین¬می؟، گلیرمیسن¬؟».--

تورکجه متنلرده نُقطه له مه علامت‏لری و یؤنتَم‏لری قیْساجا بوُنلاردان عبارتدیر:
--نُقطه اشارتی «
»: خبری جُمله و غیرمستقیم سوْرو جُمله‏لرین و اختصار حرفلرینین سوْنوندا قوْیولور.
--سوْرو اشارتی «؟»: سوْرو جُمله‏لرین سوْنوندا قوْیولور (تورک لاتین الفباسیندا ?).
--تعجُب اشارتی « ! »: شاشقین‏لیق بیلدیرن جُمله‏لرین سوْنوندا قوْیولور.
--ویرقوُل یا کاما « ، , »: بیربیریله باغلی نئچه کلمه، جُمله و عبارتی آییرماق اوٌچون قوْیولور.---نُقطه‏لی ویرقوُل « ؛ »: ویرقول لو اوْلان نئچه بؤلوملو سؤزلری بیربیریندن آییریر » احمدین اوُشاق‏لاری سوْلماز، سهند؛ و تئیمورون اوُشاق‏لاری آیلار، گوٌلنار، حُسین و یاشار بیرلیکده داغا چیخدیلار (تورک لاتین الفباسیندا
).---ایکی نُقطه «
»: نقل قوْل اوٌچون ویا اصلی بیر جمله‏دن سوْنرا فرعی جمله و عبارتلری یازماق اوٌچون ایشله‏نیر.---قیساخط«-»: بیربیرینه باغلی اوْلان ایکی¬کلمه¬نی بیربیریندن آییرماق اوٌچون ویا جمله¬یه تأکید اوٌچون اولینده قوْیولور.---دیرناق اشارتی «
.. »: بیر کلمه‏نی آییریب اوْنا تأکید ائله مک اوٌچون ایشله‏نیر.---آیراچ(یای آیراج)، پارانتئز « (...) »: جمله ایچینده ویا بیر کلمه اوٌچون اؤزل آچیقلامالار یای ایچینده وئریلیر.---دیک¬آیراج،کروشه و آکوُلاد « ،{...}»: [...]اصلی موْضوع¬دان خارج بیر آچیقلاما بوُ علامت¬لرین ایچینده وئریلیر.---آپستروْف،اوٌست¬ویرقول « ‘ ”»: کلمه ایله اکلری آیری گؤسترمک اوٌچون ایشله-نیر «اربیل‘ین گنجلری، fransa”ya».--تک دیرناق « ` »: توٌرک¬لاتین الفباسیندا عربجه «ع» حرفی‏نین مُعادلی یئرینده¬ایشله‏نیر،«وعده və`də، مُعادل mu`adil».---اَییک¬خط،اسلش « / »: بیر کلمه ویا مطلبین ایکی سئچه-نک ویا بؤلومونه اشاره ائدیر (ترس اَییک¬خط یا بک-اسلش\).---اوٌچ نُقطه «
.. »: مطلبین آردی‏نین اوْلماسینا اشارتدیر ویا آچیقلامانین ادامه‏سینه گرک اوْلمادیغینی ووُرقولویور.--

