Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
RÜŞEYM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.]
biol. İnsan ve heyvan embrionu (mayası). Döllənmiş yumurta hü-ceyrəsindən rüşeym əmələ gəlir.
biol. Toxumun içinde hüceyreden töre-miş yeni bitki mayası. Qarğıdalı dəninin rü-şeymi. Ləpə rüşeymi.
məc. Bir şeyin başlanğıc, ibtidai halı. □ Rüşeym halında
lap başlanğıcında, te-zece emele gelmeye başladığı anda.

RÜŞVƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] öz xeyrine olaraq bir iş gördürmek xatirine her hansı bir vezifeli şexse verilen pul ve ya şey. Rüşvət vermək.
Yalan deyən, rüşvət alan, tərəf tutan, üz gö-rən! Dərdimizə qalmayanlar çıxsın bizim cər-gədən! S.Vurğun. Bundan sonra kişi pristava, yasavula qızılların bahası qədər rüşvət ver-dikdən sonra malı əlinə gələrdi. H.Sarabski.

RÜŞVƏTXOR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

RüŞVƏTçI sif. [ər. rüşvet ve fars.
..xor] Rüşvet alan. Rüşvətxor adam.
Mənə desəydilər ki,
. Yer üzündə
bir rüşvətxor çinovnik yoxdur, inanardım. Ə.Haqverdiyev. // İs. menasında.
.çarın bu mahir rüşvətxoru özünün həyasızlığı ilə Təb-riz tacirlərinin arasında zərbi-məsəl olmuşdu. M.S.Ordubadi. Yeni ildə heç kəsə; Uz vermə-sin kədər, qəm; Rüşvətxordan savayı! R.Rza.

RÜŞVƏTXORLUQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

RüŞVƏTçİLİK is.
Rüşvet alıb iş düzeltme. Rüşvətxorluqla mü-barizə. Rüşvətxorluq ən ağır cinayətdir.
Kiminin rüşvətxorluğu, qohumbazlığı; kimi-nin xəsisliyi, bəzisinin nadanlığı tənqid olu-nurdu. Mir Celal.

RÜTBƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Xidmeti derece, ad. Zabitlik rütbəsi.
[Qorxmaz] sıravilikdən starşinalıq rütbəsinə qalxmışdı. Ə.Veliyev. Indi o, hərbi qiyafədə serjant rütbəsində bir şəfqət bacısı idi. Ə.Memmedxanlı.
Vezife, mövqe, mertebe. Mənim nə rüt-
bəm var, nə də mədənim; Kim olsa yaşat-
maq borcumdur mənim. S.Vurğun. çox şey
Vətənsiz də yaşayır, ancaq; Şeirsə Vətənsiz,
elsizyaşamaz... Şairə vəzifə, rütbə nəgərək!
B.Vahabzade.
məc. klas. Mövqe, derece, mertebe.
Seyyida, sal boynuna zünnari-zülfi-yarı sən;
Eşqdə gər rütbeyi-Sənanə eylərsən həvəs.
S.Ə.Şirvani.

RÜTBƏLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Rütbesi olan, müeyyen rütbe sahibi olan. Əbülfət mirzə qapını açan kimi qarşısında böyük rütbəli bir Iran mə¬murunu və iki nəfər də polis nəfərini gördü. M.S.Ordubadi. Hacı böyük rütbəli adamlarla oturub-durduğu kimi xırda-xuruş müəllim-lərlə də söhbətdən xoşlanır. Qantemir.

RÜTBƏSlZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Rütbesi olmayan. Gör hökm-fərmanlar necə güclənib? Olüm də rütbəsiz, çinsiz qalmadı! M.Araz.

RÜTBƏSİZLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Heç bir rütbesi, vezi-fesi, mövqeyi olmama. O, ömrünün bu ça-ğında qulluqsuzluğun, rütbəsizliyin necə ya-man dərd olduğunu bir daha duyub, koramal kimi qıvrıldı. S.Rehimov.

RÜTUBƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Yaşlıq, nemlik, islaq-lıq. Bitki rütubəti sevir. Havada rütubət var.
Yağışın rütubəti səqfin uçan yerindən çəkil-məmişdi. C.Memmedquluzade. Qurbanlı içəri girdi və qapını örtərkən içəridə onu rütubət iyi vurdu. çemenzeminli.

RÜTUBƏTLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Rütubetli olmaq, nem çekmek, nemlenmek. Otağın divarları rütubətlənib.

RÜTUBƏTLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Rütubeti olan, yaş, islaq, nem. Rütubətli torpaq. Rütubətli ev.
Payı-zın rütubətli havaları başlanmış olduğundan soyuqluq hiss olunurdu. T.Ş.Simurq. Tropik aranlara məxsus boğucu, rütubətli, fəqət ay-dınlıq bir gecə... H.Nezerli.

RÜTUBƏTLİLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Rütubetli şeyin halı; nemlik, yaşlıq, islaqlıq. Torpağın rütubətli-liyi. Havanın rütubətliliyi.



S : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaycan elifbasımn iyirmi beşinci herfı. Bax se.

SAAM(LAR) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Kola yarımadasında, ha-bele Norveçin, Finlandiyanın ve İsveçin şi-malında yaşayan uqrofin dil qrupuna daxil olan xalq.

SAAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Gece-gündüzün iyirmi dördde birini teşkil eden ve 60 deqiqeden ibaret olan vaxt ölçüsü vahidi. // Saat ölçüsü vahidi. Iki saat işləmək. Uç saat gözləmək. Təyyarə iki saat gecikir.
Bir saat sonra ala-çığımıza köçdük. A.Şaiq. [Şahmar Şahpe-riye:] Gündə kitabxananı cəmi bir saat açıq saxlamırsan. B.Bayramov. □ Bu saat
indi, indice. [Kazım:] Bu saat başını salamat sax-lamaq istəyirsənsə, başını aşağı sal, kəsbkar-lığına qurşan.. çemenzeminli. Elə bilbusaat bütün xarici aləm yalnız sədrdən asılı idi. İ.Əfendiyev. Haman saat
bax o saat. Haman saat işə başladı. O saat
tez, elüstü, derhal. Əgər mən biləm ki, qardaşım casus-dur, o saat onu yaxalayıb, verərəm hərbi tri-bunala. H.Nezerli.
Günortadan, yaxud ten gece yarıdan he-sablanan 60 deqiqelik vaxt ölçüsü. [Mercan bey:] Aha, saat neçədir, o vaxta bir saat qalıb-dır, zərər yoxdur, qurtardım Minnətin üzün-dən, qurtardım! U.Hacıbeyov. Saat üçdü... Kazım işdən qayıtmış; Vücudunu qaplamışdı yorğunluq. M.Müşfiq.
Gece-gündüz müddetinde vaxtı teyin etmek üçün alet, cihaz. Divar saatı. Cib saatı. Qol saatı.
Usta Zeynal Mirzə Səfərin oğluna xeyir-dua verib, yaxşı yol ilə müvəffəqiyyət diləyib bir qızıl saat da verdi. Ə.Haqverdiyev.
.Əzizin gözləri saatın yanından asılmış böyük bir şəklə ilişdi. S.Rehman.
Teneffiisle birlikde derse, mühazireye serf olunan 60 deqiqelik müddet. Akademik saat (texnikumlarda və ali məktəblərdə 50 dəqiqə davam edən vaxt, müddət). Dərs saatı (ümumtəhsil məktəblərində 45 dəqiqə davam edən məşğələ müddəti). Dərs proqramını saatlara bölmək. // Pedaqoji meşğele, müha-zire. Saatlarımı yazdınmı? Xəstə müəllimin saatlarını kimə verdilər?
Vaxt, çağ, an, zaman. Axşam saatların-da.
Iraq olsun yaman gözdən, nə xoş saət-dir ol saət; Ki, məşuqilə aşiq eyləyib nazi-şitab oynar. Füzuli. [Cavadın] dərələrdən quzuqulağı yığıb yediyi saatlar gözləri qaba-ğında canlandı. Ə.Veliyev.
B ax saatlıq. Buradan oraya neçə saat yoldur?
Bakıdan buraya dörd saata gəl-mişdik. M.Hüseyn.
◊ Bir saatın içində
derhal, o saat, gecik-meden. Bir saatın içində ağa ikən qul oldum. B.Vahabzade. Saatdan-saata
bax saatba-saat. Bina saatdan-saata ucalırdı.
Uçüncü quyu ətrafında görülən işlər gündən-günə deyil, saatdan-saata artır. Y.Əzimzade.

SAATBASAAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərfVaxt keçdikce, saat-dan-saata, durmadan artaraq. Yağış saatba-saat güclənir. Camaatın sayı saatbasaat artır.
Səri-kuyin məhşər, qəddin qiyamət; Qiya-mət edərsən saətbəsaət. Q.Zakir.

SAATQABI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Saat qoymaq üçün üstü zerli saplarla, gülebetinle naxışlanmış kisecik. Ustünə güləbətin çəkilmiş daraqqabı, saatqabı da nəzəri cəlb edirdi. H.Sarabski.

SAATLARCA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax saatlarla. Saatlarca davam edən qarışıq fikirlər Ibrahim xanı məş-ğul etdi. çemenzeminli. [Musanın nevesi] saatlarca aynanın qabağında öz vücuduna tamaşa edirdi. Qantemir.

