Multilingual Turkish Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azerbaijani Explanatory Dictionary
SƏPMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Derisi sepgi tökmek, sepgi çıxarmaq. özü səpmək. Qolları səpmək.

SƏPSUVAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. k.t. Sepinden sonra tor-pağı derhal suvarma üsulu. Səpsuvar əkin.
[Oruc kişi:] Sən özün bilirsən ki, bu il mən də, bax bu Əlipaşa da arat qoya bilmədik. İkimiz də səpsuvar (z.) əkdik. T.Ş.Simurq.

SƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars.] klas.
is. Baş. [Qurbani:] Sə-rim sadağadı, üzüm payəndaz; Candan qeyri yoxdur bir matah məndə. "Qurbani". Ələs-gərin ağlın aldın sərindən; Saf gövhərsən, sərraf seçib dərindən. Aşıq Əlesger.
sif. Ən yaxşı, ela, baş. [Nebi:] Boz at, səni sər tövlədə bağlaram; Qabağına yağlı quyruq doğraram. "Qaçaq Nebi".

SƏRAB : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars.] bax ilğım. Hər şey dəniz kimi bərq vuran bir sərab içində itib gedirdi. İ.Əfendiyev. □ Sərab olmaq, sərabə dön-mək məc.
xeyal kimi yox olub getmek, puça çıxmaq, yox olmaq. Əməllərim bir səraba dönərkən; çaşıb verdim şimşəklərə könlümü.
M.Müşfiq.

SƏRAPƏRDƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] köhn. Şerq pad-şahlarının saraylarında böyük qebul otağının qapısında ve ya heremxana ile qonaq ve qe-bul otağı arasında böyük perde. Dövlət adam-ları həyətə yığılıb, şahın pəncərədə sərapər-dənin arxasından görünməyini gözləyirdilər. çemenzeminli. // Keçmişde padşahların öz-lerine mexsus olan otaq.

SƏRASƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf[fars.] Başdan-başa, bü-tünlükle, tamamile, bütöv, tamam, başdan-ayağa. Sevdiyim, ləblərin yaquta bənzər; Sərasər dişlərin dürdanədəndir. M.P.Vaqif. Sərasər əlvana batsın gül bədən; Siyah zül-fün töksün qamətinəmən. Q.Zakir. // Eyni me-nada vaxt haqqında. [Sekine xanım:] Biçarə iki il sərasər mərhum qardaşıma yalvardı ki, məni yola versin. M.F.Axundzade. Neçə gün-dü ki, sərasər yağış yağırdı. H.Seyidbeyli.

SƏRASİMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf [fars.] Hövlnak, qorxu içerisinde, dehşet içerisinde, vahimeli. [Molla] sərasimə yuxudan oyanıb yanında yatan arvadını dürtmələyir ki:
Arvad, dur! "M.N.letif." Şəhrəbanu xanım sərasimə ye-rindən qalxır, qorxu ilə gedir qapıya sarı. M.F.Axundzade.

SƏRBAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Əsger, döyüşçü (İranda). [Settarxan:] Hər ikimiz üsyan ordusunun bir sərbazıyıq. M.S.Ordubadi. Divanxananın qabağı silahlı sərbaz və göy mahud geyimli vəliəhd fərraşları ilə dolu idi. P.Makulu.

SƏRBAZXANA : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Əsger qışlası, serbazların yaşadığı ev (İranda). Sərbazxa-nanın iki qapısı vardı. P.Makulu.

SƏRBAZLIQ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Əsgerlik (İranda).

SƏRBƏSƏR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

[fars.] bax sərasər. Tavuz kimi cilvələnə hər səhər; Bəzək verə camalına sərbəsər. M.P.Vaqif. Şaxta qurutmuş bədənin sərbəsər; Zərrəcə yox hissdən onda əsər. A.Sehhet. Vətənim al geyir indi sərbəsər; Göy şamlar bürüyür sahili yenə. O.Sarıvelli.

