Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

ŞƏRIR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve is. [ər.] Şer işler gören, iblis, fesadçı, deleduz, yaramaz, pis (adam). O sə-bəbə Xudayar bəy Zeynəbi boşamazdı ki, qorxurdu, şərir adamların birisi Zeynəbi ala və başlıya Xudayar bəydən səğirlərin mal-mülkünü iddia eliyə. C.Memmedquluzade. [Camal bey:] Hərgah siz şərir adamların sö-zünə baxıb, inanıb iş görsəniz, uyezdi xaraba qoyarsınız. N.Vezirov.

ŞƏRQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Dünyanın dörd cehetin-den biri
günçıxan terefi; günçıxan, gündo-ğan. Evin pəncərələri şərqə baxır.
Şərqdə dan yeri yenicə sökülürdü. Ə.Sadıq. // Qerbe (günbatana) müqabil cehet, istiqamet. Şəh-ərin şərq tərəfində gözəl bağ salınmışdı.
- Ərşad bilirdi ki, şəhərin şərq qurtaraca-ğında Mahmud bəyin evlərini veriblər milis rəisinə. İ.Əfendiyev. Şərqə doğru bir adam gedirdi. Ə.Memmedxanlı.
Günçıxan semtde yerleşen ölkeler (bu menada "Ş" böyük herfle yazılır). Şərqə sə-yahət. Yaxın Şərq. Uzaq Şərq. Şərqi öyrənmək.
- Elə ucaldı ki, o böyük insan; Şərqin hər yerindən xalqa göründü. B.Vahabzade. // He-min ölkelere aid olan, mensub olan. Şərq memarlıq abidələri. Şərq mədəniyyəti. Şərq xalqları.
"Şəbi-hicran", qoca Şərqin öz var-lığı, öz adıdır; Məhkum olan millətlərin "yan-dım" deyən fəryadıdır. B.Vahabzade.

ŞƏRQI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Şerqe aid olan, Şerqe mexsus olan, Şerq ile bağlı. Şərqi Avropa. Şərqi Sibir.

ŞƏRQI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Neğme, mahnı. Günəş qübbənin ortasına gələr-gəlməz bir şərqi səsi eşidildi. çemenzeminli. Vücudunun son ba-har yarpağından fərqi yox; Dodağında bir gülüş, bir qaynayan şərqi yox. M.Müşfiq. Bir doyumluq möhlət umdum ömürdən; Qara dəniz, heç şərqindən doymadım. M.Araz.

ŞƏRQIYYUN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] kit.
Şerq memle-ketleri ehalisi, şerqliler, Şerq xalqı.
Bax şərqşünas.

ŞƏRQLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Şerq ölkelerinden birinin eha-lisine mensub olan adam, Şerq ehli. Şərqli-lərin adət və ənənələri. Şərqli geyimində bir adam.
..Şərqlilərin zövqünü korlayıb hətta ruhlarını belə incidən bir şey varsa, o da bu saxta "Şərq stili"dir... U.Hacıbeyov.

ŞƏRQŞÜNAS : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. şerq ve fars.
..şünas] Şerqşünaslıq mütexessisi. M.F.Axundzadənin komediyaları
cü illərdə Mirzə Cəfərin tərcüməsi ilə fars dilində Tehranda daş çapı ilə nəşr olunmuşdur. Avropa şərq-şünasları bizim yazıçının əsərləri ilə bu tər-cümənin sayəsində tanış olurlar. Ə.Haqver-diyev.

ŞƏRQŞÜNASLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Şerq ölkelerinin ta-
rixini, iqtisadiyyatını, dillerini, medeniyyet-lerini ve s. öyrenen elmlerin hamısına veri-len ümumi ad. Azərbaycan Elmlər Akademi-yası Şərqşünaslıq Institutunun arxiv şöbəsində şərqşünaslığa aid nadir elmi əsərlərin foto-surətləri və mikrofilmləri toplanmaqdadır.