SAATLARLA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Bir neçe saat, uzun müd-det. Yağış saatlarla davam etdi. Saatlarla oxumaq.
[Kamal] saatlarla gözünü qarlı dağların təpəsinə zilləyib, onları seyr etmək-dən doymazdı. M.Rzaquluzade. Səməd ye-məyib-içməyib saatlarla Muradın mahnı-larını dinləməyə hazır idi. İ.Hüseynov.

SAATLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Saylarla yanaşı işlenib, bir işin neçe saata görüldüyü, görüle bileceyi, yaxud davam etdiyi müddeti bildirir. 8 saatlıq iş günü.
Yar, arxanda bir dağam; Yatmamı-şam, oyağam; Dola qolun boynuma; Bir saat-lıq qonağam. (Bayatı). [Qehreman:] Günorta zamanı olardı. Şəhəriyarım saatlıq bir sükut bürüdü. H.Nezerli.
◊ Bir saatlığa
müveqqeti olaraq, hele-lik, bir anlığa. Bir saatlığa belə tutaq ki,
.. hərəmxana işləri tüpürməyə layiq bir şeydir. C.Memmedquluzade.

SAATSAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. saet ve fars.
..saz] Saat temir eden usta. Bununla belə onun bircə
nəfər həqiqi dostu var idi
saatsaz usta Zey-nal. Ə.Haqverdiyev. Bakıda ünıunıiyyətlə pe-şəkarlar: xalçaçı, zərgər, papaqçı, saatsaz, minasaz, dəllək, boyaqçı və sair çox olardı. H.Sarabski.

SAATSAZLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Saatsazın seneti, peşesi. [Zeynal:] Mən də ki saatsazlığımla səndən çox qazanmıram. Ə.Haqverdiyev.

SABAH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Günün başlanğıcı, günün ilk saatları; seher, sübh. Sabah erkən. Sabah yeli. Sabah ertə. Sabah günəşi.
Axşam, sa-bah, çeşmə, sənin başında; Bilirsənmi necə canlar dolanır? Aşıq Əlesger. Ol qəmli gecə sabah olunca; Rahətyuxu yatdı bir doyunca. A.Sehhet. Mən də meşə cığırı ilə
. adət etdi-yim sabah gəzməyindən evə hərəkət edirdim. A.Divanbeyoğlu. □ Sabah açılmaq (ol-maq)
seher açılmaq, gündüz başlamaq. Bəli, sabah açıldı, üstünüzə çoxlu xoş sabah-lar açılsın. "Abbas ve Gülgez". Sabah olan kimi Məlikməmməd almaları yığıb, bir məc-məyiyə qoydu və üstünə də örtük çəkib, ata-sına apardı. çemenzeminli. Sabaha qədər (kimi)
işıqlanana qeder, seher açılana kimi, seheredek. Işçilər bir çox danışıqdan sonra, sabahadək işləməyib cavab gözləməyi qərara aldılar. H.Nezerli. Həmin gecə, demək olar ki, sabaha kimi Həmzənin zirzəmilərində, an-barlarında işıq yandı. Ə.Əbülhesen. Saba-hın(ız) xeyir!
seherçağı bir-birile görüş-dükde söylenilen ifade. Gecəni sabalı elə-mək (etmək)
sabaha qeder bütün geceni oyaq qalmaq, yatmamaq.
Bu günden sonra gelecek gün, ertesi gün. Bu günün işini sabaha qoyma. (Ata. sözü). Sabahı günü Cəlil ağa gözlərini açanda özünü bir qeyri aləmdə, bir qeyri mühitdə gördü. İ.Musabeyov. [Murad:] Deyirlər sabah yaxşı jilm göstəriləcək. İ.Əfendiyev.
məc. Gelecek menasında. [Əmiraslan baba uşaqlara:]
.Onu demək istəyirəm ki, sa-bah sizin, gələcək sizindir! S.Rehimov. Yox, yox, ayrı deyildir gözəl sabahımızdan; Əziz xatirələrlə bizdən ayrılan illər. S.Rüstem. Bu-günkü əməliylə; O, sabahı yaradır. B.Vahab-zade.

SABAH-BİRİGÜN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Yaxrn gelecekde, yaxın günlerde, yaxınlarda.

SABAHDAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf
Sabah başlanan kimi, günün başlanğıcından, günün ilk saatlarından; seherden. [Mahmud:] Sabahdan balta çalı-ram, bir qıxmıq da qopara bilmirəm. Ə.Haq-verdiyev.
Ertesi günden. Sabahdan işə başlayırıq.
[Əsger:] Vallah, sabahdan arşınmal satan olacağam. U.Hacıbeyov. Sabahdan o uşaq-lar qarının ümidinə qalacaq, dərslərinə ba-xan olmayacaq. M.Hüseyn.