Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
NATURALIZM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] XIX esrin
cı illerin edebiyyat ve incesenetinde meydana çıxmış burjua cereyanı (bu cereyan ictimai qanunları tebiet qanunları ile eynileşdirir, icti-mai inkişaf qanunlarına etinasızlıq gösterir ve varlığı ancaq zahiri cehetden, olduğu kimi, mexaniki cehetden tesvir etmeye çalışırdı). ["Koroğlu" operasının] ümumi stili klassik stildir, bu stilə yabançı olan hər cür forma-lizm və naturalizm ünsürləri buraya qarış-dırılmamışdır. ü.Hacıbeyov.

NATÜRMÖRT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fr.] Tesviri senetde (esa-sen boyakarlıqda) janr; qrup halında ve ya ayrılıqda çekilmiş cansız şeylerin şekli, resmi. Mənzərə, natürmort, qrafika əsərləri
. sər-gidə mühüm yer tutur.

NAÜMID : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf [fars.] ümidsiz, ümi-dini itirmiş (halda). Candan qəmin içrə na¬ümidəm; Səmşiri-cəfa ilə şəhidəm. Füzuli. Züleyxa gəlib ağlaya-ağlaya əhvalatı Aslana söylədi, o da naümid evə qayıtdı. C.Cabbarlı. □ Naümid etmək (eləmək)
ümidsiz et-mek, ruhdan salmaq, ümidini boşa çıxart-maq, ümidini kesmek. Əliqulu heç kəsə rədd cavabı vermirdi, heç kəsi naümid eləmirdi. S.Rehman. Naümid olmaq
ümidsiz olmaq, ümidini itirmek (kesmek), ruhdan düşmek, elini üzmek. [Qazı Xudayar beye:] Əgər sən-dən bədgüman və naümid olsa idim, heç bu qədər danışmağa durmaz idim sənnən. C.Memmedquluzade. Fərəc yenə naümid ol-madı. Qantemir.

NAÜMIDCƏSINƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf ümidsizcesine,
ümidsiz halda, ümidini itirmiş halda, ruhdan düşmüş halda. Naümidcəsinə cavab verdi.

NAÜMIDLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
ümidsizlik. Naümidlik atəşinə yandım; Billah, bu vücuddan usandım. Füzuli.
Naümidliklə şeklinde zərf
bax na-ümidcəsinə. [Meşedi Əsger] naümidliklə yenə öz evi tərəfə üz döndərib, Qanlıtəpə üstünə qayıtdı. S.M.Qenizade.

NAVAXT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Qazamat, hebsxana. [Polis yasavulu:] Xan, pristav buyurur ki, gələsiniz,
. kəndlinizə zamin olasınız, yoxsa zamini olmasa pristav göndərəcək navaxta. C.Memmedquluzade.

NAVALA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Undan, kepekden hazırlanan mal-qara yemi. Ağa gətirər navala, xanım tö-kər çuvala. (Mesel). [Xelil:] Qovurmanın ləz-zəti elə ondadır ki, tikəni böyük götürüb dəvə navala udan kimi ötürəsən yerinə. N.Vezirov.

NAVALÇA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Yağış, qar suyunun axması üçün damların kenarına qoyulan boru. Eşik divardan asılı duran navalça, ən naşı adamın çaldığı dəf kimi, qeyri-müntəzəm bir səslə danqıldadı. M.Hüseyn. Sallanmış yaşadığım evin navalçasından; Fil dişi, fil xortumu, fil başı kimi buzlar. S.Rüstem. Quşlar uçuryu-vasına fırıl-fırıl; Sırıldayır navalçalar şırıl-şırıl. M.Müşfiq.

NAVAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Toxunma şeylerin kenarma tikilen parça. Navarı olan cecim. Navar tikil-miş kilim.

NAVAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Heyvanı yükledikde beline qoyulan içi küleşle doldurulmuş torba; yeheraltı.

NAVARLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Navar tikilmiş (b ax na-var1). Navarlı cecim.

NAVARLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Beline navar qoyulmuş (bax navar2). Navarlı at.

NAVIQÄSIYA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.]
Gemiçilik, deniz-çilik.
İlin, yerli iqlim şeraitine göre gemilerin hereket etdiyi dövrü. Naviqasiya qurtardı.
Geminin getdiyi yolu hesablamaq ve onun denizde olduğu yeri müeyyenleşdir-mek üsullarından behs eden elm. Naviqasi-yadan dərslik.

NAVIQÄTOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[lat.] Naviqasiya (
cü me-nada) mütexessisi.