ارک سؤزلویونده آلینما سؤزلرین یازیلیشی : تورکجه تورکجه

[آد]
عربجه و فارسجا کلمه‏لرین یازیلیشی و اوْخونوشو:
-

کلمه‏لرین یازیلیشیندا عمومی قایدا:---عمومی قایدا اوْلاراق بیر عربجه و فارسجا اصلی کلمه، اگر حرکه (فتحه، کسره، ضمّه) قوْیماقلا توٌرکجه¬یه اوُیقون اوخونا بیلیرسه اصلی شکلینده یازیلاجاق، توجه اوْلونمالیدیر کی توٌرکجه‏ده عربجه کیمی، و فارسجانین ترسینه کسره‏لی حرفلر »ای i» شکلینده اوْخونور، و فقط »ح هـ ع ی» حرفلری ایله سوْنلانان هجالاردا کسره » اِ e »شکلینده اوْخونور، (مثلأ مُعجُز کلمه‏سینه حرکه‏دن علاوه آیری حرف قوْیماغا گرک یوْخ ولی جهان کلمه‏سینی هر جور حرکه قوْیساقدا بئله جاهان اوْخوماق اولماز، لذا لازم اولدوغو یئرده بو کلمه جاهان شکلینده یازیلمالیدیر.
--عربجه کلمه‏لری آیدین اوْخوماق اوٌچون حرکه و تشدید تنوین و » أ» علامتیندن یارارلانمالی ییق »عیناً، جُرأت».---عربجه کلمه‏لرده ایلک هجادا سس‏سیز حرفلرین اوٌستونه قویولان ضمّه (-ُ) علامتی نشان وئریرکی بوکلمه‏ده ایلک سس¬سیز حرف فتحه اوخونمایاجاق و لازمدیر یوُوارلاق سسلی حرفله و تورکجه‏یه اوُیقون اوْخونسون، «مُستحضر müstəhzər، مُندرِس mündəris، مُبارِزه mubarizə، مُناظِره munazirə»---عربجه-کلمه‏لرین¬اولینده یازیلان غ حرفی توٌرکجه‏ده ق کیمی اوْخوناجاق »غُربت qurbət، غریب qərib، غیرqeyr ».---فارسجا کلمه¬لرده یازیلان »گ» حرفی بعضاً »ق» کیمی اوْخوناراق اصلی شکلینده یازیلاجاق »آبگوشت، دانشگاه».---عربجه¬وفارسجادان آلینان و چوْخو ادبیاتدا ایشله¬نن¬مرکّب¬کلمه‏لر اصلی¬شکلینده یازیلاجاق »سیمایِ¬شمس،داراُلادب...».--

عربجه و فارسجا کلمه‏لرین یازیلیشیندا استثنا قایدالار:---عربجه کلمه‏لرآشاغیدا قید اوْلونان استثنا حاللاردا توٌرکجه‏یه اوُیقون (فوْنئتیک) یازیلاجاق (سس‏سیز حرفلر اصلی کلمه ایله عینی اوْلمالیدیر): بوُ نوع کلمه‏لر یئری گلدیکجه مخصوصاً ادبیات و شعرده هر ایکی فوْرمادا گله بیلیرلر.--

هجا آرتیمی ویا هجا دوٌشومو اوْلان کلمه‏لر ویا حرف دَییشیک‏لیگی اولان کلمه‏لر: آبیده/آبِده، ايذين/ اذن، ايسيم، حبيس/ حبس، حیس/حِسّ، حؤکوٌم/ حُکْم، رذل/رذیل، رسيم/ رسم، زای/ضایع، زهیر/زهر، سئحير، سِحر، شکيل/شکل، شوٌکور/ شُکْر، سَلْقه/ سليقه، صاباح/صبح، صبير/صبر، صيفير/صفر، صينيف/صنف، طيفيل/طفل، طيليسم/ طلسم، عاغيل/عقل/ عاقيل/عاقل، عطير/ عطر، عؤمور/عمر، عکس/عکیس، عوٌذور/عذر، عيليم/ عِلْم، فصيل/ فصل، قايدا/ قاعده، قبير/قبر، قبيض/قبض، قصيد/ قصد، قصير/قصر، قيْفيل/قُفل، کسير/کسر، کشيف/کشف، کوٌفور/ کُفر، مؤهور/مهر، موٌطوروف/مُطرب، ميثيل/مثل، ميصير/میصر/مصر، ناغيل/ نقل، نبيض/نبض، نثير/نثر، نذير/ نذر، نسيل/نسل».--

اینجه ویا قالین حرفلردن بیربیرلرینه دَییشین کلمه‏لر: آرابا/ ارابه، آراق/ عرق، باهار/ بهار، پاخیل/ بخیل، تابیت/تابوت، تاماه/ طمع، تامام/ تمام، جئهيز/جهیزیه، جاماعات/جماعت، جاواب/ جواب، جاهاز/جهاز، جاهاد/ جهاد، جاهان/ جهان، جوُما/جمعه، چارا/چاره، حئيف/حِيف، حاممال/حامبال/حمّال، حامام/حمام، حوْققا/حُقّه، خارابا/خرابه، داعوا/دعوا، داوام/دوام، دوٌربون/دوربین، ديغال/جیغال/دغل، راحات/راحت، زامان/زمان، زارافات/ظرافت، سئوق/سوق، ساعات/ساعت، سالام/سلام، سالامات/سلامت، ساواي/سوا، طايفا/طايفه، قافا/قفا، قوُماشدا/گماشته، قيدا/غذا، کاساد/کساد، کاسيب/ کاسب (کسبه)،کامال/کمال، کئف/کئیف، لئش، لاوقا/ لوًغاز/لغز،لوًغاب/لعاب، ماحليج/ محلوُج، مستانا/ مستانه، ناققال/نقّال، ناهار/نهار، واخت/ وقت،--

