Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
ŞAHANƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. [fars.] Şaha, şahlığa mexsus ve ya şaha, hökmdara layiq. [Vezir:] Sonra üzün dörd nəfər hazırda olan pişxidmətlərə tutub dedi ki, xələti-şahanəni gətirin, qibleyi-aləmi geyindirin. M.F.Axundzade. [Vezir:] Şadlıq dəmi çatdı, durun; Şahanə bir məclis qurun. A.Şaiq. // məc. çox nefis, çox mü-kemmel.

ŞAHANI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax 0ahanə. Gözəl gül, şahani gül; Ləbi gül, dəhani gül; Oz gülümü istərəm; Bürüsə cahani gül. (Bayatı).

ŞAHBAL : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax şahpər.

ŞAHBAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
Terlan, şahin. Ələs-gər, torunu sən tərlana qur; Bəlkə tora düşən bir şahbaz ola. Aşıq Əlesger. Qızılcadır soyuq bulaq yaylağı; Bərələri şahin, şahbaz oylağı. Aşıq Dilqem.
məc. Igidliyi, qoçaqlığı, cesareti ile ferq-lenen adam haqqında. çanaqqala, Sarıqamış; İgidləri şahbaz gördüm. "Koroğlu". // məc. Xalq şerinde meğrur gözele işare. Vaqifi atəşi-hicran öldürdü; Aman, verin o şahbaza bir xəbər. M.P.Vaqif. // Şairane teşbehlerde: gözelin meğrur gözlerine, baxışrna işare. O şahbaz gözlərini görəndə; Uçar mürği-ruhum, durmaz bədəndə. Q.Zakir. O mələk simalım, şahbaz baxışlım; O dodağı ballım, ceyran yerişlim. S.Vurğun.

ŞAHBEYT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars. şah ve ər. beyt] Şerin birinci beyti, metle; hemçinin bir şerin en gözel, seçilmiş beyti.

ŞAHDAMAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Bax aorta.
məc. Ən mühüm, en esas, başlıca yol.

ŞAHƏNŞAH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
tar.
cu il Iran islam inqilabına qeder Iran şahlarrmn titulu. Şücaiddövlə imperator hökuməti ilə şahən-şah hökuməti arasında keçilməsi mümkün ol-mayan bir uçurum yaratmışdı. M.S.Ordubadi.
məc. Başçı, padşah. [Qaz:] Bəs mənəm quşların şahənşahı; Durna oldu bu nəqlin agahı. S.Ə.Şirvani.

ŞAHI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] köhn. Beşqepiklik qara pul (adeten saylarla). Abbasını bəyənməyən beş şahı çıxardar. (Ata. sözü). [Hacı Qara:] Bu kasad bazarda mənim bir şahı qazancım yox-dur, abbasını haradan alıram?.. M.F.Axund-zade. [Mercan bey:] Cibimdə beş-altı şahı var, o da özümə lazımdır. ü.Hacıbeyov.

ŞAHlD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.]
Bir hadiseni, ehvalatı, işi öz gözü ile görmüş ve ya gören adam. Mən bu hadisələrin şahidiyəm.
Mənim sakin olduğum otağın üzü [Sarıköynekgilin] həyə-tinə olduğu üçün hər işinə şahid olurdum. S.Hüseyn. Onsuz da evin hər tərəfində keç-miş vuruşmaların şahidi olan bir çox uçuq-söküklər var idi. H.Nezerli. Mən bir çox belə hadisələrin nəinki şahidi, hətta bir neçə dəfə iştirakçısı da olmuşam. M.Rzaquluzade.
özüne melum olan bir iş haqqında şeha-det vermek üçün mehkemeye çağırılan şexs. Şahidləri dinləmək.
Dava üçün bir qazı, is-bat üçün min şahid. (Ata. sözü). [Sefer Hem-zeye:] Ağa, şahidlərin biri mən. C.Cabbarlı. Islam, ərizəsində bir çox şahidlər göstərirdi. S.Hüseyn. Şahid lazım olmadı, çünki Şəfiqə özü boynuna götürdü. İ.Musabeyov. □ Şahid çağırmaq (çəkmək, göstərmək)
bir şeyin heqiqeten olub-olmadığını sübut etmek üçün resmi şekilde adam göstermek, ona isnad et-mek. Uçurub kökündən nəmli zindanı; Şahid çağıraram bütün dünyanı. S.Rüstem. Qədir üzünü qonşulara tutub şahid çəkirdi. Mir Celal. Şahid durmaq (olmaq)
öz gözü ile gördüyü bir şey, hadise haqqında ifade, melu-mat vermekle onun doğru olub-olmadığını göstermek. [çimnaz Seriyyeye:] Ozüm ge-dib şahid duraram ki, sən özün-özünü öldür-müşsən. C.Cabbarlı. [Maral:] Sözlərini təkrar elə, Mirzə Qərənfil mənim şahidim olacaq. S.Rehman.