SƏRBƏST : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf [fars.]
Başqasın-dan asılı olmayan, özü öz ixtiyarında, başqası ile bağlı olmayan; müsteqil. Ah, bu çocuqlar olmasa idilər, Zeynal nə qədər sərbəst və bəx-tiyar olacaqdı. S.Hüseyn. // Azad, hürr. Sər-bəst həyat.
Söylə, nə göstərim bu günə dair; Könüllər sərbəstdir, duyğular azad. S.Vur-ğun. // Heç bir şeyle mehdud edilmeyen, maneesiz. Sərbəst seçkilər. Sərbəst ticarət. Sərbəst fikir mübadiləsi.
Sıxılmadan, çekinmeden, istediyi kimi, teklifsiz. Mayanın Qaraşla belə sərbəst rəf-tarı, hətta ona söz buyurması Rüstəm kişiyə xoş gəlmədi. M.İbrahimov. // zərfManeesiz, çetinliksiz. Ozünü sərbəst hiss etmək.
Süb-hanverdizadə arxası üstə çevrildi. İndi onun qolları hər yana sərbəst hərəkət edə bilərdi. S.Rehimov. Qadir, yəhərdə sərbəst oturma-dığına baxmayaraq, dönüb
. qızılı şəfəqlərə diqqət etdi. Ə.Əbülhesen.
öz gücü, öz bacarığı ile, tekbaşına, müs-teqil. Mövzunu sərbəst işləmək. // Asanlıqla, çetinlik çekmeden.

SƏRBƏSTCƏ(SİNƏ) : Azerbaijani Explanatory Dictionary

zərf
Tamamile ser-best, müsteqil, başqasından asılı olmadan. Sərbəstcə yaşamaq. // Asanlıqla, heç bir çe-tinlik çekmeden, tamamile serbest. Rusca sərbəstcə danışır.
çekinmeden, utanmadan, sayğısızca-sına. Sərbəstcəsinə hərəkət.
Xalıqverdi kişi-nin gözlədiyinin əksinə, Ataş əsla utanmadan, sərbəstcə cavab verdi. Ə.Veliyev. // Sadece, heç bir şeyle hesablaşmadan. [İskender kişi] şapkasını götürüb sərbəstcə stolun üstünə atdı. İ.Hüseynov.

SƏRBƏSTLƏŞMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Serbestleşmek"den f.is.

SƏRBƏSTLƏŞMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

f. Serbest olmaq, heç kesden asılı olmamaq.

SƏRBƏSTLİK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

Azadlıq. [Mehkeme sedri:]
Sənin talaq verməməyin Tellinin sərbəstliyini əlindən ala bilməyəcəkdir. S.Hüseyn. Əbil fikir aləminə qapılıb kəhər atın cilovunu bo-şaltmış, ona tamam sərbəstlik vermişdi. Ə.Veliyev.

SƏRÇƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. zool. Tükleri qehveyi-boza ça-lar, adeten yaşayış binalarının yaxınlığında yaşayan kiçik quş. Bala sərçə.
Builki sərçə bildirki sərçəyə cib-cib öyrədir. (Mesel).

SƏRDABƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.] Bir ve ya bir neçe ölü-nün basdırıldığı üstü tikili qebir; meqbere. Tabutu sərdabəyə qoymaq. Şirvanşahlar sər-dabəsi.
Sən get qəbiristanda bir sərdabədə gizlən ki, bu zalımlar səni tapa bilməsinlər.
C.Cabbarlı.

SƏRDAR : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
tar. Keçmişde: bir vi-layeti idare eden ve dövlet başçısı adından serencam vermek hüququna malik olan ha-kim. Qafqaz sərdarı.
[Vekiller]
.bu ərizələri və siyahıları makinada səliqə ilə çap eləyib, gətirib qoymuşdular sərdarın qabağına. C.Memmedquluzade. Gorus naçalnikindən başlayıb, Gəncə qubernatından ötüb, Tiflis-dəki sərdara qədər padşaha hey xəbər yazı-lır, yuxarıdan hey fərman gəlirdi. S.Rehimov.
Başçı. [Koroğlu Eyvaza:] Səni çənlibelə özümə oğul, dəlilərə sərdar eləməyə aparı-ram. "Koroğlu". // məc. Obrazlı teşbehlerde. Gözəllər sərdarı.
Hüsnün sərəsgəri, vəslin sərdarı; Haşa gələ bu sığnağın üstünə. Q.Za-kir. Sən ey gül fəslinin dildarı lalə; Yaşıl çə-mənlərin sərdarı lalə! N.Refibeyli.

