Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
MÜQABİL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Qarşı, qarşı teref, üzümüze baxan teref. Bizim müqabilimizdə bir irəvanlı əyləşmişdi. C.Memmedquluzade. Otağın üç qapısı var: biri sağdan, biri soldan və biri müqabildən. Ə.Haqverdiyev.
.Aktyor-ların avtomobili qadınlar dəstəsi müqabilində dayanmışdı. S.S.Axundov. // Sif. menasında. Müqabil tərəf.
Müqabilində şeklinde
evezinde, qar-şılıq olaraq, qarşısında. Dünyada insan üçün ən böyük ləzzət yaxşı ad qoyub getməkdir ki, belə bir adı da ancaq yaxşı əməllərin müqa-bilində əldə etmək olar. M.F.Axundzade. [Meşedi] gündən-günə qiymətdən düşən ka-ğızpulun müqabilində gündən-günə qiymətə minən dupduru qızıl alırdı. S.Rehimov.

MÜQABİLƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
klas. bax müqa-bil. □ Müqabilə etmək köhn.
qarşı dur-maq, müqavimet göstermek, eleyhine çıx-maq, mane olmaq. [Qızıl Arslan:] Biz, hər nə olursa olsun, bütün bu həyasızlıq və alçaq-lıqlara qarşı həqiqətlə müqabilə edəcəyik.
M.S.Ordubadi.
din. Mescidde hafizlerin ellerinde Quran tutanlarla qarşılıqlı Quran oxumaları. [ümumi ibadetden] sonra gedənlər gedər, yerdə qalanlar müqabiləyə (Quran mütaliə-sinə) oturardılar. H.Sarabski.

MÜQAVİLƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Qarşılıqlı teeh-hüdler haqqında yazılı saziş; bağlaşma, mü-qavilename. Sülh müqaviləsi. Ticarət müqa-viləsi. □ Müqavilə bağlamaq
qarşılıqlı teehhüdler haqqında şertname bağlamaq. Dostluq və qarşılıqlı yardım haqqında mü-qavilə bağlamaq.
Əhdname, şertname, sözleşme. O, işə müdaxilə etdiyi zaman oğlunuzun gələcəyi haqqında sizinlə bağladığımız müqavilə də öz gücünü itirə bilər. M.S.Ordubadi.

MÜQAVİLƏNAMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. müqavile ve fars.
..name] bax müqavilə. Müqavilənamə bağlamaq. Müqavilənamənin şərtləri.

MÜQAVİMƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Zorakı herekete, zorakılığa qarşı durma; hücuma, tezyiqe, te-sire qarşı güc gösterme. □ Müqavimət gös-tərmək
qüvveye qarşı dayanmaq, eks-tesir göstermek, qarşı durmaq. [Polismeyster:] [Medende işleyenler] müqavimət göstərirlər, general həzrətləri! C.Cabbarlı. Əhali yerin-dən qalxaraq müqavimət göstərməyə başladı. P.Makulu. Müqaviməti sındırmaq (qır-maq)
qarşıya çıxan qüvveni ref etmek, ke-nar etmek, güce üstün gelmek. Düşmənin müqavimətini sındırmaq.
[Selim] qarlı kü-ləyin müqavimətini qıra-qıra qapını açdı, nazik paltarda, başıaçıq halda eyvana çıxdı. B.Bayramov.
fiz. Cismin her hansı deyişikliye, tesire eks-tesir gösterme xassesi, qabiliyyeti. Elek-trik müqaviməti (cismin elektrikkeçirmə də-rəcəsi).

MÜQAVİMƏTLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Qüvveye, hücuma, tezyiqe qarşı duran, möhkem müqavimet gösteren.

MÜQAYİSƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Oxşar ve ferqli ce-hetlerini, yaxud birinin o birisinden üstünlü-yünü müeyyenleşdirmek üçün qarşılaşdırma, tutuşdurma. [Şerefoğlu Rüsteme:] Sən
. özün də bilirsən ki, bu müqayisə heç şeyə dəyməz. M.İbrahimov. Ustanın müqayisəsi də qəribə idi: qızılgül və ekskavator təknəsi. Ə.Sadıq. □ Müqayisə etmək
oxşar ve ferqli cehet-lerini, yaxud bir şeyin o biri şeyden üstünlü-yünü müeyyen etmek üçün onları qarşılaş-dırmaq, tutuşdurmaq. Gülşən anası ilə qon-şularını, müqayisə etmək istədi. Ə.Veliyev.
0 Müqayisə dərəcəsi qram.
eşyanın ela-met ve ya keyfiyyetinin az ve ya çox oldu-ğunu bildiren ve sifeti başqa nitq hisselerin-den ferqlendiren xüsusiyyet.

MÜQAYISƏLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Müqayiseye esaslanan; müxtelif hadiseleri müqayise etmek, tutuş-durmaq neticesinde elde edilen. Türk dilləri-nin müqayisəli öyrənilməsi. Müqayisəli dil-çilik. Müqayisəli anatomiya. Müqayisəli üsul. // Müqayise neticesinde alınan, müqayisede elde edilen. Müqayisəli cədvəl. Müqayisəli rəqəmlər.

