Multilingual Turkish Dictionary Azerbaijani Explanatory Dictionary

TÜCCAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. "tacir" söz. cemi] köhn. Tacirler. Dedi:
Məşhur tacirəm məni-zar; Tanıyırlar məni hamı tüccar. S.Ə.Şirvani. Müsəlmanlardan xeyli camaat: nücəbadan, tüccardan və sair əsnafdan tamaşa üçün te-atra toplaşdılar. F.Köçerli.

TÜFEYLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
biol. Başqa orqaniz-min üzerinde ve ya içinde yaşayıb onun he-sabına qidalanan bitki; parazit. Bit camışın xüsusi tüfeylisidir. A.Ağabeyli. // Sif. mena-sında. Tüfeyli bitkilər.
məc. Başqasının zehmeti hesabına yaşa-
yan adam; müftexor, parazit. Cəfər irəli yü-
yürüb tapançanı xozeyindən almaq, böhtan
danışan və yalan şayiə yayan bu tüfeylini ca-
maat içərisində ifşa etmək istədikdə tapança
açıldı. Ə.Veliyev. Beləliklə, Rüstəm bəyi əhatə
edənlər
.cəmiyyətin tüfeyliləridir. Ə.Sultanlı.
// Sif. menasında. Tüfeyli siniflərin ləğv edil-
məsi. Tüfeyli həyat.
dan. Söyüş kimi işledilir. Tüfeylinin biri.

TÜFEYLILIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
biol. Bir orqanizmin o biri orqanizmden qida menbeyi kimi istifade etmesi; parazitlik, parazitizm.
məc. Başqasının emeyini istismar etmek hesabına yaşama; parazitizm, parazitlik. [Zerdabiye] elə gəlirdi ki, nəsihətlə bəyi, xanı, mollanı başa salmaqla, maarif və mədə-niyyəti yaymaqla tüfeyliliyi yox etmək olar. M.İbrahimov.

TÜFƏNG : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Uzun, ya qısa lüleli, elle tu-tulub atılan odlu silah. Ov tüfəngi. Qoşalülə tüfəng. Tüfəng atmaq.
Bəxtiyar tüfəngi dol-durub qalxdı; Zilləyib gözünü bir az da baxdı. S.Vurğun. [Qarakişi] içəri girəndə əvvəlcə tüfənginin lüləsi göründü. B.Bayramov.

TÜFƏNGLI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif Tüfengi olan, tüfengle si-lahlanmış. Tüfəngli əsgər.
[Uşaqlar] tüfəngli fədai dəstələrinin nümayişini görərkən əvvəlcə bu nümayişləri də bundan əvvəl olan sadə nümayişlərdən biri hesab edirdilər. Ə.Sadıq.

TÜGYAN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Daşma, qabarma, qayna-ma, coşub-daşma. // məc. Heyecan, telatüm. □ Tüğyan etmək məc.
şiddet etmek, qay-namaq, coşmaq, azğınlıq etmek, qızışmaq. [Vaqif İbrahim xana:]
.Fətəlixan bir az çə-kinirdi, indi qorxuram, o da tüğyan eləyə. çemenzeminli. Hava yenə də tüğyan elədi. S.Rehimov. Tüğyana gəlmək- bax tüğyan etmək. Coşdum zaman-zaman, gəldim tüğ-yana. M.Rahim. Qoca aşığın könlü sanki tüğ-yana gəldi. Ə.Memmedxanlı.

TUHAF : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
Qeribe, görünmemiş, anlaşılmaz. Tühaf hərəkət. Tühaf iş.
[Rüstem bey] bir-iki addım getməmiş tühaf bir mənzə-rəyə təsadüf etdi. çemenzeminli.
Gülünc, güldürücü, mezhekeli, eylen-celi. Tühaf iş. Tühaf söhbətlər.

