Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

NIVAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [lat.] Qarlı, soyuq. Nival iqlim.

NIVXLƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Amur çayının aşağı terefinde ve Saxalin adasında yaşayan xalq (gileklerin köhne adı).

NIYABƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Vekillik, naiblik.

NIYAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] klas.
Yalvarış, yal-varma, merhemet isteme, rica. □ Niyaz et-mək (qılmaq)
yalvarmaq, merhemet iste-mek, temenna etmek.
köhn. Allah yolunda verilen şey, nezir, sedeqe. Niyaz vermək.
Dua və niyazdan bir nəticə çıxmadığını görən Məşədi Qulu ikinci arvad almaq sevdasına düşmüş.. T.Ş.Simurq.

NIYƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Ne üçün?", "ne sebebe?", "neye göre?" menalarında işlenen sual evezliyi (bezen "niye göre?" şeklinde işlenir). Niyə dünən gəlmədin? Niyə bu işə razı oldun?
[Telli:] Nə üçün, ay xanım, niyə elə danışır-san? U.Hacıbeyov. [Kazım Kerbelayıya:] Niyə gözünü-zadını ağardırsan? Səndən qor-xan yoxdur! çemenzeminli.

NIYYƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Meqsed, meram, qesd. Oxumaq niyyəti var. Niyyətini demək. Ov niy-yətində olmaq.
Niyyətin hara, mənzilin də ora. (Ata. sözü). [Ferraşbaşı:] Bəli, Hacı Rəcəb-əli Ağa Mərdan və Ağa Salmanın niyyətini duyub, şahzadəyə bildirmişdi. M.F.Axund-zade. □ Niyyət etmək (eləmək, qoymaq)
bir iş görmek arzusunda, meramında olmaq. [Sitare:] Gəl toyumuz barəsində niyyət elə-yək, gedək bayıra, qulaq asaq, görək kim nə eşidər. C.Cabbarlı. [Ferec:] Yox, niyyət elə-mək azdır, Fizzə xanım, gərək ümumi iş uğ-runda mübarizə edəsən! Ə.Memmedxanlı. Niyyətdən düşmək
bir işi yerine yetirmek fikrinden el çekmek, meramından vaz keç-mek. [Əsger bey:] Heydər bəy, bu niyyətdən düş, mənə bir on beş gün möhlət ver, mən sənə toyxərci hazır edim. M.F.Axundzade. Niyyəti yerinə gəlmək (baş tutmaq)
arzu-suna çatmaq, meramına, meqsedine yetmek.
Tale atanın xətrini sındırmadı, Kərimbəyin niyyəti yerinə gəldi. Mir Celal.
..niyyətinə düşmək
bir şeyin qesdinde olmaq, bir şeyi meqsed kimi qarşısına qoymaq, özüne meq-sed etmek. [Xelil] o zaman Xədicəyə rast gəl-miş, evlənmək niyyətinə düşmüşdü. çemen-zeminli.
Niyyətlə şeklinde zərf
..meqsedle,
..arzusu ile, qarşısına meqsed qoyaraq (esa-sen, "o", "bu" işare evezlikleri ile işlenir). Girdim bağa üzümə; Tikan batdı dizimə; Niy-yətlə evdən çıxdım; Yar göründü gözümə. (Bayatı). Lotular bu niyyətlə evdən çıxıb pad-şahın imarətinə tərəf gəlməkdə oldular. "Aşıq Qerib". [Mozalanbey:] Mən Qafqazı səyahət edirəm və bu niyyətlə Gəncəyə gəlmişəm. Ə.Haqverdiyev.

NIYSAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [sür.] Aprel (canlı dilde "ley-san" şeklinde işlenir). Niysan yağışı. // Niy-sanda yağan yağış.

