Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
MÜBALİGƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Mübaliğe olan; şişir-dilmiş, artırılmış. Mübaliğəli söz. Mübaliğəli danışıq.

MÜBALİGƏSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf Mübaliğe ol-
mayan; nece var, olduğu kimi; artırılmamış, şişirdilmemiş. Mübaliğəsiz demək olar...
[Reşid:] Mübaliğəsiz deyirəm ki, beş ildə mən onun bir dəfə düşüncəli vaxtına təsadüf etmədim. İ.Hüseynov.

MÜBARƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
Xoş bir xeber, teze alınan şey ve ya bayram münasibetile deyi-len tebrik, gözaydınlıq sözü. Bayramınız mü-barək! Təzəpaltarın mübarək(dir)! Toyunuz mübarək!
[Müellif:] Hərdənbir uşaqlardan biri qardaşımın papağını başından alıb yerə vuranda "mübarək, mübarək!"
deyə çığı-rırdıq. T.Ş.Simurq.
Müqeddes, eziz, hörmetli, layiqli. Mü-barək üz.
Görürəm mən yuxumda hər axşam; O mübarək məkanı çox sevirəm. A.Sehhet.
Uğurlu, xoş, yaxşı. Məmməd bəy falı açdı. Falda görülən şeirləri farsca hacıya oxudu: "çox mübarək faldır",
deyə hacıya müjdə verdi. M.S.Ordubadi.
Bezen istehza ile bir adam ve ya bir şey haqqında işlenir. Oğlan tərs-tərs Səttara baxdı:
Paho! Bu mübarək haradan çıxdı? Boyuna bax, yekə-yekə danışmağına bax!
P.Makulu.
0 Mübarək olsun!
bax Allah mübarək eləsin! ("Allah"da). Eyvanın, otağın müba-rək olsun; İmarəti al qumaşdı, Annax bəy! Aşıq Əlesger.

MÜBARƏKBAD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər. mübarek ve fars.
..bad]: mübarəkbad etmək (eləmək)
teb-rik etmek, gözaydınlığı vermek, "mübarek-dir" demek. Elçilər mübarəkbad edib bu şad xəbəri Şahvələdə yetirdilər. "Aşıq Qerib". [Meşedi İbad Hesenqulu bey ve başqalarına:] Qonaqlıqda məni mübarəkbad eləmədiniz? ü.Hacıbeyov.

MÜBARƏKBADLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Tebrik etme, göz-
aydınlığı verme; tebrik, gözaydınlığı. Pəri xanım və qarabaş, Əhmədin əynində nişan paltarını görəndə sevindiklərindən özlərini itirib, mübarəkbadlığı da yadlarından çıxart-dılar. (Nağıl). Sizin toyunuzun mübarəkbad-lığı da doğma övladımızın xeyir işi kimi bizə xoşdur. Mir Celal. □ Mübarəkbadlıq et-mək
tebrik etmek, gözaydınlığı vermek. Afərin səsi asimana bülənd oldu, hamı mü-barəkbadlıq elədi. "Abbas ve Gülgez". Hələ məclis açılmamış vəkillər bir-birilə görüşür, mübarəkbadlıq edir. M.İbrahimov. Müba-rəkbadlıq vermək
bax mübarəkbadlıq etmək.
.Hamısı bu gün dilbir olublar ki, mənə mübarəkbadlıq versinlər ki, bu gün mənim düdüyüm səs çıxardıb. C.Memmedquluzade.

MÜBARİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[ər.]
is. Her hansı bir (ade-ten qabaqcıl, mütereqqi, edaletli, doğru) iş ve s. uğrunda mübarize aparan, çalışan adam. Sülh mübarizləri. // Sif. menasında. [ömer Lütfi:] Sizin kimi mübariz arqadaşlarımız da var. H.Nezerli. // Döyüşçü, vuruşan. [Beh-ram:] Mən də vuruşanlarla, qalib gələnlərlə bir sırada mübariz bir əsgər kimi irəliləyə-cəyəm. Ə.Veliyev.
is. köhn. Oyunda, yarışda reqib. Gəldi, mübariz tələb etdi genə; Söylədi ki, kimdi bərabər mənə? S.Ə.Şirvani. Fəxrəddin isə topu havada əlində saxlamaqla mübariz göz-ləyirdi. M.S.Ordubadi. [Qaraca qız] rəqs et-məyi olduqca sevirdi, odur ki, məclisə müba-riz istəyən pəhləvan kimi atıldı. S.S.Axundov.
sif. Mübarizeye çağıran, mübarize ruhlu. Mübariz çağırış.
Dostların arasında, İtaliya torpağında; Səsləndi ən mübariz nəğmələr dodağında. S.Rüstem.

MÜBARİZƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Bir-birine zidd ictimai qrupların, eqidelerin, menafelerin ve s.-nin üstünlük, hakim mövqe tutmaq uğrun-da bir-biri ile feal toqquşması. Dilsiz, sağır göylərə dirək oldu haqq səsi; Başlandı bu ölkənin meydan mübarizəsi. B.Vahabzade. // Her hansı meqsede çatmaq üçün çalışma; cehd, teşebbüs. İllikplan uğrunda mübarizə. Qənaət uğrunda mübarizə.
Maarif sahə-sində mübarizə, əsasən, tədris ocaqlarına mü-nasibətdə meydana çıxırdı. A.Şaiq. Haqq yo-lunda mübarizə şüarıyla çıxdım yola; Ərəb qızı, bu əzmində sənə min-min uğur ola! N.Refibeyli. // Bir şeyi aradan qaldırmaq, ona qalib gelmek üçün çalışma, fealiyyet gös-terme. Ziyanvericilərlə mübarizə.
[Xasay] əynindəki nimdaş şal pencəyini çıxarıb alovla mübarizəyə başladı. Ə.Veliyev. [Aydın:] Mən gəlmişəm, qızdırma ilə mübarizə aparam. H.Seyidbeyli.
Vuruşma, dava, döyüş. Böyük bir cəb-hədə ölüm-dirim mübarizəsi getdikcə qızışır. M.İbrahimov. Vətən müharibəsi.. mərd oğul-larını düşmənlə mübarizə meydanına atdı. S.Veliyev. // Əlbeyaxa vuruşma.
məc. Bir-birine zidd duyğuların, meyil-lerin, arzuların toqquşması, bunlardan hansı birine üstünlük vermekde daxilen gösterilen sey. öz-özü ilə mübarizə.
[Zernigar xanım] qəlbinin ən ucqar bir guşəsində gizlənib cü-cərməyə çalışan bu duyğudan qorxsa da, onun qol-qanad açıb güclənə biləcəyi ehtimalın-dan dəhşətə gəlsə də, özü ilə mübarizə apar-mağı bacarmırdı. İ.Şıxlı.
İdman yarışı; yarışma. İnadlı mübarizə-dən sonra neft Bakısının komandası birinci yeri tutdu. (Qezetlerden).
dan. Söyüşme, dava-dalaş, vuruşma. Bir azdan sonra kişi bu yazığın üstünə ikinci bir arvad alardı. İki gününün arasında böyük mübarizə başlanardı. H.Sarabski.

MÜBARİZƏÇİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax mübariz
ci me-nada.

MÜBARİZƏLİ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Mübarize ile başa ge-len, mübarize ile keçen, mübarize ile dolu. Mübarizəli iş. Mübarizəli ömür.
İnsan var ki; ömrü qaynar, mübarizəli. R.Rza.

MÜBARİZƏSİZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. Mübarize ile olma-yan, sülh ve asayişle davam eden, keçen; dinc. Mübarizəsiz həyat. Mübarizəsiz qələbə qazanmaq.

MÜBARİZLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Mübariz olma, müeyyen fikir ve meqsed uğrunda mübarize aparma; döyüşkenlik. // Doteleblik.

MÜBAŞİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] İranda: kendi idare etmek üçün mülkedarın teyin etdiyi adam. Musa kişi mübaşir Məmmədin yoğun səsini tanıdı. M.İbrahimov. Ərbab mübaşiri ilə arası dəyəndən sonra onun təsərrüfatı dağılıb mal-dövləti əlindən çıxmışdı. P.Makulu. // köhn. Memur. Sağ olsunlar qiraətxananın müba¬şirləri, bir [fend] qurdular ki, heç cinin də ağılına gəlməz. "Mol. Nesr.".

MÜBAŞİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

mübaşir olmaq
meşğul ol-maq, girişmek. [Molla İbrahimxelil:] Məndə hanı o qədər vaxt və fürsət ki, hər bir cüz-viyyata özüm mübaşir olam. M.F.Axundzade.
.İki əhməq qonşu bir-birini qırmaqda ikən kazaklar da bir tərəfdən şəhəri yandırmağa mübaşir olmuşlar. C.Memmedquluzade.

MÜBƏLLİG : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Tebliğ eden, tebli-ğatçı. "Cəhənnəm məktubları", "Mozalan bə-yin səyahətnaməsi", "Marallarım" kimi əsər-lərində [Ə.Haqverdiyev] cəhalət, nadanlıq və köhnə etiqadlara istehza edir, xalqın ruhunu, zehnini zəhərləyən mübəlliğləri kəskin tənqid atəşinə tuturdu. K.Memmedov.

MÜBHƏM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] Qeyri-müeyyen, gizli, qaranlıq, namelum, üstüörtülü, anlaşılmaz, her cür yozula bilen, her cür başa düşüle bi-len. Mübhəm söz.
Vəsl qədrin bilmədim hicran bəlasın çəkmədən; Zülməti-hicr etdi çox mübhəm işi rövşən mana. Füzuli. [Şeyx Sedra:] İki mübhəm sözün nə qiyməti var?! Böylə sərsəm əqidədən nə çıxar? H.Cavid. İçəridəki lal və mübhəm sükutu müxtəlif saat-ların çıxardığı zəif və ahəngdar çıqqıltı səs-ləri pozurdu. A.Şaiq.

