Multilingual Turkish Dictionary تورکجه

سوُمباتا : تورکجه تورکجه

[آد،فا]سورته‏رک بیرسرت سطح و اوٌزئیی پاریلداتماق و صافلاتماق اوٌچون اوْلان آلت (فا:سمباده)

سوُمر /سوُمئر : تورکجه تورکجه

[اؤزل آد]اسکی¬تورک¬آدلاریندان،اوغلان¬آدی (فا:إ)

سوُمر/سوُمرلر : تورکجه تورکجه

[اؤزل آد]سومرلر میلادان5000 ایل اؤنجه بین‏النهرینه گلمیشلر و بؤیوک امپراتورلوق قورموشلار، سومرلرین اؤنملی شهرلریندن اوُر، اوُروک، ائرئخ، ‏نیپور، کیش،لاقاش،‏لارساشهرلرینه¬اشاره ائتمک اوْلار،سومرلرین دؤنَمینده هله تک تانری‏لیق دینلری میدانا گلمه میشدی، و سومرلر اوْ بیری خلقلر کیمی (ایلام، هوری، کاسسی، اورارتو، …) بوُت¬پرست ایدیلر،سومرلرین¬دینی بیر طرفدن اسکی تورک شامانیزم اینی و آیری طرفدن زرتوشت‘یزمین روٌشئیم‏لرینی و قایناقلارینی خاطرلادیر، سومرلرده هر شهرین مستقیل تانریجاسی اولدوغو حالدا بوتون سومرلرین اوٌچ واحد تانری‏سی وارایدی
آنو: گؤی تانریسی.
بئل: یئرتانری‏سی.
آآ: درین دره یییه سی، یئنه¬ده سومرلرین بؤیوک رب النوع‏لاریندان نه نه آدلی بیر ایلاهینی آد آپارماق اوْلار، سومرلرین شهر بؤیوگو «پاتئسی» آدلانیردی، چوخ عالیملرجه مصر، یونان، روم، مدنیت‏لری سومر مدنیتیندن تؤره‏مه دیر، سومرلرین بشریته وئردیگی ان اؤنَملی شئیلری بئیله سیرالاماق اولار:
بشریتین ایلک قانونلاری میلاددان 2600 ایل اؤنجه سومرلر طرفیندن یازیلمیش، اوُر شهری عدلیه سند‏لری «آنا ایتی¬شوُ» قانونلار مجموعه سی، «اورکاجینا کتیبه‏لری» معامله و ارثلیک، هبه، بوشانمایا عاید قانونلاری گؤسته‏ریر.
شفاهی دانیشیق دیلینی یازیبلار و چیوی (میخی) الفباسینین اساسلارینی قویاراق بو خطین کشف اوْلماسیندا بؤیوک رول اوْیناییبلار.
طب، هئیأت و مختلف صنایع ده ایلک آددیم‏لاری آتیبلار.
گئجه گؤندوزو 24 ساعاتا و هرساعاتی 60 دقیقه‏یه وهردقیقه‏نی 60 ثانیه‏یه بؤلمک سومرلرین یادگاریدیر.
دایره‏نی 360 درجه‏یه بؤلمک سومرلره عایددیر.
بیر سیرا مئتال‏لارین کشفی، اؤرنک اوچون آلومینیوم، قالوانیزه مادّه‏لرین ایشلَتمه‏سی سومرلره عایددیر، سومرلر م ق2015جی ایلده ایلاملار طرفیندن آرادان گئتدیلر و بیر سیراسی آذربایجان یول ایله اوْرتاآسیایا قاییدیب و بیر سیراسی‏دا سامی‏لرین ایچینده اریدیلر؛ بو مطلبه اشاره ائتمه‏لی ییک سومر کلمه‏سی اَکدلرین طرفیندن بو قوما وئریلن آددیر و اولار اؤزلرینه kiengi (r) کی ائن‏گی (ر) دئییردیلر، آیدیندیرکی سومرلرین شامان دینینه ایناندیقلاری اوچون بو آدلا تانینیبلار و شامااینی سومرجه ده، دین بؤیوکلرینه دئییله‏رک بو کلمه سومرجه کؤکلو کلمه ساییلیر، بو کلمه بیر چوخ تورک ائللری آدی کیمی ار سؤز ایله دوزه‏له‏رک شامان دینینه عاید اولان انسانلارا اشارتدیر، جالیبدیرکی ار اکی سومرلرین اؤز آدلاریندا‏دا گؤزه دَییر«کیئنگ+ ار، کیئینگر،کینگر،کنگر»،سوُمئرلرین¬اصلی¬آدلاریلا توٌرکلرین کنگر طایفاسی آدی آراسیندا بنزرلیک اینانیلمازدی و مسلما بوُ یؤنده درین آراشدیرما یارارلی اوْلاجاقدیر، البتده آراز اوْغلو اؤز کتابیندا سومرلرین گؤنئی طرفینده اوْلان بصره کؤرفزینه، کنگر خلیجی آدینی وئریبدیر