عربجه‏ده و فارسجادا »ی» حرفی توٌرکجه‏ده »ئـ» حرفینه دؤندوگو حالدا ویا حرف دَییشدیگی حالدا فوْنئتیک-- یازیلمالیدیر (حرکه¬لرله اوْخونا بیله¬مه¬سی اوٌچون): بئساواد/ بی¬سواد، بئکار/ بیکار، پئشکئش/ پیشکش، پئشواز/ پیشواز، تسبئح/ تسبیح، چؤهره/چِهره، دوٌربون/دوربین، فهله/فعله، قبئح/قبیح، قوْوم/قوم،کئف/کیف،يئتيم/يَتيم،لئش/لش، مئجمئعي
-/مئژمئیی/مجمعه،، مئحور/محور مئوجود/موجود،موٌدور/مُدیر، مئولا/مولا، موْوضوع/موضوع،
--عربجه کلمه‏لرده کسره علامتی قوْیولاندا (فارسجانین ترسینه) »ای i» سؤیله‏نیشی اوْرتایا چیخیر و فقط »ح هـ ع ی» حرفلری ایله سوْنلانان هجالاردا کسره علامتی » اِ e »شکلینده اوْخونور، بئیله حاللاردا خطانی اؤنله مک اوٌچون گره ییرسه، »ئـ»حرفیندن یارارلانماق اوْلار،دقّت¬اوْلونمالیدیرکی اِ حرفی¬قوْیولدوغو یئرده ئـ حرفی‏نین یازماغینا گرک یوْخدور:-- حئیران/حِیران، قئید/قِید، استئعلام/ استعلام. شئیطان/شیطان، اِحتِرام، اِعتِماد، اِهتمام،--

عربجه‏ده و فارسجادا ایشله¬نن توٌرک کؤکنلی کلمه¬لر(ویا احتمالا توٌرک کؤکنلی): هرچند توٌرکجه‏ده آز ایشلک اوْلسادا توٌرک الفباسینا اوُیقون (فوْنئتیک) یازیلاجاق: اوُمود، ایرق، داوا، صاندیق، موٌژده، موُشدولوق، ناماز،
-

عربجه و فارسجادان آلینمیش بعضی کلمه-لر، بنزر کلمه¬لردن آییرد اولونماسی اوچون استثنا اولاراق فونئتیک یازیلیر، بو کلمه¬لر بولاردان عبارتدیر: اشکال(شکیللر)/ ايشکال (ايراد)، بینا(بَنا،تیکینتی)/بنّا (تیکینتی دوٌزُلدن)، عالیم (بیلگین)/ عالَم، مَلَک(فرشته)/ مَليک(شاه)/ موٌلک(مُلک)،---اؤززل و شخص آدلاری گره¬ییرسه و مخصوصا شعرده و روُمان‏لاردا فوْنئتیک یازیلمالیدیر «جفرده باخیب یوٌسوفه اوْنون کیمی باشلادی زیرینپانی؛ فاطماخالا- کؤسَوی گؤتور- منی قاوالا.».---چوْخ یایقین و دوْغمالاشمیش کلمه¬لری فوْنئتیک یازماق یازیلاری گؤزل¬لشدیریر: دوٌنیا/دُنیا، شاعیر/شاعر، عاشیق/عاشق، کتاب/کتاب، موٌشکول/مُشکل، موٌمکون/مُمکن،
-

عربجه کلمه‏لرین تورکجه ده اوْخونوشو:---عربجه کلمه‏لر تورکجه‏یه دَییشنده آشاغی قورال‏لارا اوُیقون یازیلاجاق (قید اوْلونمالیدیرکی بوُ بؤلوم عربجه کلمه‏لری، لاتین حرفلرله یازاندا گئچرلیدیر).--