NIZA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn. çekişme, mübahise, tutaşma, küsüşme, qovğa, ixtilaf. Firqələr təş-kil edilmiş anbaan; Olmamış əskik niza heç bir zaman. H.Cavid. [Aslan:] Ər ilə övrət arasında birlik olmayıb, niza, nifaq olarsa, onların övladları necə ittifaqa, ittihada nail ola bilərlər? İ.Musabeyov. □ Niza etmək (eyləmək)
mübahise etmek, behsleşmek, küsüşmek, dalaşmaq. Canı canan diləmiş, verməmək olmaz, ey dil; Nə niza eyləyəlim, ol nə sənindir, nə mənim. Füzuli.

NIZAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Qayda, tertib, üsul. Nizam yaratmaq,
.Hacı Məcid Əfəndi cümə məscid mədrəsəsinin nizamını pozdu. C.Memmedquluzade. □ Nizam qoymaq
qayda-qanun yaratmaq. [Mirze Rza Ferhada:] İranda dəmir yol çəkmək istəyirdin, İranda nizam qoymaq istəyirdin. C.Cabbarlı. Nizama düşmək
qaydaya düşmek, yoluna düşmek. Kasıb kəndçilər firqəyə yazılırdılar, fəqət işlər hələyaxşı bir nizama düşməmişdi. E.Sultanov. Nizama salmaq (qoymaq)
qaydaya sal-maq, tenzim etmek, qayda yaratmaq, yoluna salmaq. Tələbə məclisi nizama saldı, lakin söylənən sözlər heç kəsi kafi dərəcədə məm-nun etmədi. çemenzeminli. [Mirze Sadıq:] Əvvəllər şah özü məmləkəti nizama salmaq istəyirdi. C.Cabbarlı. Nizamdan düşmək
dağılmaq, pozulmaq, seliqeden düşmek.
Sıra, cerge, sef, düzülüş. □ Nizama
durmaq
sıralanmaq, cergeye durmaq, sef
bağlamaq. Yenə düşmən gəlib nizama durdu;
Naçalnik mat qalıb boynunu burdu. "Qaçaq
Nebi".
Nizamla şeklinde zərf- müeyyen qay-
dada, müeyyen üsulla, tertibatla, düzgün sıra
ile, sistemle. Kitabları nizamla düzmək. 0a-
girdləri nizamla oturtmaq.
Yenə öz sürünü
nizamla düzüb; Baş alıb gedirsən hayana,
ceyran? S.Vurğun.

NIZAMI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
Düzgün, tertibli, mü-teşekkil, müntezem.
Ardıcıl herbi hazırlıq keçmiş. Bir dəfə bizə əmr etdilər ki, orduda aşpaz olanlar bir tərəfə, nizami soldatlar isə başqa tərəfə keç-sin. S.Veliyev. □ Nizami qoşun
ardıcıl herbi hazırlıq görmüş ve möhkem herbi teş-kilatı olan daimi qoşun. Hər tərəfdə fədai və nizami qoşun nəfərləri intizamı qoruyurdu. M.İbrahimov.
Herbi, esgeri, resmi. Nizami geyim.
Onun ayağındakı uzun-boğaz çəkmələr, əy-nindəki nizami pencək
. varlığının ayrılmaz bir parçası idi. M.İbrahimov.

NIZAM-INTIZAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Müeyyen edil-miş qayda, üsul, qayda-qanun. İşdə nizam-intizama riayət etmək.
Qabaq cərgələrdə nisbətən nizam-intizam vardı. S.Rehman. Ey oğul, bil ki, adi adamların işlərində müəy-yən bir qayda-qanun, nizam-intizam olmaz, onlar bir şeyin vaxtı olub-olmadığına fikir verməzlər. "Qabusname"

NIZAMLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Nizamlamaq"danf.is.

NIZAMLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Nizama salmaq, qay-daya salmaq, müeyyen sistemle düzmek.

NIZAMLANMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Nizamlanmaq"dan f.is.

NIZAMLANMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Nizama salınmaq, müeyyen qayda ve sistemle tenzimlenmek.

NIZAMLAYICI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Nizama salan, qo-yulmuş nizamı, qaydanı heyata keçiren. Küçə uzunu təhlükəsizlik xətləri çəkilir, habelə nizamlayıcı milis nəfərinin budkası və işıq fənərlərinin sütunları qoyulur. (Qezetlerden).
tex. Mexanizmin düzgün işlemesini av-tomatik suretde temin eden qurğu. Nizam-layıcı boru.

NIZAMLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

B a x nizami. [Memmed-hesen ağa:] Rusiyyə ilə,
dedi,
anlaşmaq lazımdır, vaxta ki, özləri də buna müştaqdır, böyük məmləkətdir, nizamlı qoşunu var. çemenzeminli.
İntizamlı, nizam ve intizama, qoyulmuş qayda-qanuna ciddi riayet eden. Nizamlı şa-gird.

NIZAMNAMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. nizam ve fars. name] Her hansı bir şeyin icrası ve tetbiqi üçün mü-eyyen üsul ve qaydalar; qanun, qerar, emr-name. Nizamnamə üzrə hərəkət etmək. // Her hansı teşkilatın fealiyyetini, quruluşunu mü-eyyen eden qanunlar toplusu; esasname. Par-tiya nizamnaməsi.
[Neriman Nerimanov:] Azərbaycan dram cəmiyyətinin yaradılması haqqında məsələ qaldırılır, lakin çar höku-məti nizamnaməni təsdiq etməyə razılıq ver-mir. Ə.Haqverdiyev.

NIZAMSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf
Seliqesiz, qay-dasız, qarmaqarışıq. Nizamsız ev.
Qız saçı, başı nizamsız özünü bayıra atır. H.Sarabski. Elə həmən gün Ulkər; Açaraq dolabları; Töküb yerə nizamsız; Düzülmüş kitabları. B.Vahabzade.
Perakende, dağınıq, qeyri-müntezem. Nizamsız qoşun.
Iraq və Bağdad qoşunu bütün qərargahını və ərzaq şeylərini, silah və yük mallarını buraxıb nizamsız vəpozğun bir surətdə qaçmışdı. M.S.Ordubadi. Canım, heç başsız da iş yaranarmı? Nizamsız ordu-nun mənası varmı? S.Vurğun.

NIZAMSIZLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Tertibsizlik, qayda-
sızlıq, seliqesizlik, qarı-şıqlıq, dağınıqlıq. Səltənət dərsə gedəndən sonra bəzən evdə nizamsızlıq olurdu. Mir Celal.
Qayda-qanunsuzluq, herc-merclik, qar-maqarışıqlıq, intizamsızlıq. Bir neçə vaxt kəndə böyük nizamsızlıq düşmüşdü. N.Neri-manov. // Qanun ve nizama zidd hereket. □ Nizamsızlıq etmək
qayda-qanunu poz-maq, qarışıqlıq salmaq. Hər kəs nizamsızlıq etsəydi onu cərimə edərdilər. H.Sarabski.

NIZƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] köhn. Uzun ağaca keçiril-miş ucu şiş, deşici qedim silah; cida, mizraq. Qarovul çiynində nizə o tərəf-bu tərəfə gəzir və bəzən nizəsinə söykənərək mürgüləyirdi. M.S.Ordubadi. Ogündən şair Afaq ilə bəra-bər bağçalarının torpağını insan qanından, paslanmış nizə, qalxan və qılınc parçaların-dan təmizlədilər. Ə.Memmedxanlı. // Süngü.

NIZƏÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Nize ile vuruşan; nize gezdiren, nize ile silahlanmış esger.

NIZƏLƏMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Nizelemek"den f.is.

NIZƏLƏMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Nize ile vurmaq, nize ile deşmek.
◊ ürəyini nizələmək
bax ürək.

NOGUL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İçerisine keşniş tumu qoyul-
muş xırda, üstü kele-kötür, yumru şirni növü. Xalq batıbdır noğla, şəkərə, qəndə; Bizim evdə axta zoğal da yoxdur. M.P.Vaqif. Iyirmi-otuz adam qız evində yeyib-içib, hərə cib yaylığına yarım girvənkə noğul, şirni, konfet, qənd bağ-layıb götürüb gedirlər. R.Əfendiyev.