NAY : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax ney. çalınmaqda şeypurlar, naylar; Ucalmaqda ləşkərdən urraylar. M.Ə.Sabir. Oynatdı məni həm dəfə, həm nayə bizim qız! Baxmaz nə o dünyayə, nə bu dün-yayə bizim qız. Ə.Nezmi.

NAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
özünü beyendirmek, istetmek meqsedi ile edilen saxta, süni here-ket; şive, işve, qemze. Belə işvə, belə qəmzə, belə naz; Belə qamət, belə gərdən olurmu? Q.Zakir. [Mirqasım:] Matanda naz və şivə əsla yox idi. çemenzeminli. □ Naz eləmək (qılmaq, satmaq, göstərmək)
nazlanmaq, ezilib-büzülmek, naz ve işve etmek. Bir belə cavanın ağlı kəm olsa; Baxasan ki, sevgisinə naz eylər. M.P.Vaqif. Hərçənd xublərdə bu adətdi, naz olur; Sən tək və leyk naz qılan yar az olur. S.Ə.Şirvani. Qızlardan birisi naz sata-sata həkimə bir şey anlatmağa başladı.
Mir Celal.
B a x naz-nemət. [Nesir] istəyəcəkdi ki, qardaşı kimi naz və nemət içində yaşasın. S.Hüseyn. Ata-ana nazı ilə böyümüş Budaq indi çox şeyə tamarzı qalırdı. Ə.Veliyev.
məc. Nazenin, nazlı qız menasında. Qızdı, nazdı, min tümən azdı. (Mesel). [Nigar xanım:] Düşər daşın, qalar leşin; Dağlar, üç nazı neylədiz?! "Koroğlu".
özünü beyenmeyen kimi gösterme, bir şeyi qebul etmek üçün özüne yalvarmağa, xahiş etmeye mecbur etme (adeten "ele-mek" feli ile). Naz eləyir, alacaq.
[Sultan bey:] Yaxşı, yaxşı, naz eləmə, bilirəm ki, ürə-yində sevinirsən. ü.Hacıbeyov.
Şıltaq, erköyünlük. □
..nazı ilə oyna-maq
..dediyini elemek,
..isteyine emel etmeye, her telebini, şıltağını yerine yetir-meye çalışmaq. Uşağın nazı ilə oynamaq.
[Selime:] Mən sənə ana olmuşam, bacı ol-muşam, həmişə sənin nazınla oynamışam. Ə.Haqverdiyev. [Vahidov:] Şöhrət də övlad kimidir, Fizzə, olmayanda qüssəsini çəkirsən, olanda gərək nazıyla oynayasan. Ə.Memmed-xanlı. Nazını çəkmək
çox ezizlemek, her eziyyetine dözmek, her isteyine emel etmek. Gözün gər içsə qanım nazını çəkmək müna-sibdir. S.Ə.Şirvani. [Atabala Arazın] hər na-zını çəkir, hər şıltağına dözür. A.Şaiq.
Nazla şeklinde zərf
ezile-ezile, naz eleyerek, naz ve qemze ile, nazlı-nazlı. Nazla danışmaq. Nazla yerimək.
Qərq olsun ya-şıla, ala sərasər; Naz ilə sallana-sallana gəlsin. Q.Zakir.
0 Ozünü naza qoymaq
ezilib-büzülmek, eda göstermek, naz elemek. Qızlar Güldanə-dən oxumasını xahiş etdilər. O, əvvəlcə özünü naza qoydu, razı olmadı. Ə.Veliyev.

NAZBALINC : Azerbaijani Explanatory Dictionary

NAZBALIŞ(I) is. İçinde te-
mizlenmiş, yumşaq quş tükü olan balış (yas-tıq). [Ata] irəli gəlib süfrə başında salınmış döşəkcə üstə oturaraq, arxasına qoyulmuş nazbalışa söykənir. H.Sarabski. Onun qara, qıvrım və qalın saçları nazbalınca sərilmişdi. S.Rehimov.

NAZBARI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. mus. Ağır-ağır oynanılan Azerbaycan oyun havalarından birinin adı. Nazbarı deyil ki, yeniyetmələr süzsün, Pər-zad xala bacarmasın! Mir Celal.

NAZƏNDƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax nazənin. Nazəndə dilbər. Nazəndə yar. Nazəndə gözəl. // Şairane teş-behlerde. Bu sualı verir mənə nazəndə bahar. S.Vurğun. Məhəbbətim səndə, könlüm sən-dədir; Bahar nə nazəndə, nə nazəndədir. N.Refibeyli. Boz dağları meşə örtdü, sahil-ləri gül; Bağ-bağçaya şeh çilədi nazəndə sə-hər. Ə.Cemil.