عربجه کلمه‏لرده »ائـ e» حرفی تورکجه‏ده »ای i» حرفینه چئوریلیر واگر هجا سوْنو، دیل آرخاسی حرفلر »ح، هـ، ع، ء، ی» اوْلسا »ائـ» حرفی دَییشیلمیر و کلمه سونونداکی » ه/ائـ» حرفی تورکجه‏ده » ه/فتحه» حرفینه چئوریلیر: خشِن xəşin، اِستِبدادistibdad ، اِستِعلامiste`lam ، اِستعِدادiste`dad ، مُبارِزِهmubarizə ، اِحسانehsan ، اِحترامehtiram ، اِهتزازehtizaz ، اِنتِقاد. intiqad
-

اگر عربجه کلمه‏نین ایلکدن سوْنراکی هجالاریندا قالین سسلی حرفلر(آ، وْ، وُ) ایشلَنسه، ایلک هجادا ایشله نن »اوْ» حرفی »اوُ، ای» حرفینه چئوریلیر»فُضولی fuzuli,fizuli، شُجاع şuca»، و اگر عربجه کلمه‏لرده سس‏سیز دیل آرخاسی کیمی حرفلر »غ، ق، خ، ح، هـ، ع» ایشله‏نیرسه » اوْ» حرفی‏نین » اوُ» اوْخونماسی اویقون دور: مُغنّی muğənni، غُربتqurbət ، قُرانquran ، تعادُلtəadul ، تساهُلtəsahul ، تناسُبtənasub ، مُستثناmustəsna ، مُنتهاmuntəha ، مُبارزهmubarizə ، سُهوُلتsuhulət ، مُتقاطعmutəqati، مُهندس muhəndis، مُهیّاmuhəyya ، مُعلّقmuəlləq (البته بعضی دئییش و لهجه‏لرده »آ، وْ» اولان کلمه‏لرین اوخونوشوندا ایلک هجاداکی وْ حرفی اوٌ شکلینده دئییلیر »مُتناسبmütənasib ، مُبتلاmübtəla »، ولی عُمومی و یایقین شکلی نظره آلارساق، اوْخونوش و یازیلیش ساده و راحت اوْلاراق یانلیشلاردا آزالار).
-

اگر کلمه‏لرده »اوْ» سسلی هجادان سوْنراکی (ویا قاباقکی) هجالار اینجه سسلی اوْلسالار اوْ حرفی اوٌ حرفینه
-چئوریلیر: مُمکنmümkün ، مُشکلmüşkül ، مُستَقلmüstəqil ، مُنقَلبmünqəlib ، مُکتَشفmüktəşif ، مُستَحقmüstəhəq ، مُحوّل/مَحوّلmühhəvvəl ، تخیُلtəxəyyül ، تزلزُلtəzəlzül ،
-

اگر اوْ سسلی هجانین سوْنو دیل آرخاسی حرفلر »ح، هـ، ع، ء» اوْلسا اوْ حرفی اؤ حرفینه چئوریلیر: صُحبت
-söhbət ،مُحکمmöhkəm، تُهمتtöhmət،زُهرهzöhrə،مؤمُنmömün ،رؤیتröyət ، شُهرتşöhrət ، تُحفهtöhfə، مُهرهmöhrə ، شُوکتşövkət، شُعبهşö`bə، نُوبتnövbət ، مُحسنmöhsün ، مُحتکرmöhtəkir ، مُعتبرmö`təbər ، مُحتاجmöhtac(اوْ سسلی¬هجانین باشی »ح» اولورسا اوْ حرفی اؤ حرفینه¬چئوریلیر:حُرمتhörmət ، حُجّتhöccət ).
-

تک¬هجالی »اوْ» سسلی-کلمه‏لرده اوْ حرفی اوٌ حرفینه چئوریلر واگر هجا سوْنو یاری باغلی دیل¬آرخاسی¬سس‏سیز-- حرفله تاماملانا اوْ حرفی اوُ حرفینه چئوریلیر البته بوجور کلمه‏لر اوْ سسیله‏ده اوخونورلار: اُنسüns ، حُسنhüsn ، حُرّhürr ، حُزنhüzn,hozn ، صُلحsülh,sulh ، نوْعnov--