سوُمَرجه-یئرآدلاری : تورکجه تورکجه

[اؤزل آد]آذربایجاندا بیر سیرا یئر آدلاری واردیرکی اوْنلارین تلفظ و اؤزللیکله خالق دیلینده سؤیله نیشلرینه باخاندا انسانی درین دوٌشونجه یه دالدیریر، چونکی بوکلمه لری ایندیکی سؤزجوکلرله معنالاماق ممکن دگیلدیر و یالنیز سومر، اوُرارتو و اوْنلار کیمی التصاقی دیللی قوْملاردان قالان اؤزل آدلارلا ایضاح اوْلونا بیلیر و سؤیله نیش طرزلری اوْنلارین تانری، تانریچا و کرال آدلاریلا اؤرتوشور، بوُ آدلارین نئچه¬سینه اشاره اوْلاراق یئری گلدیکجه آیری بؤلوملرده ده اشاره اوْلوناجاق: سوُمَرین یئر آدی، سومر سؤزیله عینیدیر، ناپیشتا کندینین آدی ایلاملاردا ناپیرتو و سومرلرده اوُت¬ناپیشتیم سؤزونه اوُیماقدادیر،گال¬کندی عینا سومرجه¬ده واردیر، ائرئشکیگال (یئر التی تانری سی)،لوُگال¬باندا (گیلگَمیش¬ین تانری¬سی)، نَرگال(اؤلولر تانری سی)، نینگال (گونشین آناسی و آی تانری¬نین خانیمی) سؤزلر¬ینده گال سؤزونو گؤرمک اوْلار، یئنه ده ماخ سؤزو ائلگاماخ (تاپیناق) سؤزونده گؤرمک اوْلار، کاللا سؤزو بیر آیری یئر آدلارینداندیرکی ساده جه سومر سؤزلرینده تایی واردیر، بو کلمه¬ سومئرجه ایرکاللا سؤزونده و یئنه ده تکلیکده ایشله نیبدیر و یئر آلتی دوٌنیاسی معناسیندادیر، آیریجا گال/قالgal سؤزوده بوْل و اوُلو معناسیندا گلیبدیر، یئنه ده سومرجه ده قالاق‌ kalag سؤزو قالاق و قالین آنلامیندادیر بو کلمه لری قارشیلادیقدا ائله سانیلیر کاللا سؤزو همان قالا کلمه سیدیر، پولادقایا گالا سؤزونو عینا قالا مفهوموندا بیلیر، بوُنلارین یانیندا اوُر/اوُروک سؤزو شهر معناسیندا سوُمرلرین باشکندی اوْلوبدور، بوُنلارا تای تموز (باهار تانری سی)، شاماش (گونش تانری سی)، آیا (شاماش تانری نین سئوگیلیسی)، ائلاماکو (آغاج...)، ماشوُ/میشوْو (گونشین باتدیغی یئر، داغ)، دیلموُن (سومرلرین جنتی)، کی(یئر)، ماقان magan (سومرلرین باتی سیندا یئر آدی)، نئدوُ/نئتی (یئرآلتی دوٌنیا بکچی سی)، سین (بؤیوک نجوم تانری سی) کیمی کلمه لره اشاره ائتمک اوْلار 205،66،62،116}

