Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
MÜZƏYYƏN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Zinetlenmiş, be-
zenmiş, bezek verilmiş; zinetli, bezekli. Rəngarəng gül, giyah ilə müzəyyən çəməndə iki çadır qurulmuşdur. M.F.Axundzade. Ota-ğın iki üzbəüz tərəfi döşəklərlə müzəyyən idi. T.Ş.Simurq. □ Müzəyyən qılmaq
bax müzəyyən etmək. Kövkəblər! Ey səmanı müzəyyən qılan nücum; Etmişdir o yerlərə seyli-qəm hücum? M.Hadi. "0ərqi-rus"un səhifələrini əsr və zəmanəmizin şüəra və ədib-ləri öz gözəl və abdar əşar və kəlamları ilə müzəyyən qılırlar. F.Köçerli. Müzəyyən et-mək
bezemek, zinetlendirmek, bezek vur-maq. Fitrətyolunu müzəyyən etdi; Uzün şəmi ilə rövşən etdi. Füzuli. [Nesir bey:] Təvəqqe edirəm, birinci badəni içək məclisimizi mü-zəyyən edən iki gözəl xanımların sağlığına. M.Əliyev.

MÜZİKL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ing.] Estrada teatr növü.

MÜZLİM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] klas.
Qaranlıq, zül-metli. Müzlim bir gecə.
Mechul, şübheli, qaranlıq. O məni özü ilə bərabər, sanki bildiyim və tanıdığım bu dünyadan daha müzlim, daha çirkin bir dün-yaya sürükləyirdi. M.S.Ordubadi. Gənc qız bu alaqaranlıq otaqda müzlim kölgələr ara-sında doğma anasını belə Əminə ilə qarışıq salırdı. Ə.Əbülhesen.

MÜZTƏRİB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] klas. Sıxıntı ve izti-rab içinde olan; çox teşvişli, rahatsız, nara-hat, iztirablı. Müztərib könül (qəlb).
Qoca tarzən Cavadın arvadı müztərib (z.) halda tez-tez qapını açıb küçəyə baxırdı və ah çə-kərək otağa qayıdırdı. Ə.Haqverdiyev. Müz-tərib muzdur vaqonların pəncərələrinə baxa-baxa vağzalın axır başınacan getdi. S.M.Qe-nizade. [Qurbaneli] sakit və müztərib oğluna baxır. H.Nezerli. □ Müztərib etmək
iz-tiraba salmaq, rahatsız etmek, teşvişe salmaq. Bu hal o qadını daha artıq müztərib edəcək-dir. S.Hüseyn. Müztərib olmaq
iztirab ke-çirmek, rahatsız olmaq, narahat olmaq, teş-vişe düşmek. Münəvvər xanım da təhsildən qalıb,
. yoldaşlarıyadına düşüb, qayət müz-tərib olmuşdu. M.S.Ordubadi.

MÜZÜRR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Zererli, ziyan veren, ziyankar, zerer veren, zereri toxunan. Müzürr adam.
[Mirze Mustafa] hiyləgər, mərdi-mazar və Nikolay zamanından bizə irs qalan şeytanların və müzürr ünsürlərin birisi idi. E.Sultanov. Hələ bəziləri [Naşad efendinin] alçaq, müzürr bir şəxsiyyət olduğunu söylə-yirdilər. S.Hüseyn. // Eyni menada heşerat ve bitkiler haqqında.

N : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaycan elifbasrnrn iyirminci her-fi. b ax en.
Adr çekilmek istenilmeyen yere, herbi hisseye işaredir. N. şəhərində yaşamaq. N. hərbi hissəsi.
Mən N. qəzasında pristav idim. Qılıncımın dalı da kəsirdi, qabağı da. Ə.Haqverdiyev. Batalyonun qarşısında du-ran vəzifə N. təpəsini tutmaqdan
. ibarətdi. Ə.Veliyev.
na... [fars.] Sözlerin (esasen isimlerin ve sifetlerin) eweline getirildikde inkar ve yox-luq menasmda sifet düzelden ve
sız/-siz,
suz/-süz menasım veren şekilçidir; mes.: naümid, nabeled, nalayiq, namelum, naelac ve s.

NAAVAND : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf [fars.] Avand ol-mayan, qolay olmayan, qolaysız. □ Na-avand düşmək (olmaq)
ters gelmek, düz gelmemek, avand olmamaq. İş naavand dü-şəndə, palta da diş çıxardar. (Ata. sözü).
NABALIĞsif. [fars. na... ve ər. baliğ] köhn. Heddi-büluğa çatmamış. [Heyder bey Tü-keze:] Ərin uşaq deyildi, nabaliğ deyildi, biz onu tovlayıb aparaydıq! M.F.Axundzade. Tifli-nabaliğ ikən məktəbə etdikdə davam; Sən təcəlla eləyib qəlbimə qıldın ilham. A.Sehhet. [Keble Recebeli:] Bəli! Nabaliğ uşaq öz təklifini anlamaz. Ə.Haqverdiyev.

NABAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Meyve şiresile qend qarı-şığrndan hazrrlanan şeffaf kristallik şirni növü. Məşədi Hüseyn müştəriyə nabatı verəndən sonra Kərbəlayı Rzadan kağızı aldı.. C.Mem-medquluzade. // məc. çox şirin şey haqqında. Ey yanağı lalə, ləbləri püstə; Ağzı nabat, şək-kər zəban, bəri bax! M.P.Vaqif. Hər kəlmən şərbətdir, dodağın nabat; Haq səni göndərib aləmə sovqat. (Qoşma).

NABƏCA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf [fars.] köhn. Yersiz, münasibetsiz. Nabəca söz. Nabəca fikir. Na-bəca hərəkət etmək.
Yox, əbəs fikirdir, xə-tadır bu; Nabəca, həm də narəvadır bu.
A.Sehhet.

NABƏKAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve is. [fars.] köhn.
İşe yaramayan, boş.
Merdimazar, yaramaz, alçaq. Nabəkar adam.
Bu şəhri-Qəzvində bir nəfər nabəkar peyda olubdur. M.F.Axundzade. Düşeydi daş o günə kim, qəzet-məzet sözü çıxdı; Qəzet işin törədən nabəkarə lənət olaydı! M.Ə.Sabir.

NABƏLƏD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve is. [fars. na... ve ər. beled]
Beled olmayan, tanımayan, başqa yerden gelmiş. Nabələd kor olar. (Mesel). [Qehreman:] Qardaş, bunlar hər kəsdisə na-bələd adama oxşayırlar. C.Memmedqulu-zade. Veys də, Zeynal və o biri üç nəfər də bura nabələd adam deyildilər. Ə.Əbülhesen. □ Nabələd olmaq
beled olmamaq, bilme-mek, tanımamaq. Həcər Qaradağ ətəklərinə nabələd olduğundan bir baş üzüaşağı en-miş,
. bura ilə irəliləmişdi. S.Rehimov. Onun yerli olmadığını, yerli məişət və adətlərə na-bələd olduğunu zənn etmişdim. Mir Celal.
Tanış olmayan, yad, özge. [Keşikçi:] Vallah, paşa sağ olsun, kövşəndə üç nabələd adam var. "Koroğlu". Yetişmiş qızı olan bir ailəyə nabələd bir arvadın gəlib bəhanə ilə soxulması ev adamını şəkkə salardı. R.Əfen-diyev.
Hele öyreşmemiş, verdiş olmamış, alış-mamış. İşə nabələddir. Hələ mühitə öyrən-məyib, nabələddir.

NABƏLƏDLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Bir yere, adama, işe beled olmayan adamın hal ve veziyyeti. [Rü-babe] nabələdliyindən necə hərəkət etmək lazım olduğunu kəsdirə bilmirdi. Mir Celal. Savalan qadınların bu işə nabələdliklərini yaddan çıxarmırdı. Ə.Veliyev.

NABUD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.] köhn. Olmayan, möv-cud olmayan. Qüvvətin varsa, yaşarsan məsud; Yoxsa, şəksiz, olacaqsan nabud. A.Sehhet.

NACAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Enliağızlı, qısasaplı balta. Necə oldusa
. ustanın əlindən yekə nacaq sürüşüb dənizə düşdü. M.Hüseyn.
Dervişlerin ellerinde gezdirdikleri buna oxşar el ağacı. Padşahla vəzir, hərəsi əlinə bir nacaq, bir kəşkül alıb, düşdülər İsfahan şəhərinə. (Nağıl). [Dervişlerin] çiyinlərində tutduğu və əllərində oynatdığı nacaq və tə-bərzinlər bir meşə mənzərəsi təşkil edirdi.
M.S.Ordubadi.

NACINS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars. na... ve ər. cins]
Cinsi temiz olmayan, cinsi pozuq; cinssiz. Nacins qarpızın toxumu çox olar. (Ata. sözü).
Alçaq, nanecib, rezil. [Qetibe:] Nacins qız öz sevgilisini öläürnıək istənıəäiyi üçün oğlu ölmüş ana kimi hönkürtmə vurub ağla-maqdadır. M.S.Ordubadi. // çox pis. [Sal-man:]
.Qızdırma çox nacins şeydir. H.Seyid-beyli.