ŞƏRM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] klas. Abır, heya, utanma, xecalet. Nə rəhm bilər, şərm qanar, ağlamaq anlar; Böylə fələk olmaz. M.Ə.Sabir. □ Şərm etmək (qılmaq, eyləmək) klas.
utanmaq, heya etmek, xecalet çekmek. Arif ola, ey-hamnan söz qana; Naməhrəmdən şərm eyləyə, utana. Aşıq Əlesger.
"İle" qoşması ile
utana-utana, xeca-
let çekerek.

ŞƏRMƏNDƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] klas. Utanan, utan-caq. // Xecaletli, üzüqara. Deyirlər ki, sabah gələcək yarım; Şərməndəyəm, artıb dərdü qu-barım. Q.Zakir. [Güllü:] Allah gətirib, salıb məni bu odun-alovun içinə. Qohumdan şər-məndə, dostdan, aşnadan şərməndə. Ə.Haq-verdiyev. □ Şərməndə etmək (qılmaq)
utandırmaq, xecalet çekdirmek. Bağda gülü şərməndə qılar qönçə dodağım; Süzgün ba-xışım, qarə gözüm, alma yanağım. M.S.Ordu-badi. Şərməndə olmaq
utanmaq, xecalet çekmek, xecaletli olmaq. [Molla İbrahim Xelil:] Vallah, sizin kimi əziz qonaqlardan şərməndə oluram. M.F.Axundzade. Tellərin dönüb kəməndə; Gözəllər olub şərməndə; Qara saçın dal gərdəndə; Hör, başına dolan-dığım. Aşıq Hüseyn.

ŞƏRMƏNDƏLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Utanma, xecalet çekme, utanılacaq hal, veziyyet; üzüqaralıq. Bəsdir mənə çəkdiyim xəcalət; Şərməndəli-yimdəki məlamət. Füzuli.

ŞƏRMSAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] bax şərməndə. Min-min şükürlər olsun, ancaq sənin sayəndə; Olmadıq bu həyatda biz şərmsar, musiqi. Şehriyar.

ŞƏRMSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Abırsız, heyasız, utanmaz. [Selbi:] Sizin əndamınıza piltə qoyulsun, ay şərmsiz, həyasız şəhər qızları. Ə.Veliyev.

ŞƏRT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Bir şeyin var olması, he-yata keçmesi üçün lazım olan amiller; esas, zemin. Fiziki hazırlıq uçuş üçün əsas şərtdir. Icranın yoxlanması müvəffəqiyyətin mühüm şərtidir.
Yalnız qabaqcıl fikirlərlə yaşamaq azdır, bu fikirləri yüksək bədii şəkildə əks etdirmək də sənət əsəri üçün zəruri şərtdir. M.İbrahimov.
Bir-birile saziş bağlayan tereflerden her hansı birinin ireli sürdüyü teleb ve ya teklif. [Memmedbağır] axırda Əsməri tapıb onunla evləndi, çünki Əsmər onun istədiyi şərtlərə tamamilə uyğun idi. S.Hüseyn. □ Şərt et-mək (qılmaq, kəsmək)
evvelceden razı-laşmaq, uzlaşmaq, sözü bir etmek, kesdirmek. Aqibət şərt qıldı iki təbib; Hərə bir zəhr eylə-sin tərtib. S.Ə.Şirvani. [Zakirov Nise xanıma:] Nisə, evdən çıxanda səninlə söz danışdıq, şərt kəsdik. Ə.Memmedxanlı.
Müqavilenin, tereflerin bu ve ya diger öhdeliyini müeyyenleşdiren maddesi. □ Şərt bağlamaq
bir şey haqqında razılığa gele-rek yazılı ve ya şifahi şekilde qarşılıqlı öhde-lik götürmek.
İki ve ya bir neçe şexs arasında saziş, uzlaşma, bağlaşma, şertleşme. Şərtə görə o, işi dünən qurtarmalı idi. □ Şərt bağlamaq
müqavile (saziş) bağlamaq, şertleşmek. Sizin yanınızda şərt bağladıq biz; Boyun qaçırma-dıq öz vədimizdən... S.Vurğun.
◊ Şərti şumda kəsmək
sonradan mü-bahise, anlaşılmazlıq olmasın deye, bir şey haqqında qabaqcadan razılığa gelmek, ev-velceden razılaşmaq, şertleşmek, qerarlaş-maq. Dəstəyə təzə adamlar gələndə Şamil əvvəlcədən şərti şumda kəsərdi. M.Hüseyn. [Allahqulu:] Kənddə belə məsəl çəkərlər ki, "şərti şumda kəsək, xırmanda yaba qapma-yaq". Ə.Əbülhesen.