NAZƏNIN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.] şair. Nazlı, işvekar, cilveli; ince ve gözel. Sorma, heç sorma, nazənin Xavər; Məni məhv etdi iztirabü kədər. H.Cavid. [Geray:] Günəş öz aləmində seyr edəli; Görməmiş böylə nazənin gözəli. A.Şaiq. Doğrusu, belə bir nazənin sənəmin sumkası-nın boş olmasına insafım yol vermədi. Ə.Haq-verdiyev. // İs. menasında. Ey nazənin, bu gen, geniş dünyada; Namusu əğyarə satmaq nədəndir? Qurbani. Bu gün, bayram günü səhni-çəməndə; Gördüm nazəninlər xürrəm oturmuş. Q.Zakir. Salon. Qabaq sırada əylə-şib bir nazənin; Əynindəki paltarı alışdım-yandımdandır. R.Rza. // Gözel, letif, mela-hetli. // Naz ve nemet içerisinde böyümüş, naz ve nemete alışmış.

NAZƏNIN-NAZƏNIN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf İnce-ince,
nazla. Nazənin-nazənin edərsiz avaz; Ruh tazələnir, olur sərəfraz. M.P.Vaqif.

NAZIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.]
Qalın, yoğun olma-yan; ince. Nazik kitab. Nazik təbəqə.
Maya nazik göy adyala bürünərək yuxulayırdı. M.İbrahimov.
Yüngül, zerif materialdan hazırlanmış, qalınlığı az olan. Nazik şüşə. Nazik parça.
Bibixanım
. nazikstəkanda kişiyə çay süzdü. B.Bayramov. // En etibarile, hecmce kiçik olan, kiçik daireli (yoğun müqabili). Nazik məftil. Nazik sap.
Yelkənin dörd tərəfində vurulan nazik dirəklərdən işıqlı fanuslar asılmışdı.. M.S.Ordubadi.
.Külək ağacların ancaq nazik budaqlarını tərpədirdi. H.Seyid-beyli. // Yüngül (qalın müqabili). Nazik pen-cək. Nazik paltar.
Firəngizin əynində nazik kofta vardı. B.Bayramov.
məc. İnce, zerif, qeşeng, gözel. Nazik bilək. Nazik barmaq.
Ağ nazik əlinlə bir dəstə bağla; Tər buxaq altında düz bənöv-şəni. Qurbani. Cismin nə nazikdir gül bədən kimi; Bir xoş qoxun gəlir yasəmən kimi. M.P.Vaqif. // məc. Zeif, yüngül. Gün yavaş-yavaş batmaqda idi, nazik yel əsirdi. N.Neri-manov.
Arıq, cansız, cılız, zeif. Qazızadədən sonra ucaboylu, qara, qıvrımsaçlı, nazik və arğazvücudlu Ənvər Rəşidli xitabət kürsü-sünə yaxınlaşdı. S.Rehimov.
məc. İncetebietli, edebli, nezaketli, ince. [Deli Teymur:] Hacı ağanın qarnının böyük-lüyünə baxma, mirzə! Təbiətcə nazik adamdır. H.Nezerli. [Doktor] şıq geyinmişdi, rəftarı mülayim və nazik idi. çemenzeminli.
məc. İnce. [Qız:] Dik-dik gözlərimin içinə baxaraq əvvəlkindən daha oğrun və na-zik təbəssümlə dedi.. H.Nezerli. Gəldiyev ilə [Vahidin] arasında keçən ildən bəri davam edən nazik bir mətləbi oxucular bilməlidirlər. Mir Celal. [Semed] öz nadanlığından və bu cür nazik mətləbi belə gec düşündüyündən özü-özünə acıqlandı. B.Talıblı. ◊ Nazik damarını bilmək (tanımaq)

birinin xasiyyetine, zeif cehetine inceden-inceye beled olmaq, yaxşı bilmek. Gülsəhər ərinin nazik damarını bilirdi. Ə.Veliyev.

NAZIKANƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [fars.] Nazik, ince bir terzde, nezaketle, medeni, edebli şekilde, incelikle. Nazikanə rəftar etmək. Nazikanə qəbul etmək.

NAZIKBALDIR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Sünbüle benzer çiçek qrupu olan süpürge tipli bitki cinsi. Nazikbaldır cinsinin
. çiçək qrupu sünbülə bənzər süpürgə tiplidir. Sünbülcükləri
5 çi-çəklidir. H.Qedirov.

NAZIKBEL(LI) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Beli nazik, incebel(li). Nazikbel qız.
[Budaq:] çavıstandan uzun-boy, nazikbel bir arvad, iki uşaq çıxıb bizə tərəf gəldilər. Ə.Veliyev.