ŞAHIDLIK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Gözü ile gördüyü ve ya bildiyi bir hadise ve ya iş haqqında bir şex-sin melumat vermesi, şahid durması.
Bir şeyin heqiqiliyini, düzlüyünü res-men tesdiq etmek üçün bir işde iştirak etme. O günün sabahı Şərifzadə və Qəmər xanımın şahidliyi ilə Zeynalın Mehribanla yenidən evlənməsi zaqsda qeyd olundu. S.Hüseyn.
Mehkemede: şahidin verdiyi melumat; şehadet. Şahverdi yalançı şahidlik eləyib çox adamı nahaqdan tutdurubmuş. İ.Əfendiyev.

ŞAHlD-SÜBUT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [ər.] Sübut eden şey, delil. Mənə şahid-sübut lazım deyil. – Göy guruldadı, tufan qopdu, ildırım çaxıb evimi, mülkümü yandırdı. Ondan qalan bu kömür parçalarıdır ki, onu da şahid-sübut kimi gə-tirmişəm. "Kirpi".

ŞAHlN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is.
Möhkem eyridimdikli, uzun, itiqanadlı yırtıcı quş. Şahin, şunqar sürbənizi dağıdar; Boyanarsız qızıl qanə, durnalar! M.V.Vidadi. [Terxan:] Ovçu şahinə qırqovul neylər! Tükün qanlı caynağında didər! A.Şaiq.
məc. Cesur, merd, igid, qorxmaz adam haqqında.
..Təbriz, inqilablar ocağı Təbriz; Aslanlar, şahinlər oylağı Təbriz. Şehriyar. // məc. Obrazlı teşbehlerde. Teyyare ve tey-yareçilere verilen tenteneli ad. Bəzən də qar-tal kimi sən iki qanad üstdə; Şahinlərin qon-duğu zirvələrə dayanır... A.İldırım.

ŞAHlNCƏSlNƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf Şahin kimi, qehre-mancasına, merdcesine, igidcesine, qorxma-dan. Hamı səbirsizliklə komanda gözləyir, bu saat şahincəsinə düşmənin üstünə şığımaq istəyirdi. Mir Celal.

ŞAHLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn.
Padşahlıq, hökmdar-lıq. // Şahın idaresi altında olan memleket, torpaq ve s. □ Şahlıq etmək köhn.
1) pad-şahlıq etmek; 2) məc. hökmranlıq etmek, hökm sürmek. Meşədə caynaqlı bir şir şah-lıq eləyirdi. S.Rehimov.

ŞAHMAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
Zeherli, iri ilan cinsi. Indi Kür boyunca, Araz boyunca; Gürzələr, şahmarlar çəkilir qına. S.Vurğun.
Obrazlı teşbehlerde: gözelin saçına işare. Kəmənd kimi tökülübdür gərdənə; Dönübdür sərasər şahmara tellər. M.P.Vaqif. Zülfü şah-mar, mina gərdən mötədil; Zəbərcəd kəlməli, misali-bülbül. Aşıq Əlesger.

