Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
MÜTABİQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Bir-birine uyan, tay gelen; uyğun, müvafiq. Əhkami-şərə müta-biq bir
. kimsənə nəzərdə varmı ki, səltənəti və taxtü-tacı ona vagüzar edək. M.F.Axundzade. □ Mütabiq gəlmək
eyni ölçüde, biçimde olmaq, bir-birine uyğun gelmek, bir-birinden ferqli olmamaq. Mütabiq olmaq
eyni öl-çüde, biçimde olmaq, ten gelmek, müvafiq olmaq. Olmuş dünümə günüm mütabiq; Gün görməz imiş bəlalı aşiq. Füzuli. Mütabiq tut-maq
bir-birinin eyni hesab etmek, iki şeyin arasında heç bir ferq görmemek, bir tutmaq.

MÜTABİQƏT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.] bax mütabiqlik.

MÜTABİQLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Bir qaydada olma, bir-birine uyğun gelme; uyğunluq, müvafiqlik.

MÜTALİƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Oxuma, qiraet. Hacı Nurməmməd də elə bizim öz şəhərimizdə nüs-xəbənd kitablarının mütaliəsi və təcrübə ilə həkimliyi öyrənmişdi. C.Memmedquluzade. Cəmi yeddiillik təhsili olan Gülaçar qızğın mütaliə həvəskarı idi. İ.Əfendiyev. □ Müta-liə etmək (eləmək)
kitab, qezet, jurnal ve s. oxumaq. [Musanın nevesi] mütaliə edir, ça-lışır, elmin bir şöbəsində özünü mütəxəssis hesab edir. Qantemir. Bir axşam ürəyim yenə təngləşdi. Mütaliə etdiyim kitabla maraqlana bilmədim. T.Ş.Simurq. // Kitab ve s.-den exz edilmiş bilik, melumat menasında.
Ətraflı düşünme, götür-qoy etme, fikir-leşme. Məsələni əvvəlcə mütaliə etmək la-zımdır.

MÜTALİƏÇİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Mütalie ile meşğul olan, qiraet eden, mütalieni çox seven adam.

MÜTALİƏSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf Düşünmeden, fikirleşmeden, götür-qoy etmeden.

MÜTARİKƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Her iki terefin razı-lığı ile müharibenin müveqqeti olaraq kesil-mesi, dayandırılması. Mütarikə etmək.

MÜTƏAQİB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
Bir-birinin arxa-sınca gelen, bir-birini teqib eden.
Dalısınca, arxasınca, ondan sonra. [Əren:] Bunu mütəaqib gözəl üzlü, qəvi əndamlı gənc bir oğlan da gəldi. çemenzeminli.

MÜTƏARİF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] köhn.
Melum, meş-hur, bilinen, tanınan. // Xeber şekilçisi ile: mütəarifdir
tanınır, meşhurdur. Mirzə Fətəli "Səbuhi" təxəllüsü ilə mütəarifdir. F.Köçerli.
Adi, hemişeki. Molla İbrahimxəlil tez mütəarif ev libasında
. çadırın qabağında du-rub şagirdi Molla Həmidi çağırdı. M.F.Axund-zade. Müəllim [Molla Xelilin] qapısından ötüb keçdikdə "Yolunuzu yaxın ediniz! Qullu-ğunuzda olaq!
kimi mütəarif sözlərlə onu evinə çağırmışdısa da, məqsədinə yetişə bil-məmişdi. S.Hüseyn.

MÜTƏDAVİL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Bir adet, moda ha-lını almış; işlek, adi. Mütədavil şey.
Vəkil dəllallığı bir mütədavil peşə idi. Ə.Haqver-diyev. □ Mütədavil olmaq
işlek olmaq, debde olmaq, tedavülde olmaq. Bu tərəfdən nəzmi-məmləkət üçün mütədavil olan tərzi-siyasət hər aqili təhəyyürə salır. M.F.Axund-zade. [Murad] hər qisim ev maşınları [temir] edər, o zaman çox mütədavil olan papiros-yandıran qayırıb satardı. S.Hüseyn.

MÜTƏƏLLİM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] köhn. Elm öyre-nen, tehsil alan, ders alan. [Xanmirze bey:]
.Bu gün məni tutub güclən müsəlman teatrına aparmaq istəyirdilər. Nədi ki, bəs, kasıb mü-təəllimlərə pul yığacayıq. N.Vezirov.

MÜTƏƏLLİM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] köhn. Əlemli, qemli, qüsseli.

MÜTƏƏSSİB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
öz adet ve en-enelerini saxlamaqda ifratçılıq gösteren.
.Qeyrilər bizə görə öz dillərini və yazılarını çox işlədirlər, bu ondan ötrü deyil ki, onlar bu barədə bizdən mütəəssib və qeyrətlidirlər. C.Memmedquluzade. // məc. Bir şeye derin sedaqet besleyib onu ehtirasla müdafie eden adam. Səhnədə Elxanla Aqşin qarşı-qarşıya durub öz məslək və dininin üstünlüyünü ən mütəəssib bir şəxs kimi müdafiə edirdi.
M.Arif.
Qatı dindar olub, kor-korane yeniliye, medeniyyete, tereqqiye düşmen olan. Umum camaatın da qaliba mütəəssib və avamlığını da mülahizə edəndə tamam məyusluq və na-ümidlik üz verirdi. C.Memmedquluzade.

MÜTƏƏSSİF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Teessüf eden, tees-
süflenen, kederlenen, özüne derd eden, he-yifsilenen. Əsmərin uşağı olmayırdı, Məm-mədbağır bundan mütəəssif də deyildi. S.Hü-seyn. □ Mütəəssif olmaq
teessüflenmek, teessüf etmek, kederlenmek, heyifsilenmek. Biz onu divanə hesab edib qüvveyi-əqliyyə-sində vaqe olan xələl cəhətindən onun ha-lətinə mütəəssif olacağıq. M.F.Axundzade.

MÜTƏƏSSİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Bir hal ve hissin
tesiri ile deyişilmiş, qüsselenmiş, derdlen-miş, ehvalı pozulmuş, tesirlenmiş. Mütəəssir hal.
Zeynal çox mütəəssir idi. S.Hüseyn. □ Mütəəssir etmək
halını deyişdirmek, kefini pozmaq, ehvalını pozmaq, kederlen-dirmek, tesirlendirmek. Möhsünzadə bir qə-dər həssas adam idi. Onu hər şeydən artıq aralıqda qalacaq uşaqların faciələri mütəəs-sir edirdi. S.Hüseyn. Mütəəssir olmaq
eh-valı pozulmaq, qüsselenmek, kederlenmek, tesirlenmek. Səkkiz il əvvəl olan bu əhvalatı Cəmil xatırlayırdısa da, yenə mütəəssir ol-murdu. Mir Celal.

MÜTƏFƏKKİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.]
is. Derin felsefi fikir sahibi olan adam. Qədim yunan mütə-fəkkirləri. Böyük mütəfəkkir və şair Nizami.
sif. ve zərfklas. Fikirli, fikirH-fikirH, fikir-xeyal içinde olan, dalğın. Əvvəl hakimi-şər mütəfəkkir ayağa durub gedir. M.F.Axund-zade. Cavad çıxır, Nəcəf bəy xeyli vaxt mü-təfəkkir gəzinir. Ə.Haqverdiyev. [Mensur] mütəfəkkir evə girib dalınca qapını örtdü.
C.Cabbarlı.

MÜTƏFƏKKİRANƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [ər. mütefekkir
ve fars.
..ane] b ax mütəfəkkir
ci me-nada. [Rzaquluxan] deyəsən, bir nəfər gözlə-yir kimi mütəfəkkiranə baxırdı. M.S.Ordubadi.

MÜTƏĞƏYYİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf [ər.] Deyiş-miş, başqalaşmış, esil hal ve suretini itirmiş, başqa hala (şekle) düşmüş. Padşahın qızı (mütəğəyyir):
Söylə, söylə! Ə.Haqverdiyev. Fərhad bilirdi ki, Aslan onun halını mütəğəy-yir görüb tez soracaq. C.Cabbarlı. □ Mü-təğəyyir olmaq
halı, sir-sifeti deyişmek, haldan, sifetden dönmek, pozulmaq. Saqi, mütəğəyyir oldu halım; Söyləməyə qalmadı məcalım! Füzuli.

MÜTƏHƏRRİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Hereket eden,
bir yerde qerar tutmayan; oynaq. Mütəhərrik kölgələr gedir, gəlir, Əzizin başına toplanırdı. Ə.Əbülhesen. [Casus] bayquş kimi boyunsuz, bədəninə görə yekə, lakin mütəhərrik başını əcaib və iyrənc bir surətdə hərləyib düz arxa-sına, indicə girdiyi qapıya baxdı. M.Rzaqulu-zade.

MÜTƏHƏRRİKLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Hereketde olma
veziyyeti; hereket etme, dövr etme.

MÜTƏHƏYYİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] özünü itirmiş, ne edeceyini bilmeyen, heyrete düşmüş, çaş-mış, çaşıb qalmış. Mütəhəyyir adam. // zərf Heyret içinde, çaşmış halda. Şah Abbas mat və mütəhəyyir tamaşa edir. ü.Hacıbeyov. Gövhərtac özünü köməksiz görüb mat, mütə-həyyir divara yapışdı. Ə.Haqverdiyev. □ Mü-təhəyyir qalmaq
çaşıb qalmaq, heyret için-de qalmaq, teeccüblenmek, donub qalmaq, heyretlenmek. Bu sözlərdən Hatəmxan ağa bir az mütəhəyyir qalır. M.F.Axundzade. [Muzdur] saysız yüzlükləri kağız arasında gördükdə biixtiyar onları yerə buraxıb mütə-həyyir qaldı. S.M.Qenizade.

MÜTƏHƏYYİRANƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [ər. müteheyyir
ve fars.
..ane] çaşmış halda, heyret içinde, teeccüble. Mütəhəyyiranə ətrafa baxmaq.

MÜTƏXƏSSİS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Elm ve ya texni-
kanın müeyyen sahesinde xüsusi biliyi olan, müeyyen ixtisas almış adam, ixtisas sahibi. Gənc mütəxəssis. Mütəxəssislərə qayğı bəs-ləmək.
İndi Bakı neft sənayesi şöhrəti uzaq-lara yayılmış güclü mütəxəssislərə malikdir. İ.Əfendiyev. Vahid heç bir mənsəb sahibi ol-masa da, mütəxəssislər arasında böyük hör-məti var idi. Mir Celal.

MÜTƏXƏSSİSLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Mütexessis olma,
ixtisas sahibi olma.

MÜTƏKƏBBİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Lovğa, özünden razı; tekebbürlü, meğrur, dikbaş. O vaxt acıqlı, qaşqabaqlı və mütəkəbbir müəllimlər ilə saziş eləmək doğrudan da ən çətin məsələlərdən birisi idi. F.Köçerli. [Zeyneb] kişilərə qarşı daimi mütəkəbbir və nifrət edər kimi daya-nardı. Qantemir. Firəngiz həmişəki kimi ciddi və mütəkəbbir idi. H.Seyidbeyli.