MÜQAYISƏLI-TARIXI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Hadiselerin
tarixi ve müqayiseli öyrenilmesine esasla-nan. Müqayisəli-tarixi üsul. Müqayisəli-tarixi dilçilik.

MÜQAYISƏSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Misilsiz, misli-beraberi olmayan. Müqayisəsiz gözəllik.
.[Sonanın] kürəyində oynaşan xurmayı hörükləri müqa-yisəsiz idi. B.Bayramov.

MÜQƏDDƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

qoş. [ər.] köhn.
Qabaq, evvel, ireli (vaxta göre). üç ay ondan mü-qəddəm Qori darülmüəllimini bitirmişdim. C.Memmedquluzade.
Vacib, daha, ireli, ehemiyyetli, efzel. Bu iş o işdən müqəddəmdir.

MÜQƏDDƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] köhn.
Miqdarı müeyyen edilmiş, teyin edilmiş.
Söz gelişinden başa düşülen.
İnsanın alnına yazılmış, alın yazısı.

MÜQƏDDƏRAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Tale. Uşaq-
ların müqəddəratı ilə əvvəlcədən məşğul ol-maq.
[Fexreddin] Dilşadın müqəddəratı ilə tanış olacağına inanırdı. M.S.Ordubadi. [Zaman:] Bu gecə bizim müqəddəratımız həll edilir. C.Cabbarlı. Şeir
azadlığım, şeir
həyatım; ömrüm, səadətim, müqəddəratım! Şehriyar.
Bir şeyin sonrakı taleyi, gelecekde yaşa-ması ve inkişaf etmesi şeraiti, geleceyi. İnqi-labın müqəddəratı. Azərbaycan ədəbiyyatının müqəddəratı.
İndi məhsulun müqəddəratı əkini vaxtlı-vaxtında suvarmaqdan asılı idi. Ə.Sadıq. [Bağırxan:] Yalnız Təbriz əhalisi-nin deyil, bütün İran azadlığının müqəddə-ratı ancaq sabahkı müdafiəmizdən asılıdır.
P.Makulu.

MÜQƏDDƏS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
din. Allaha aid olan, ilahi, ilahi qüvveye malik. Müqəddəs ruh. Müqəddəs su. // Dini sitayişle elaqedar yer ve ya şeylerin adlarının daimi epiteti kimi işledilir. Sözüm yoxdur. Xorasan bir müqəd-dəs yerdir. Ə.Haqverdiyev. [Adil:] Elə bilin ki, dünyada ən müqəddəs bir türbəni çirkaba atırdım. B.Bayramov.
Pak, temiz, eyib ve nöqsanlardan biri. // Menevi cehetden temiz, saf, lekesiz. Mü-qəddəs adam.
Mən müqəddəs ata-ana sözü-nə; Tapmadım bir əvəz olan kəlmə. A.Sehhet. Ana müqəddəsdir, ana doğmadır; Ən böyük məhəbbətyalnız ondadır. S.Vurğun. // İs. mə-nasında. Mömin, dindar. Bizim köhnəpərəst-lərimiz və müqəddəslərimiz görürlər ki, biz hər bir qüvvəmizi məhz məktəb açmağa sərf eləyirik. C.Memmedquluzade.
məc. çox eziz, sevimli. De görək şimdi müqəddəs vətənin; Hansı bir müşkülü asan oldu? M.Ə.Sabir. Hər bir vətəndaş Vətənin müqəddəs hüdudlarını göz bəbəyi kimi qoru-yur. M.Rzaquluzade.
məc. Necib, ülvi, ulu, yüksek, temiz, pak. Müqəddəs hiss.
Bir müqəddəs məhəbbət ilə müdam; Vətəni, xanimanı çox sevirəm. A.Sehhet. Gah çəkic vurdu əlim, gah da qə-ləm tutdu əlim; Coşdu könlümdə müqəddəs əməlim. S.Rüstem. // Yüksek, şerefli. Müqəd-dəs vəzifə. Vətəni müdafiə etmək hər bir və-təndaşın müqəddəs borcudur. // Toxunulmaz, sarsılmaz. Müqəddəs kitaba əl basıb həmən; Dedi:
Şəkkim yoxdur, bu kitab haqdır. B.Vahabzade.

MÜQƏDDƏSLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Müqeddes olma; pak-
lıq, menevi saflıq, temizlik; ülvilik, şereflilik. Markizprofessorda bir müqəddəslik görüb də onun ətəyindən öpmək istəyirdi. N.Nerimanov.

MÜQƏDDIMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Her hansı bir ese-rin başlanğıcı, giriş hissesi. Kitabın müqəd-diməsi. Müqəddiməni oxumaq. Müqəddimə çalındıqdan sonra pərdə qalxır.
[Mesume] "Kəlilə və Dimnə"nin müqəddimələrini yeni-dən oxuyurdu. B.Bayramov. // Əsil metlebe keçmezden evvel deyilen sözler. İndi mən müqəddiməni qurtarıb, əsil hekayəyə başla-yıram. // ümumiyyetle, başlanğıc. Adi eşq
. övlad törətməyin müqəddiməsidir. çemen-zeminli.

MÜQƏDDIMƏSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf Müqeddi-
mesi olmayan, birbaşa başlanan, girişsiz.
Müqəddiməsiz danışmaq. Müqəddiməsiz əsər.
Həbib isə ürək sözünü müqəddiməsiz de-məyə çətinlik çəkdiyindən bu cür başladı. Ə.Veliyev.
MüQƏLLİDis. [ər.] klas. Teqlid eden, teq-lidçi.

MÜQƏLLİDLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Teqlidçilik. Bizim əqi-
dəmizcə bu müqəllidlik və rəftar millətə xəya-nət etməkdir. M.İbrahimov.

MÜQƏRRƏB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] köhn. Mehrem, dost, çox yaxın, semimi yoldaş, sirdaş. [Vezir:] Sultan Mahmud Qəznəvi müqərrəblərindən birisinin boynunu öz əli ilə vurdu.M.F.Axund-zade. Bəhmən Mirzə üstüncə gələn adamlar-dan neçə nəfər və müqərrəblərini götürüb, qalanlarını dala qaytarıb üzünü Rusiyaya tərəf çevirdi. Ə.Haqverdiyev.
.Gecə-gündüz [yasavul] qulluğun dərdini çəkir, buna görə də özünü kovxanın canbir qəlb müqərrəbi göstərirdi. S.Rehimov.

MÜQƏSSİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve is. [ər.]
Teqsiri olan, günahı olan; teqsirkar, günahkar. [Balaş:] Mən müqəssirəm, Sevil! C.Cabbarlı. Müqəssirlə üz-üzə gələndə Imran kişinin gözlərindən qə-zəb yağırdı. M.Hüseyn. [Meded] özlüyündə Xanpərini müqəssir bilir, Xanpəri isə onu gü-nahkar hesab edirdi. Ə.Veliyev.
Qanunen teqsirkar sayılan, teqsiri olan adam; suçlu, cani, cinayetkar. Müqəssirə cəza kəsmək. Müqəssirin işinə baxmaq.
Müqəs-sirin boynunun və ayaqlarının zəncirini aç-dılar. M.S.Ordubadi. Müqəssiri gətiriniz,
deyə məhkəmə [sedri] əmr etdi. H.Nezerli.
0 Müqəssir kürsüsü
mehkemede; mü-qessirlerin oturduğu yer. Katib qabaq tərəfdə, müqəssir kürsüsündə, əli silahlılar arasında əyləşmişdir. S.Rehimov. Müqəssir kürsü-sündə oturmaq
mehkeme mesuliyyetine celb olunmaq, mehkemeye düşmek, müha-kime olunmaq.

MÜQƏSSİRCƏSİNƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Müqessir kimi;
günahkarcasına, teqsirkarcasına. Aslan dərin-dən ah çəkib müqəssircəsinə gülümsünür və təkrar uzanır. S.Veliyev.

MÜQƏSSİRLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Müqessir olma; teqsir-karlıq, günahkarlıq, suçluluq. Müqəssirliyi üstündən götürülmək.

MÜQƏŞŞƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Qabığı soyulmuş no-xud ve ya lobya parası; lepe. Ətə müqəşşər qatmaq.

MÜQƏVVA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
İçi boşaldılıb quru-dulmuş heyvan ve ya quş gövdesi; oyuq. Hey-van müqəvvası. Quş müqəvvası.
Gülüstan xala balağın dərisinə otdan-samandan təpib, ağacdan qılça qayırıb balağı andıran bir mü-qəvva düzəltmişdi. S.Rehimov.
məc. Quru, cansız, çox arıq adam haq-qında, skelet; bir deri, bir sümük. [Şeyx Əbu-zer:] Həm seçilməz o, bir müqəvvadan; Olü-dür, köçməmiş bu dünyadan. H.Cavid. Quru-yub oldular cansız müqəvva; Əqlini itirmiş iki binəva. H.K.Sanılı. □ Müqəvva kimi, müqəvvatək
cansız skelet kimi, quru; bir deri, bir sümük. Şeyx Şaban tək qaldı. Ba-zarda müqəvvatək gəzirdi. Ə.Haqverdiyev. Müqəvvaya dönmək
canı üzülmek, son derece zeiflemek, arıqlamaq, bir deri, bir sü-mük qalmaq. Gövhərtac
. xiffətdən, qüssə-dən müqəvvaya dönübdür. Ə.Haqverdiyev.
Tikilen paltarı ölçmek ve nümayiş etdir-mek ve s. üçün taxta ve ya başqa material-dan düzeldilmiş insan bedeni şeklinde fiqur; maneken. // Mec. menada. [Xelilov] Guya biz burada
. müqəvvayıq. M.İbrahimov. // Quşları hürküdüb qaçırmaq üçün bostan-larda ve s.-ye qoyulan insan bedeni şek-linde kukla.

MÜQƏYYƏD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.] bax muğayat. [Ker-belayı Nadirqulu:]
.Kərbəlayı Fatma, bala-larımdan müqəyyəd ol! M.Əliyev.