NAClNSLlK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Alçaqlıq, naneciblik, rezil-lik. [Necefalı Qarakişiye:] Elə nacinsliyin, bax, burda da üzə çıxdı. B.Bayramov.

NAÇAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.] bax nasaz
ci me-nada. Neçə ildir naçağam.
Qarınqulu ye-məkdə qoçaq olar, köməkdə naçaq. (Mesel). [Tarverdi:]
.Mən iki aydır azarlıyam, üç ildir naçağam! M.F.Axundzade. Bir gün sağ olur-san, yeddi gün naçaq; Ovrətlər bağrını üzər, ağlarsan. M.V.Vidadi.

NAÇAQLAMA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Naçaqlamaq"dan f.is.

NAÇAQLAMAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Xestelenmek, azarla-maq. Gecə Şeyxin yanından mürəxxəs olan-dan sonra, eşşək səhrada naçaqlayıb vəfat elədi. E.Sultanov.

NAÇAQLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax nasazlıq
ci menada.

NAÇÄLNlK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [rus. HaqanbHHK]
Bir idareye, müessiseye rehberlik eden vezifeli şexs; müdir, reis. Nikolay hospital naçalni-kinə raportyazdı. Ə.Əbülhesen. // Bele şexs-lere müraciet. [Usta Xelilova:] Xoş gördük, yoldaş naçalnik! M.Hüseyn. [Kişi:] Belədir, naçalnik!
deyə çeşməyini alnına qaldırıb başını şübhə ilə buladı. S.Rehimov.
İnqilabdan evvel: polis, jandarm reisi. [Pirverdi bey Kabla Qulamalıya:] Bu saat oğlun Mustafanı get, gətir cənab nəçərnikin hüzuruna! C.Memmedquluzade. Samovar üstə çaynik; Dostum olsun uryadnik; Dur, şikayətə gedək; Divan qursun naçalnik.
Ə.Cavad.

NAÇAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf [fars.] çaresiz, elac-sız, naelac. [Yusif şah] naçar ümuri-səltənətin icrasına iqdam etdi. M.F.Axundzade. Aslan isə naçar öz qardaşını götürüb, bir balaca ev tutub orada sakin oldu. C.Cabbarlı. □ Na-çar qalmaq (dayanmaq)
elacsız qalmaq, çaresiz qalmaq, naelac qalmaq, heç bir şeye, yere ümidi gelmemek. Usta baxdı ki, Alı ki-şini aldada bilməyəcək, axırda naçar qalıb onun öz qılıncını özünə verdi. "Koroğlu". Axacaq ürəyə, idraka işıq; Bəs niyə nigaran, naçar qalmışıq? Şehriyar.

NAÇARLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

dan. zərf çaresizlikden, elacsızlıqdan, mecburiyyet qarşısında. [Ağa Mehemmed şah Qacar:] Naçarlıqdan itaətə gələn düşmənlə müdara etmək aqil iş deyil. Elə düşmənin bilmərrə kökünü kəsmək gərək. Ə.Haqverdiyev.

NAÇlZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.] köhn.
Heç nesiz.
Heç derecesinde olan, lap az.
Heç bir ehemiyyeti olmayan.
NADAN sif. [fars.]
Cahil, avam, bilik-
siz, geride qalmış, melumatsız. Nadan adam. Nadanın biridir.
Ağıllı düşmən nadan dost-dan yaxşıdır. (Ata. sözü). Ey nadan molla-ların sözünə qulaq asıb, məndən bir neçə gün-lüyə üz çevirən camaat! C.Memmedqulu-zade. // İs. menasında. Sənə Vaqif kimi dərd bilən gərək; Layiq görməm hər nadanı mən sənə. M.P.Vaqif. Mən Zakirəm, budur sözüm, söhbətim; Nadan ilə hərgiz olmaz ülfətim. Q.Zakir. Fikrimi verməm əbəs, siz kibi na-danlara; Sövq edəsiz oğlumu bir para həd-yanlara. M.Ə.Sabir.
Xebersiz, bixeber, qafil. [Hecer:] Ozünü tez yetir, ay nadan Nəbi! Tüfəngi havada oynadan Nəbi! "Qaçaq Nebi".
öz heddini bilmeyen; qaba, kobud, qan-maz. Nadan adam. Nadan (z.) hərəkət etmək.

NADANLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Cahillik, avamlıq, gerilik, biliksizlik, medeniyyetsizlik, cehalet. Görü-nür, bu da bir siyasətdir,
deyə [Semed] öz nadanlığından və bu cür nazik mətləbi belə gec düşündüyündən öz-özünə acıqlandı. B.Talıblı. Bu gün bütün yamanlıqlar qolu bağlı; Bu gün bütün nadanlıqlar qolu bağlı. M.Araz.