ŞAHMAT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars. "şah öldü"]
64 açıq ve tünd xanası olan taxta üzerinde 16 ağ ve 16 qara fiqurdan her birini müeyyen qay-dalarla hereket etdirerek oynanılan oyun. Şahmat da həyat kimidir
mübarizəsiz və ehtirassız oynayanda ləzzət vermir. M.İbra-himov. // Şahmat oyunu üçün fiqurlar komp-lekti. [Yusif şahmatı bir kenara iteleyir:] Hə-vəsim yoxdur. Qalsın sonraya. M.İbrahimov. [Adil:] Mən bütün şahmat fiqurlarının qabaq-cadan əsaslı surətdə
. hərəkət etməsini istə-yirdim. İ.Əfendiyev.
Şahmat taxtası kimi (xana-xana şeklinde) olan. Dəyirmi binanın ətrafındakı xiyabanın qırmızı əqiq daşları şahmat taxtası şəklində döşədilmişdi. M.S.Ordubadi. Xüsusilə mina-atanlar şahmat qaydasilə düz vurur, vzvodun bir addım da olsun irəli getməsinə aman ver-mirdilər. Ə.Veliyev.

ŞAHMATÇI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Şahmat oyunçusu. Məmun ehtiraslı.. şahmat həvəskarı idi. Orta asiyalı məşhur şahmatçı Rəb-rəbi sarayına gətirdə-rək tez-tez hüzurunda şahmat yarışları ke-çirərdi. M.İbrahimov.

ŞAHNAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
Azerbaycanın klassik muğamlarından birinin adı. Rüstəm bəyin həyəti. Pərdə qalxdıqda həyətdə Sərvər ilə Gülnaz görünür. Pərdədən qabaq musiqi ça-lınır. Sonra tarda "Şahnaz" çalınır. ü.Hacı-beyov.
Keçmişde: zerli, ipek parça növünün adı. Şahnazdan paltar tikdirmək.

ŞAHNlŞlN : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars.] köhn.
Otağın küçe te-refe çıxan pencereli çıxıntısı; erker. Şahın taxtı şahnişində qoyulmuşdu. P.Makulu.
Faytonda, arabada sürücünün oturduğu yer.

ŞAHPƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] klas. Quş qanadının uzun tükleri, lelek; qanad. Al məni şahpərin üstündə, apar balaya; Oradan ta ki həqarətlə baxım dünyaya. A.Sehhet. O dərinliklərə, boşluqlara uçduqca xəyal; Sanki çırpınmada bir şahpəri yanmış qartal. H.Cavid. // Obrazlı teşbehlerde. Fikir, xəyal şahpərində çöllər keçər, dağlar aşar; Dərdinə tapmaz bir çarə, ona yalnız bir təsəlli. A.Şaiq.

ŞAHRAH : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Baş küçe, geniş esas yol; magistral. // məc. Bir şeyin hereketinde ve ya inkişafında esas xett, istiqamet.

ŞAHSÖYÜD : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Şoran torpaqlarda, düzende biten söyüdebenzer kol.

ŞAHTƏRƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. bot. Aran yerlerde taxıl zemilerinde biten ve xalq tebabetinde isti-fade edilen bitki ve onun çiçeyi.

ŞAHTUT : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Calaq edilmiş tut ağacı ve onun meyvesi. Şahtut ağacı.
Xasay həyət-dəki şahtutun altında oturub, fikirdən ara-lana bilmir, bu dəqiqələr özünü cəbhədə hiss edirdi.. Ə.Veliyev.

ŞAHZADƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Şah oğlu ve ya pad-şah ailesinden olan şexslerin övladlarından biri. Ikinci otaq da fərşlə döşənmişdi və divar-larında Səfəviyyə nəslindən vəfat edən pad- şahların və namdar şahzadələrin təsviri çəkil-mişdi. M.F.Axundzade. Bağdadı iflas edən tacirlər, şahzadələr, xəlifə ailələri minlər-cədir, qiymətli şeylər də bunların əlindədir.
M.S.Ordubadi.