SƏRDARI : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. köhn. Keçmişde eyanların geydiyi uzun üst geyimi. Ləbbadəni çıxarıb yaxşı bir sərdarı geymiş olsaydın, lap nişanlı bir oğlan şəklinə düşəcəkdin,
deyə Sərdar güldü. M.S.Ordubadi. [Camaatm] içərisində.. sərdarı geyinmiş əyanlardan tutmuş, keçə börklü kənd varlılarınadək hər təbəqədən olanlara rast gəlmək olardı. P.Makulu.

SƏRƏFRAZ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

sif. ve zərf [fars.] klas. Başı uca. Sərəfraz gəzirsən büllur otaqda; Uzaqda oduna yananı gözlə! Aşıq İman. □ Sərəfraz buyurmaq tənt.
bax sərəfraz etmək. Mən özümü borclu hesab edirəm, sizdən ra-zılıq eləməyə ki, bu uzun yolu zəhmət ilə bu-raya gəlib, məni sərəfraz buyurubsunuz. C.Memmedquluzade. Xeyli sərəfraz buyur-muşsunuz, biz ata-babadan xalqın məslə-həti ilə hökumət sürmüşük... M.S.Ordubadi. Sərəfraz etmək (eyləmək, qılmaq)
gel-meyi ve ya başqa bir hereketi ile birinin ba-şını uca etmek, hörmetini qaldırmaq, hörmete mindirmek, adamların gözünde yükseltmek; şereflendirmek. Məcnun dedi: Ey açan mənə raz; Lütfilə qılan məni sərəfraz! Füzuli. [Ağa Kerim xan:] Əziz qonaq bizi sərəfraz edib, xoş gəlib.. N.Vezirov. Sərəfraz olmaq
başı uca olmaq, yükselmek. Nazənin-nazə-nin edərsiz avaz; Ruh tazələnir, olur sərəfraz.
M.P.Vaqif.

SƏRƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. Gic, sefeh. Tacir bilirdi ki, Sə-lim necə sərəkin biridi. Qızı ona vermək istə-mədi. (Nağıl). [Sona Qadire:] A sərək, mən sınamaq istəyirdim,
demişdi. Ə.Əbülhesen.

SƏRƏLƏNMƏ : Azerbaijani Explanatory Dictionary

"Serelenmek"den f.is.

SƏRƏLƏNMƏK : Azerbaijani Explanatory Dictionary

ax sərilmək
ci me-
nada. [Mehriban] qapının ağzında yerə sərə-ləndi. S.Hüseyn.

SƏRƏNCAM : Azerbaijani Explanatory Dictionary

is. [fars.]
Əmr, gösteriş. Səməndər qayda-qanunu bilmədiyi üçün sə-rəncam gözləyirdi. B.Bayramov. □ Sərən-cam çəkmək
bir şeyi hell etmek, qaydaya salmaq üçün serencam vermek, gösteriş ver-mek, tedbir görmek. İnmirə məhəlləsində bir ittifaq düşərdisə, tez [Əmi] özü gedərdi, iş-lərinə diqqətlə baxardı, sərəncam çəkərdi. N.Nerimanov. [Müdir:] İndi ki, deyirsən mən kəndli qızıyam, sözümüz yoxdur, gətir, ərizəni ver, görək bir sərəncam çəkə bilərikmi?
de-miş və nəhayət, Zeynəbi məktəbə götürmüş-dür. Qantemir. // Hell etmek, xitam vermek. [İbrahim kişi:] Gərək, Mehralı, elə günü bu gün işə sərəncam çəkək. S.Rehman. Sərən-cam olmaq
gösteriş verilmek. Nahar təda-rükü oldu sərəncam; Qoyuldu süfrəyə qımız, gümüş cam. A.Sehhet. Sərəncam vermək
gösteriş vermek, emr vermek. Kağızlar qa-laq-qalaq; Miz üstünə sərilir; Qol çəkilir an-baan; Sərəncamlar verilir. N.Xezri.
Aqibet, son, netice, axır. Yaxşı görünür surəti məhvəşlərin, əmma; Yaxşı nəzər etdikdə sərəncamı yamandır. Füzuli.
Sərəncamında
elinde, ixtiyarında. Belə hallarda düşüncə və kədəri dostlara danış-maq və onların sərəncamında olan imkan-lardan istifadə etmək lazımdır. M.S.Ordubadi. Opera əsərinin tərkibinə daxil olan bütün bu saydığımız cəhətlər göstərir ki, opera bəstə-ləyən kompozitorun sərəncamında çox geniş ifadə imkanları vardır. Ə.Bedelbeyli.