سوُمر ¬دیلی : تورکجه تورکجه

[اؤزل آد]پروتوتورک¬دیللری¬آراسیندا ان¬چوخ¬آراشدیر¬مالار سومر دیلی اوٌزه¬رینده اوْلوب،بو سببه بوتون¬پروْتو-توٌرک دیللرینی تانیماق اوٌچون و اؤزللیلکه قوْنشو قوملار کاسسی، لوللوبی، قوتتی، ایلام (انزان)، اوْرارتو، هیت، هورری (میتاننی)، ماد، ماننا دیللرینی تانیماق اوٌچون سومرلرین دیلی چوخ بؤیوک و اصلی اؤرنک اوْلابیلیر، اوْرال آلتای دیللری‏نین اؤزل‏لیکلری‏نی سومر دیلی اوٌزه‏رینده آشاغیداکی صورتده سیرالاماق اوْلار:
آدلارین حاللانماسی: سومرلرده یؤنلوک حال اکی «دا» اوْلوب وایندیکی تورکجه¬ده «آ،ه» اوْلوبدور، یئرلیک، چیخیش¬‏لیق اکلری «دا، دان» اکلری عیناً سومر دیلینده ایشله¬نیردی، اؤرنک اوچون «ایندیکی قاپی دان سؤزو؛ سومرجه ده قا-تا سؤیله‏نیردی و بونا تای، قاپی‏نی؛سومرجه قا-نی، قاپی یا: سومرجه قا-یا، قاپی کیمی: سومرجه قا-گیم، قاپی‏نین: سومرجه قا-نا (ق)، قاپی دا: سومرجه قا-تا».
سومر دیلینده «ک، آن» اکلری ایندیکی کیمی ایشله‏نیردی (اوُر، اوُروک: شهر، ارک/ اوٌز، اوٌزوک: سوقوشوٌ؛ ائشو: ائشیتمک، ائشتوک: قولاق؛ توُرو: دوغماق، توروک، تیریک: دیری؛ ائموک: اممک آلتی؛ سیلیک: تمیز، آری؛ ار: آردیجا گئتمک، ارن: آردیندان گئدن.
فعللرین چکیمی (تصریفی): د حرفی (توُ: دوْغماق، تودو: دوْغدو.
فعلدن آد دوٌرزَلدن اک، «م»، توُ: دوْغماق، توُم: وئرمه، تؤره‏مه، نسیل وئرمه/ توُمو: اوشاق، نسیل.
ساییلار و مرکّب ساییلار: بو گون بوتون التصاقی دیللرده تحلیلی دیللرین ترسینه اوْلاراق اوْن دان ییرمی‏یه قدر سایی¬‏لار اوْ بیری مرکب سایی‏لار کیمی اوّلجه بؤیوک رقمی اوخونور و سوْنرا کیچیک رقم گلیر (ایلکجه اوْنلوق وسونرا تکلیک) اؤرنک اوچون: اوْن بیر، اوْن ایکی، حال بوکی تحلیلی دیللرده اوْن دان ییرمی‏یه قدر سایی‏لار اوْ بیری مرکب سایی‏لارین ترسینه اوخونوللار: (فارسجادا: یازده، دوازده اوْ بیری سایی‏لارین ترسینه دیر: بیست ویک وبیست ودو، اینگیزجه دهfifteen twentyfive) سومر دیلینه باخدیقدا ایندیکی توٌرک دیلینه اویقون اوخونوردو: اوُ اوُش= اوْن اوٌچ/ اوْ مین (اوْ ایمما) = اوْن ایکی
سیرا سایی‏لار: ایندیکی توٌرکجه ده، «اینجی، اوٌنجو» سیرا سایی‏لارین علامتی دیر (بیرینجی، اوٌچونچو) خالق دیلینده یم اکی ده بعضاً آرتیریلاراق سیرا سایی دوٌزه‏لیر (بیریمینجی، اوچومونجو)، سومر دیلینده «کم، کوم» اکی ایله (خالق دیلینه بنزه‏یه‏رک) سیراسایی دوزه‏لیردی: اوُش کوم: اوچونجو، البته ایندی ده توُوا تورکلری ایچینده «کی، کو» اکلریله سیراسایی دوٌزه‏لیر
اسکی پروْتوتورک دیللرینده چوخ کلمه‏لر ایندیکی کیمی ایشله‏نیردی، بو کلمه‏لره کتابین لازیم اولان یئرلرینده اشاره اولوناجاق

سوُ‏ مرجیمه‏یی : تورکجه تورکجه

[آد،بیتگی]سوُ مرجیمگی‏گیللردن، سوُ اوٌزونده یئتیشن اوٌزن بیر بیتگی (فا:نوعی‏گیاه). lemna ‏

سوُ مرجیمگی‏گیللر : تورکجه تورکجه

[آد،بیتگی]بیرچنکلی بیر بیتگی فامیلی، اؤرنک: سوُ مرجیمگی (فا:تیره ای از‏گیاهان). juncaceae

سومر-کند/سومرکنت : تورکجه تورکجه

[اؤزل آد]موُغول یوٌروشو زامانی سککیزایل مُحاصره¬اوْلونان¬وایدیل¬چایی¬نین اوْرتابؤلومونده شهرآدی

سوُمرمری : تورکجه تورکجه

[آد]باخ: قایماق داشی

سوُمرین : تورکجه تورکجه

[آد]اردبیل‘ین¬دیجویجین¬کندیستانینداخیاو یولونوندابیریئر(*4000/تو) (قوْ:ثُمرین){باخ:سومرجه}‏‏

سوُمسوق : تورکجه تورکجه

[آد]یوُمروق، یوُمروقلا ووُرما

سوُمسوقلاماق : تورکجه تورکجه

[تاثیرلی ائیلم]یوُمروقلا ووُرماق.{دوٌمسوک› سوٌمسوک}

سوُمقاییت : تورکجه تورکجه

[اؤزل آد]جمهوریآذربایجان شهرلریندن و خزر ساحیلینده باکی دان سوْنرا ان بؤیوک شهری ساییلیر {بعضی‏لری سوُمقاییت سؤزونون کؤکونو بیر داستانا و سوُم آدیندا بیر شخصه باغلاییرلار و گویا بیر قیْز، سوُ دالیسیجا گئدن سئوگیلیسی سوُم آدلی شخصه قاییت دئیه‏رک بوُ کلمه دوٌزَلیبدیر، البتدّه بو سؤزون درین معنالی اوْلماسی شُبهه‏لیدیر؛ سوُم و سوُما سؤزو آذربایجان یئر‌ آدلاریندا تانینمیش آددیر، و قایی لاردا اوْغوزلارین بیر بؤلومو اوْلاراق تانینیر و بو کلمه لرین بیرلَشیب یوُوارلاق لاشماسیلا بو کلمه دوزه¬لیر: سوما+قایی+ایگید/ سوُم+ قایی+ایت/سومقاییت: قایی ایگیتلرینین مقدس مکانی}