MÜBTƏDA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] qram. Cümlenin kimin ve ya neyin haqqında danışıldığını bildiren baş üzvü. Mübtəda kim? və nə? suallarına cavab verir.

MÜBTƏDALI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. qram. Mübtedası olan.
Mübtədalı cümlə.

MÜBTƏDASIZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. qram. Mübtedası ol-
mayan. Mübtədasız cümlə.

MÜBTƏLA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.]
Alude, düçar, girif-tar, tutulmuş. Kimə kim, dərdimi izhar qıldım, istəyib dərman; özümdən həm betər bir dərdə onu mübtəla gördüm. Füzuli. [Ferman:] Aya, görəsən, o da mənim kimi dərdə mübtəladır, ya salamatdır? Ə.Haqverdiyev. □ Mübtəla etmək (eləmək)
düçar etmek, giriftar et-mek. Tökür sirişk əvəzində gözüm üzə al-qan; Olubdu çünki könül zarü mübtəlası gülün. X.Natevan. [Əbdül:] Allah heç kəsi qumara mübtəla eləməsin. Ə.Haqverdiyev. Mübtəla olmaq
düçar olmaq, giriftar olmaq, tutul-maq. Əziz balalar! Biz anadan təvəllüd ta-pıb da bu mərtəbəyə yeriş etməkdə böyük
zəhmətlərə, ağır məşəqqətlərə mübtəla olduq! N.Nerimanov. [Qurbanqulu:] Sən də, mən də, ikimiz də bir dərdə, bir qəmə mübtəla olmu-şuq. T.Ş.Simurq. Mübtəla qılmaq
bax mübtəla etmək (eləmək). Az eyləmə ina-yətini əhli-dərddən; Yəni ki çox bəlalərə qıl mübtəla məni. Füzuli. Səbəb nə oldu məni hicrə mübtəla qıldın? X.Natevan.
Bir şeyin heddinden artıq aludesi, düş-künü, azarkeşi. Oğul da deyirdi:
Mən xəs-təyəm, tiryəkiyəm, tərk edə bilməyirəm, müb-təlayəm. S.Hüseyn. Əkbər elm adamı, kitab mübtəlası da deyildi. Mir Celal.

MÜBTƏLALIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Bir şeye heddinden artıq aludelik, mübtela olma, düçar olma, giriftarlıq.

MÜBHƏMLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Gizli olma, qeyri-müey-yenlik, namelumluq, anlaşılmazlıq.
.Şahın da, Həkimülmülkün də hərəkətlərində bir mübhəmlik, bir sirr vardı. M.İbrahimov.

MÜCAVİR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [ər.] köhn. Daim ibadetxana ve ya türbe yanında yaşayıb vaxtını ibadetde keçiren adam. Mücavir onları başına topla-yıb Pirhəsənin kəramətindən uzun-uzadı söy-ləyir. A.Şaiq. [Rauf:] Əşrəf bəy bu məzarın daimi mücavirlərindəndir. H.Cavid. // Mes-cid, türbe xidmetçisi. Məscid mücaviri yüyü-rüb xanın ölmək xəbərini arvadına vermək istədi. çemenzeminli.

MÜCAVİRLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Mücavirin işi, pe-şesi. O, çayçılığı buraxıb, gedib həmin qə-birdə mücavirlik edir. Ə.Haqverdiyev.

MÜCADİLƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Dava-dalaş, bir-biri ile atışma, tutuşma, davalaşma; qovğa, dava. Hücrədə mollalar mübahisə edirlərmiş, nə cür olursa, bunların mübahisələri mücadi-ləyə çevrilmiş.. "Mol. Nesr.". // Mübarize.

MÜCAHİD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
tar. İranda: azadlıq herekatında iştirak eden adama verilen ad; fedai, üsyançı. Səttar xanın mücahidləri.
[Bağır xan:] Mücahidlər, igidlik və imtahan vaxtıdır. M.S.Ordubadi. Qorxu bilməz mü-cahidlər, bağrında yapa; Atıldılar vuruşlara vətən eşqilə. S.Rüstem.
məc. Bir meslek yolunda fedakarcasına çalışan, mübarize eden adam; fedakar. Bəli, təbiət həmişə Aslan kimi yüksək ruhlu, pak və saf ürəkli mücahidlər yetirir. C.Cabbarlı. [H.Əreblinski] elə zənn edirdi ki, bunun ət¬rafına toplaşanlar artist deyil, avamlıqla, irtica ilə mübarizə aparan mücahidlərdir. S.Rehman.
Din yolunda müharibe eden, cihad eden.