TUK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
İnsan ve heyvan derisinin üstün-de çıxan sapvari buynuz töremesi. Ağ tük.
- Qurd tükünü dəyişər, xasiyyətini dəyişməz. (Ata. sözü). [Qarovulçunun] üzündəki seyrək tüklər biz-biz durmuşdu. M.Hüseyn. // Saç. Qulunun başının tükləri, qaşları və kirpikləri xına rəngində idi. M.İbrahimov.
Heyvanların müxtelif meqsedler üçün istifade edilen yunu, qılı. Keçi tükündən to-xunmuş örkən.
Ələklər ipək sapdan, tükdən, bürünc və ya polad məftildən hazırlanır. R.Əliyev. □ Tük güllə
tir tüfenginden atı-lan, arxa terefinde tük olan gülle. Avtomata dönmüş cavab, tirdə atılan tükgüllə kimiyenə qanadlanıb düz hədəfin ortasına yapışdı. B.Bayramov.
Quşların bedenini örten bele yumşaq ve ince teller.
.[Martı quşları] öz tüklərini tumar-layırdılar. H.Seyidbeyli. // Kesilmiş quşların, balış ve s. üçün işledilen çıxarılmış peri; per-qu. Balış üçün tük almaq. Qu tükü. // İçinde per olan, içine perqu doldurulmuş. Tük balış.
Bezi meyvelerin ve ya yarpaqların üze-rinde, yaxud da altında olan xırda tükcükler; xov. Gicitkənin tükləri.
Her hansı bir mexanizmde, cihazda ve s.-de ince sap, yay, meftil ve s. Saat mexaniz-minin tükü. Elektrik lampasının tükü.
0 Tük qədər
zerre qeder, heç, qetiyyen. Tük qədər qorxmamaq. Tük salmaq (tök-mək)
berk qorxmaq, dehşete gelmek, deh-şetlenmek. Tük tökər məndən paşalar; Xot-karlar çəkər haşalar. "Koroğlu". [Qurd Ke-rim:] Səlim bəy nə qədər güclü olsa da, Nəbi-dən tük salır. S.Rüstem. Tükdən asılı olmaq
- qorxulu, ümidsiz veziyyetde olmaq, ölüm ayağında olmaq. Tükləri biz-biz durmaq (olmaq)
dehşet götürmek, berk qorxmaq. Elə bir hala düşərsən ki, tükün biz-biz olar; Əyninə geyməyə şey tapmasan; astar üz olar! M.Ə.Sabir. İndi də bu hadisə yadıma düşəndə tüklərim biz-biz durur. S.S.Axun-dov. Tükləri qabarmaq (qalxmaq, ürpər¬mək)
bax tükləri biz-biz durmaq (ol-maq). Pələngdən elə bir bağırtı qopdu ki, səsindən dam-daş titrədi. Gözlərim qaraldı. Tüklərim ürpərdi. A.Şaiq. [Neneqız] elə ağı deyir ki, adamın başının tükləri qabarır. S.Rehimov. Tükü tərpənməmək
halına qetiyyen tesir etmemek. Rəhim bəyin söz-lərini dinlədikcə Bayramın tükü də tərpən-mirdi. M.Hüseyn. Tükü tükdən seçmək
en ince metlebi başa düşmek, tez başa düş-mek. Vəzirlər həmişə gərək tükü tükdən, sözü sözdən seçsinlər. (Nağıl). [Qubernator:] Dip-lomat tükü tükdən seçər. C.Cabbarlı. Tükü yatımına sığallamaq məc.
bir işi yaxşı-lıqla, mübahisesiz yola vermek. [Rehimli:]
.Mən həmişə tükü yatımına sığallayıram, in-ciyən adam deyiləm. İ.Hüseynov. Tükünü (tüklərini) didmək
divan tutmaq, ceza ver-mek, cezalandırmaq. [Oddamdı:] Vay, [ereb-ler] mənim cücə kimi tüklərimi didəcəklər.
C.Cabbarlı.

TUKBAŞ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Başına heç bir şey örtmemiş; başaçıq. Tükbaş qız.

TUKCƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərfTük qeder, zerre qe-der, qetiyyen, esla. [Kerbelayı Qubad:] Val-lah, səni mən tükcə incitmərəm! ü.Hacıbeyov.

TUKCUK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. İnce, zerif, xırda tük. Yarpa-ğın tükcüyü.

TUKƏNDIRMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Tükendirmek"den f.is.

TUKƏNDIRMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Hamısını işledib qur-
tarmaq, serf edib qurtarmaq, axırına çıxmaq. □ Səbrini tükəndirmək
bax səbir ka-sasını doldurmaq ("səbir"de). Rüstəm kişi tutuldu, Telli arvadın susmaq bilməyən dili onun səbrini tükəndirdi. M.İbrahimov.

TUKƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Tükenmek"den f.is.

TUKƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Qurtarmaq, bitmek, tama-mile işleyib qurtarmaq, daha qalmamaq.
.Kənddən çıxdıqlarının onuncu günü Səriy-yə xala yemək ehtiyatının tükənməyə başla-dığını hiss etdi. M.İbrahimov. Yusifgilin kə-nardan çəkib gətirdikləri ələf də tükənirdi. B.Bayramov. // Sona çatmaq, bitmek, qurtar-maq. Omrün tükənib oldu nəhayət şəbi-vəslin. S.Ə.Şirvani.

TUKƏNMƏZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Tükenmeyen, bitme-
yen, bitmez, qurtarmayan, qurtarmaz, çox, saysız-hesabsız. Dağlardan axıb gələn çay suyu
. yaşıl bağlar üçün tükənməz bir həyat mənbəyidir. M.İbrahimov. Alın tərilə əkən, biçən; İnsanların fərəhi, sevinci tükənməzdir!
N.Refibeyli.

TUKƏTMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Tüketmek"den f.is.

TUKƏTMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Axıra çatdırmaq, bitirmek, sona çatdırmaq. [Şah Abbas:] Tükətdi ömrü-mü zindan, yox oldu səbrü-qərar. U.Hacı-beyov.

TUKLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Tüklenmek"den f.is.

TUKLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f.
Uzüne tük çıxmaq,
tük gelmek, tük basmaq. Cavadın mülayim və mehriban rəftarını gördükdən sonra [uşaq] da əllərini Cavadın tüklənmiş (f.sif.) üzündə gəzdirməyə başladı. Ə.Veliyev.
Tük çıxarmaq, tük emele gelmek (quş balası, cüce ve s. haqqında). Şəhərdən gətir-diyim toyuğumun cücələri böyümüş, tüklən-miş, xoruzu, fərəsi bəlli olmuşdu. A.Şaiq.

TUKLU : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Tükü olan, bedeni tükle ör-tülü, tük basmış. Xanməmməd üstü tüklü bur-nunu çəkə-çəkə içəri girdi. çemenzeminli. [Neriman]
.şapkasını təkyənin üstünə ataraq ağ, tüklü biləklərini çirməyib əlüzyuyana yaxınlaşdı. İ.Əfendiyev. // Uzü qırxılmamış, üzünü tük basmış. Tüklü üz.
Fərhad gözlə-rini açanda yaş damcıları tüklü sifətinə axdı. Ə.Veliyev. // Qıllı. Tüklü heyvan.
Tüklü deriden tikilmiş. Tüklü kürk.
[Meşedi Əhmed] evdə işlər, qoyun və quzu dərisindən tikdiyi tüklü papaqları bazarda və meydanda satardı. S.Hüseyn.
Tükü olan (b ax tük
cü menada). Tük-lü heyvan.
Bu toxumlardan yetişən sağlam, yarpaqları tüklü olan gözəl şitillər inkişaf etdi. M.Axundov.

TUKLULUK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tüklü olma, qıllılıq.

TUKLUPAPAQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Başında tüklü deriden tikilmiş papaq olan. Tüklüpapaq, ayaqyalın birisi daxil olub, birstulgətirdi. T.Ş.Simurq.

TUKSUZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif.
Tükü olmayan, qılsız. Tük-süz dəri.
Uzüne hele tük gelmemiş (yeniyetme oğlan haqqında). // Uzü qırxılmış, üzünde tük olmayan. Rəhimlinin qıyıq gözlərindən silin-məyən təbəssüm qızartısı çəkilməyən, yumru, ətli, ttüksüz sifətinəyaraşıq verirdi. İ.Hüseynov.
Tükü olmayan (b ax tük
cü menada). [Pambığın] bütün hissələri, ya azca tüklü, ya da tamam tüksüz olur. "Pambıqçılıq".

TUKUGÖDƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif Tükleri qısa olan; qısa-tüklü.