قوْشا هجالی فُعلی fo`la بیچیملی کلمه‏لرده اوْ حرفی اوٌ حرفینه چئوریلیر واگر باغلی هجانین سونو دیل آرخاسی»ح، ه، ع، غ، ء» حرفلر اوْلسا اوْ حرفی اوُ حرفینه چئوریلر: دوٌنیا/دُنیاdünya ، کوٌبره/کُبراkübra ، صُغراsuğra ،--

آچیق اوْ هجاسیله باشلانان کلمه‏لرده اوْ حرفی اوٌ حرفینه چئوریلر: اُدَباüdəba ، اُسَراüsəra ، اُمَراüməra ، عُلَماüləma ، اُجْرتücrət ، اُنـْسیتünsiyət ،--

بعضی عربجه کلمه‏لر عینأ اؤز شکلینده ایشله‏نیر (بعضی دئییشلرده دَییشیک‏لیگه‏ده اوُغراییر): توْهینtohin ، موْجود، مئوجوُدmovcud,mevcud ، موْلا، مئولا.movla,mevla ، نوُحnuh ،--

عربجه تعریف حرفلرینده اوْلان اوْ حرفی توٌرکجه‏ده اوُ حرفینه چئوریلیر: داراُلادب darulədəb،
-
آوروپا دیللریندن آلینما کلمه‏لرین یازیلیشی:
--آوروپا دیللریندن (اینگیلیزجه،روسجا،فرانسیزجا و باشقا دیللردن) آلینان کلمه‏لر عمومی حالدا و بیر نئچه کلمه خارج¬اینده، تام فوْنئتیک یازیلاجاق »لئکسیک، دوْکتور، اوْرتوْقرافی، دیفرانسیئل،هوْموْژئن،پروْفئسور، کاراکتئر،باریْت/ باروُت،
..»، استثنا اوْلان بعضی کلمه‏لر فارسجادا یایقین اوْلان و گوٌنلوک سؤزلره دؤنموش سؤزلر هر ایکی فوْرمادا یازیلیر »انرژی/ائنئرژی، الکتریک/ائلئکتریک، الکترو/ائلئکترو، پُست/پوْست، تلفن/تئلئفون».---آوروپا دیللریندن آلینان کلمه‏لرده، فارسجادا گ و اوُریژینالی G حرفیله یازیلان سؤزلر، توٌرکجه‏ده قQ حرفیله یازیلاجاق(چوخراق بیلیم داللاری)،: آقرونومی (فارسجا: آگرونومی)، قرافیک (فارسجا: گرافیک).
--آلینما اؤزل آدلارداکی «ئو» شکلینده یازیلان حصّه »وْ» سسی کیمی اوْخوناجاق »مائو/ماوْ، چائوشسکو/چاوْشئسکوْ».---آوروپا دیللریندن آلینان و s حرفیله باشلایان کلمه‏لر »اس» حرفلریله یازیلاجاق »اسپورت، استاتیستیک، استاسیون، استارت، استراتئژی، استرئس، استریل، استوْپ، اسوئچره» (دوْغمالاشمیش کلمه‏لر استثنادیر: ایستانبول، ایسفناج).--

ارْکسیز : تورکجه تورکجه

[صفت]
ارکی اوْلمایان، حُرمتسیز (فا:بدون حرمت).
باشسیز، یییه‏سیز

ارْکسیزلیک : تورکجه تورکجه

[آد]باشسیزلیق، یییه‏سیزلیک

اَرکسین : تورکجه تورکجه

[اؤزل آد]اَگه‏من، یؤنه‏تیجی

ارک‏علیشاه/ارک¬قالاسی : تورکجه تورکجه

[اؤزل آد]بوُ بینا بیر مچید قالینتی‏سی اوْلاراق ایلخانلی ابوسعیدین وزیری تاج الدّین علیشاه جیلانی توسّط ایله دوٌزه‏لیب (م 15جی یوٌزیل)

ارکک : تورکجه تورکجه

[آد]
هرجنسین دیشی اوْلمایانی، قادین قارشیتی، کیشی(فا:نر). male
(مج)یئتیشگین آدام (فا: مذکر). masculine
سرت،قارت،گوْبود،قابا.{دیوان لغات تورک ده ایشله نیبدیر، سنگلاخ سؤزلویونده ایشله نیبدیر، بو کلمه ارک (یئتیشمیش، یئتگین) سؤز ایله ایلگیلیدیر}