ŞƏRTI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
Aralarında şertleşdiril-miş, qabaqcadan şertleşmiş. Partizanlar me-şənin kənarında durub şərti işarəni gözləyir-dilər. S.Veliyev.
Müeyyen şertlerle mehdud edilmiş, ancaq müeyyen şertler esasında qüvvesi olan. Şərti razılıq. Şərti cəza (cəzaya məhkum olmuş şəxsin sınaq müddəti ərzində heç bir günah işləmədiyi təqdirdə həyata keçirilməyən cəza).
Nisbi, meşrut; başqa şeraitde başqa cür ola bilen. Həyatda bir çox şey şərtidir. Deyi-lənlərin hamısı şərtidir.
Heqiqetde tesvir edildiyi, gösterildiyi şekilde mövcud olmayan. Hüdudlar arasında şərti xətt çəkmək. Bir şeyin şərti təsviri.
Hadiseni olduğu kimi yox, simvolik su-retde eks etdiren, qeyri-real. Şərti səhnə kom-pozisiyası. Şərti gözəllik.

ŞƏRTILIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Şerti olma. Cəzanın şərtiliyi.

ŞƏRTLƏNDIRILMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Şertlendirilmek"-
den f.is.

ŞƏRTLƏNDIRILMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

məch. Bir şertle bağlanmaq, qabaqcadan şert qoyulmaq, müeyyen şertlere tabe ve ya onlarla meh-dud edilmek.

ŞƏRTLƏNDIRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Şertlendirmek"den f.is.

ŞƏRTLƏNDIRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Bir şertle bağla-maq ve ya mehdudlaşdırmaq, şert qoymaq.
Bir şeyin töremesine esas olmaq, sebeb olmaq. Aydındır ki, xalqlar arasındakı belə dərin münasibət öz növbəsində yüksək səviy-yədə duran millətin ədəbiyyatının o biri mil-lətlərin ədəbiyyatları üzərinə təsirini də şərt-ləndirir. M.Hüseyn.

ŞƏRTLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Şertleşmek"den f.is.
Şertname.

ŞƏRTLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Bir-birile şert bağla-maq, qabaqcadan sözleşmek, söz qoymaq, vedeleşmek, müeyyenleşdirmek. Professor Aslanla şərtləşdiyi yerdə görüş(dü).. M.Rza-quluzade.

ŞƏRTLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Əvvelceden şertleşdirilmiş, şert qoyulan, müeyyen şertle bağlı olan.

ŞƏRTNAMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. şert ve fars.
..name] İki terefin razılığı esasında yazılı şekilde tertib edilen bağlaşma, müqavilename; kon-trakt. Mədət muzdurlar komitetinin təlimat-çılığı vəzifəsində çalışar, əsas etibarilə kulak-larla muzdurlar arasında şərtnamə bağlardı. S.Rehimov.

ŞƏRTSIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Heç bir şertle mehdudlaş-mayan, bağlı olmayan, şertlenmeyen; danı-şıqsız. // Zerf menasında. Təkliflərin şərtsiz qəbulu.